روغن سیاه دانه چه فواید و عوارضی دارد و با چه داروهایی تداخل دارد؟
اگرچه تحقیقات در مورد اثرات روغن سیاه دانه بر سلامتی نسبتاً محدود است، اما شواهدی وجود دارد که نشان میدهد این روغن ممکن است فواید بالقوه درمانی داشته باشد.
شواهد نشان میدهد که روغن سیاهدانه درکاهش قند خون، درمان آرتروز، آکنه، آسم، ویتیلیگو، کاهش وزن، اختلالات گوارشی و درمان ناباروری در مردان و بسیاری موارد دیگر مفید است.
روغن سیاه دانه چیست؟
همانطور که از نام آن پیداست روغن سیاه دانه از دانه های سیاه دانه که گیاهی با دانه های سیاه کوچک و طعم تلخ و نسبتا تندی است، استخراج می شود.
این روغن حاوی ماده شیمیایی گیاهی بنام تیموکینون است که خواص آنتی‌اکسیدانی، ضد باکتریایی، ضد التهابی، ضد سرطانی و محافظتی از کبد و کلیه دارد.
تیموکینون که فراوان ترین جز روغن سیاه دانه است دلیل اصلی خواص درمانی این روغن در درمان بسیاری از بیماری ها از جمله اختلالات قلبی عروقی، دیابت، سرطان، آکنه، آرتروز و بیماری های تنفسی است.
اثرات درمانی روغن سیاه دانه
تجزیه و تحلیل داده های علمی نشان میدهد که روغن سیاه دانه اثرات درمانی متعددی دارد از جمله:
- ضد التهابی
- ضد میکروبی
- آنتی اکسیدانی
- آنتی هیستامینی (با مسدود کردن هیستامین‌ها باعث تسکین آلرژی‌ها می شود)
- مدولاتور سیستم ایمنی (چیزی که بر سیستم ایمنی تأثیر می‌گذارد)
- مسکنی (درد را بدون خواب‌آلودگی کاهش میدهد)
فواید
کاهش قند خون
طبق مطالعه‌ای که در مجله فیزیولوژی و فارماکولوژی هند منتشر شده است، روغن سیاه دانه در بیماران دیابتی دارای خواص هیپوگلیسمی است یعنی در کاهش قند خون مؤثر است. مشاهدات نشان می دهد که این روغن، هم سطح قند خون ناشتا و هم سطح A1c (میانگین تخمینی گلوکز) را، به طور قابل توجهی کاهش میدهد.
کمک به درمان آرتریت روماتوئید(RA)
مطالعات نشان میدهد مصرف مکمل روغن سیاه دانه در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید خفیف تا متوسط، به کاهش علائم آرتروز، کاهش نشانگرهای التهابی خون و کاهش تعداد مفاصل درگیر تورم، کمک می کند.
کاهش علائم آلرژی فصلی و التهاب بینی
تخمین زده می‌شود که ۴۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان با آبریزش بینی و عطسه ناشی از رینیت آلرژیک (که بیشتر به عنوان تب یونجه شناخته می‌شود) درگیر هستند. این عارضه ناشی از استنشاق گرده، کپک، شوره حیوانات و سایر آلرژن‌ها است.
مطالعات بالینی نشان میدهد مصرف مکمل روغن سیاه دانه به مدت دو هفته، علائمی مانند احتقان بینی، خارش بینی، آبریزش بینی و عطسه را کاهش میدهد.
کمک به کاهش اشتها و وزن
روغن سیاه دانه اثر سرکوب‌کنندگی اشتها دارد و می تواند به کاهش وزن کمک کند.
شواهد نشان میدهد استفاده از این روغن به همراه پیروی از یک رژیم کم کالری میتواند عوامل خطر یعنی وزن، دور کم و تری گلیسیرید را در زنان چاق کاهش دهد. همچنین استفاده از مکمل های روغن سیاهدانه در کاهش وزن و BMI نیز تا حدودی مؤثر است.
بهبود و درمان آکنه
استفاده مستقیم از روغن سیاه دانه به عنوان یک هیدروژل بر روی پوست، اثرات قابل توجهی در بهبود علائم آکنه بدون هیچ گونه عوارض جانبی دارد.
درمان بیماری پسوریازیس
طبق مطالعات بالینی، روغن و عصاره سیاه دانه به درمان بیماری‌های التهابی مزمن پوست از جمله پسوریازیس، کمک می کند. با این حال، تحقیقات بیشتری برای تأیید اثربخشی این روغن برای درمان مشکلات خودایمنی پوست لازم است.
درمان اگزما
روغن سیاه دانه دارای خواص ضد التهابی، آنتی اکسیدانی و ضد آپوپتوز (جلوگیری از مرگ سلولی) است. این امر باعث می‌شود که در درمان بیماری‌های التهابی پوست که ممکن است منجر به عفونت و تغییر شکل سریع سلول‌های پوست مانند اگزما شوند، مؤثر باشد.
کمک به درمان ویتیلیگو
روغن سیاه دانه به دلیل اثرات ضد التهابی و ضد میکروبی که دارد، میتواند در کاهش علائم بیماری‌های پوستی مانند ویتیلیگو (پیسی) مؤثر باشد. یک مطالعه کوچک روی ۳۳ فرد مبتلا به ویتیلیگو نشان داد که استفاده موضعی از کرم های حاوی روغن سیاه دانه، رنگدانه‌سازی مجدد در دست‌ها، صورت و نواحی تناسلی را بهبود میبخشد.
تقویت و بهبود سلامت مو
فواید ضد التهابی این روغن به کاهش مشکلات پوست سر مانند خشکی و پوسته پوسته شدن پوست سر (درماتیت سبورئیک) و جوش‌هایی که در نزدیکی فولیکول‌های مو رخ میدهند، کمک میکند.
اگرچه تحقیقات کافی در این زمینه وجود ندارد اما ادعاهایی وجود دارد که روغن سیاهدانه در درمان ریزش مو نیز مؤثر است.
درمان زخم
تیموکینون که فراوان ترین ترکیب روغن سیاه دانه است به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی، ضد التهابی و ضد باکتریایی که دارد در بهبود زخم مؤثر است. علاوه براین روغن تهیه شده از سیاه دانه میتواند تولید کلاژن را تحریک و روند بهبود پوست را تسریع کند.
کمک به درمان تیروئیدیت هاشیموتو
طبق یک کارآزمایی مشخص شد که سیاهدانه اثرات قابل توجهی در تسکین علائم هاشیموتو دارد و میتواند به عنوان یک رویکرد درمانی برای کنترل و درمان تیروئیدیت هاشیموتو در نظر گرفته شود.
مبارزه با سندروم متابولیک
مشاهدات نشان میدهد که سندروم متابولیک به خوبی به درمان با روغن سیاهدانه پاسخ میدهد. سندروم متابولیک بیماری است که با فشار خون بالا، تری گلیسیرید خون بالا، چاقی، کلسترول خوب (HDL) پایین و مقاومت به انسولین مشخص می شود.
نتایج مطالعه ای بر روی زنانی که در دوران یائسگی بودند نشان داد که سیاهدانه برای بهبود پروفایل لیپید و سطح قند خون در مبتلایان به سندروم متابولیک مفید است.
بهبود سلامت قلب
روغن سیاهدانه به کاهش تعداد لیپیدها در افراد مبتلا به هایپرلیپیدمی (کلسترول بالا و تری‌گلیسیرید بالا) و کاهش فشار خون کمک میکند. با توجه به اینکه هم هایپرلیپیدمی و هم فشار خون بالا می‌توانند منجر به بیماری‌های قلبی عروقی شوند؛ کنترل آنها می تواند به سلامت قلب کمک کند.
مؤثر در درمان بیماری های تنفسی
خواص ضد التهابی روغن سیاه دانه آن را به یک درمان مکمل برای بیماری های تنفسی مانند آسم و بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) تبدیل می کند.
روغن سیاه دانه به دلیل اثر شل‌کنندگی که دارد می تواند به کاهش التهاب مجاری هوایی در بیماران آسم کمک کند.
هشدار
با توجه به ماهیت جدی آسم و اینکه آسم درمان نشده میتواند منجر به بستری شدن در بیمارستان و حتی مرگ شود، داروهای کنترل‌کننده رایج (مانند کورتیکواستروئیدهای استنشاقی یا مونتلوکاست) باید به عنوان درمان اصلی این بیماری در نظر گرفته شوند.
مبارزه با سرطان
اگرچه همچنان نیاز به مطالعات بیشتری در مورد نقش و اثرگذاری این روغن در مبارزه با سرطان است اما در حال حاضر روغن سیاه دانه یک “عامل ضد سرطان ایمن و امیدوارکننده” نامیده می شود. به نظر می رسد تیموکینون موجود در این روغن مانع از رشد برخی سلول‌های سرطانی می‌شود و در برخی موارد مانند ملانوما (نوعی سرطان پوست)، به از بین بردن سلول‌های سرطانی کمک میکند.
هشدار
به هیچ وجه نباید بدون تجویز و نظارت پزشک، افراد را به استفاده از درمان‌های طبیعی در درمان سرطان تشویق کرد.
تسکین اختلالات گوارشی
روغن سیاه دانه به طور طبیعی برای تسکین ناراحتی‌های گوارشی از جمله نفخ و ناراحتی ناشی از سوء هاضمه مفید است.
تحقیقات نشان میدهد که روغن سیاهدانه به مبارزه با باکتری هلیکوباکتر پیلوری کمک میکند. باکتری هلیکوباکتر پیلوری در صورت درمان نشدن ممکن است منجر به زخم معده، التهاب دستگاه گوارش و در موارد نادر، سرطان معده شود.
درمان ناباروری در مردان
شواهدی وجود دارد که نشان میدهد روغن سیاه دانه در درمان ناباروری در مردان مؤثر است. در پژوهشی مشخص شد، مردان ناباروری که به مدت دو ماه، دو بار در روز 2.5 میلی لیتر روغن سیاه دانه مصرف می کردند، تعداد، تحرک، مورفولوژی (شکل) و حجم مایع منی آنها به شکل قابل توجهی افزایش یافت.
کسانی که نباید روغن سیاه دانه مصرف کنند
“داروهای گیاهی” مانند روغن سیاه دانه ممکن است طبیعی و مفید به نظر برسند، اما این به معنی نیست که مصرف آنها همیشه و برای همه بی‌خطر است.
گروه های زیر نباید روغن سیاهدانه مصرف کنند:
- زنان باردار
- زنان در دوران شیردهی
- کودکان
- بیمارانی که داروهای رقیق کننده خون مصرف می کنند مانند هپارین یا وارفارین
- افرادی که قرار است تحت عمل جراحی قرار بگیرند
عوارض جانبی احتمالی
- مسمومیت : یکی از اجزای روغن سیاه دانه که به عنوان ملانتین شناخته می‌شود در مقادیر زیاد متواند باعث مسمومیت شود.
- خطر خونریزی: روغن سیاهدانه ممکن است لخته شدن خون را کُند و خطر خونریزی را افزایش دهد.
- بثورات پوستی و واکنش‌های آلرژیک
- نارسایی کلیه در بیماران مبتلا به دیابت
- خونریزی نامنظم قاعدگی (پریودهای نامنظم)
- ناراحتی دستگاه گوارش و حالت تهوع
تداخلات دارویی
تداخلات روغن سیاه دانه با داروها
روغن سیاه دانه ممکن است با داروهای رایج، از جمله موارد زیر، تداخل داشته باشد:
- داروهای درمان فشار خون بالا مانند نورواسک (آملودیپین)
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
- داروهای دیابت
- داروهای سروتونرژیک (SSRIs، SNRIs، TCAs، MAOIs). این داروهای بر روی سیستم سروتونین مغز تأثیر می گذارند. سروتونین نقش مهمی در تنظیم اشتها، خلق و خو، خواب و سایر فرآیندهای دیگر دارد.
- داروهای ضد انعقاد (که لخته شدن خون را کُند می‌کنند)
- آرام بخش ها
- دیورتیک ها (داروهای ادرار آور)
تداخلات روغن سیاه دانه با گیاهان و مکمل ها
ممکن است روغن سیاهدانه با گیاهان و مکمل های رایج بدون نسخه (OTC)، از جمله موارد زیر نیز تداخل داشته باشد:
- مکمل های کاهش دهنده فشار خون: پپتیدهای کازئین، اِل-آرژنین، نیاسین و گزنه
- گیاهان کاهش دهنده قند خون: آلوئه ورا، خربزه تلخ، دارچین کاسیا، کروم و کاکتوس گلابی خاردار
- مکمل های رقیق کننده خون: سیر، زنجبیل، جینکو، ناتوکیناز و جینسینگ پاناکس
- آرام بخش های بدون نسخه: رازک، کاوا، ال-تریپتوفان، ملاتونین و سنبل الطیب
- داروهای سروتونرژیک بدون نسخه: 5-HTP، ال-تریپتوفان، SAMe و مخمر سنت جان
- آهن: روغن سیاه دانه ممکن است میزان جذب آهن را افزایش دهد.
نکاتی که هنگام خرید روغن سیاه دانه باید در نظر بگیرید
مانند هر مکمل یا داروی طبیعی، همیشه لیست مواد تشکیل دهنده را بررسی کنید و در مورد سازنده تحقیق کنید.
به دنبال فرمولاسیون‌هایی باشید که ۱۰۰٪ ارگانیک هستند و گواهینامه USDA دارند. گواهینامه USDA یک استاندارد ارگانیک است که برای محصولات کشاورزی و مواد غذایی در ایالات متحده استفاده می شود.
