بارداری خارج از رحم: آنچه باید درباره علائم، علل، تشخیص و درمان آن بدانید
از آنجا که تخمک بارور شده در خارج از رحم نمی‌تواند زنده بماند، بارداری خارج از رحم نمی تواند به طور طبیعی ادامه یابد. خونریزی سبک واژن و درد لگن اغلب اولین علائم نشان دهنده این وضعیت هستند. چناچه این نوع بارداری شناسایی و درمان نشود، می تواند باعث خونریزی شدید شود و خطر جانی داشته باشد.
فهرست مطالب
حاملگی خارج از رحم چیست | بارداری لوله ای چیست | علائم | علل | عوامل خطر | عوارض | چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد | تشخیص | درمان ها | پیشگیری
بارداری خارج از رحم چیست؟
بارداری با یک تخمک بارور شده آغاز می شود که در حالت طبیعی باید به دیواره رحم متصل شود اما اگر تخمک بارور شده در خارج از رحم مثلا در لوله فالوپ لانه گزینی و رشد کند، به آن بارداری خارج از رحم (Ectopic Pregnancy) می گویند.
تخمک بارور شده در خارج از رحم نمی‌تواند زنده بماند، بنابراین بارداری خارج از رحم نمی تواند به طور طبیعی ادامه یابد.
بارداری لوله ای چیست؟
بارداری خارج از رحم اغلب در لوله فالوپ رخ میدهد که به آن بارداری لوله‌ای می گویند و شایع ترین نوع حاملگی خارج از رحم است. لوله فالوپ، لوله ای است که تخمک‌ها را از تخمدان‌ها به رحم منتقل می‌کند.
تخمک بارور شده در حاملگی خارج از رحم ممکن است در سایر نواحی بدن مانند تخمدان، حفره شکم یا دهانه رحم، نیز لانه گزینی کند.
علائم
ممکن است در ابتدا هیچ علامتی وجود نداشته باشد و حتی فرد علائم معمول بارداری مانند توقف پریود، حساسیت به لمس سینه و حالت تهوع را تجربه کند و نتیجه آزمایش بارداری نیز مثبت باشد. با این حال حاملگی خارج از رحم نمی تواند به طور طبیعی ادامه یابد.
آمارها نشان میدهد که از هر 50 بارداری حدود 1 مورد بارداری خارج از رحم است.
علائم خاص هر نفر به محل تجمع خون و تحریک اعصاب بستگی دارد اما شایع ترین علائم این نوع بارداری عبارتند از:
- احساس نیاز به اجابت مزاج
- موج‌های شدید درد در شکم، لگن، شانه یا گردن
- درد شدید که در یک طرف شکم رخ میدهد
- لکه بینی یا خونریزی خفیف تا شدید واژن
- سرگیجه یا غش
- فشار مقعدی
هشدار
اگر باردار هستید و هر یک از این علائم را دارید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید یا با اورژانس تماس بگیرید.
علل بارداری خارج از رحم چیست؟
بارداری لوله‌ای زمانی اتفاق می‌افتد که یک تخمک بارور شده در مسیر خود به سمت رحم گیر می‌کند که علت آن در بیشتر موارد التهاب یا تغییر شکل لوله فالوپ در اثر آسیب دیدگی است.
اگرچه علت این نوع بارداری همیشه مشخص نیست اما در برخی موارد به دلیل شرایط زیر اتفاق می افتد:
- التهاب و زخم لوله‌های فالوپ ناشی از یک بیماری قبلی، عفونت یا جراحی
- عدم تعادل هورمونی
- رشد غیرطبیعی تخمک بارور شده
- ناهنجاری‌های ژنتیکی
- نقص‌های مادرزادی
- شرایط پزشکی که بر شکل و وضعیت لوله‌های فالوپ و اندام‌های تولید مثل تأثیر می‌گذارند
عوامل خطر
برخی از مواردی که احتمال بارداری خارج از رحم را افزایش میدهند عبارتند از:
- سابقه حاملگی خارج از رحم : اگر کسی قبلاً این نوع بارداری را تجربه کرده باشد، احتمال اینکه در بارداری مجدد، دچار این مشکل شود، بیشتر است.
- التهاب یا عفونت: عفونت‌های مقاربتی مانند سوزاک یا کلامیدیا می‌توانند باعث التهاب لوله‌ها و سایر اندام‌های مجاور رحم شوند و خطر حاملگی خارج از رحم را افزایش میدهند.
- استفاده از درمان‌های باروری: برخی تحقیقات نشان میدهند زنانی که IVF یا درمان‌های مشابه انجام میدهند، بیشتر احتمال دارد دچار بارداری خارج از رحم شوند.
- جراحی لوله فالوپ: جراحی برای اصلاح لوله فالوپ بسته یا آسیب دیده می‌تواند خطر این اختلال را افزایش دهد.
- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن درست قبل از بارداری می‌تواند خطر حاملگی خارج رحم را افزایش دهد. هرچه بیشتر سیگار بکشید، خطر بیشتر میشود.
- ناباروری
- سن مادر بیشتر از 35 سال باشد
- سابقه جراحی لگن، جراحی شکم یا سقط جنین‌های متعدد
- سابقه بیماری التهابی لگن (PID)
- سابقه آندومتریوز
- بارداری با وجود بستن لوله‌های رحمی یا دستگاه داخل رحمی (IUD)
- داشتن ناهنجاری‌های ساختاری در لوله‌های فالوپ که حرکت تخمک را دشوار می‌کند
عوارض
بارداری خارج از رحم می‌تواند باعث پارگی لوله فالوپ شود که اگر درمان نشود منجر به خونریزی شدید شده و خطر جانی دارد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت مشاهده هرگونه علائم یا نشانه‌های زیر با اورژانس تماس بگیرید:
- درد شدید شکم یا لگن همراه با خونریزی واژینال
- سرگیجه شدید یا غش
- درد شانه
تشخیص بارداری خارج از رحم
حاملگی خارج از رحم را نمی‌توان از طریق معاینه فیزیکی تشخیص داد و پزشکان برای تشخیص از سونوگرافی ترانس واژینال استفاده میکنند تا بتوانند ببینند که آیا کیسه بارداری در رحم وجود دارد یا خیر.
از سونوگرافی شکمی هم برای تأیید بارداری یا ارزیابی خونریزی داخلی استفاده می شود.
برای تشخیص دقیق تر نیاز به آزمایش خون برای تعیین سطح خون گنادوتروپین جفتی انسان (HCG) و پروژسترون است. این هورمون ها، هورمون های بارداری هستند و اگر سطح آنها در طول چند روز، شروع به کاهش کند یا ثابت بماند و کیسه بارداری در سونوگرافی وجود نداشته باشد، احتمالاً بارداری خارج از رحم است.
درمان ها
تخمک بارور شده نمی‌تواند به طور طبیعی در خارج از رحم رشد کند. برای جلوگیری از عوارض خطرناک این وضعیت، باید بافتی که در خارج رحم تشکیل شده، برداشته شود. بسته به علائم بیمار و زمان تشخیص بارداری خارج رحم، این کار ممکن است با استفاده از دارو، جراحی لاپاروسکوپی یا جراحی شکم انجام شود.
دارو درمانی
ارگ حاملگی خارج رحم بدون خونریزی ناپایدار باشد اغلب با دارویی به نام “متوترکسات” قابل درمان است. این دارو تزریقی، رشد سلول را متوقف کرده و سلول‌های موجود را حل می‌کند.
پس از تزریق، بار دیگر باید آزمایش اندازه گیری گنادوتروپین جفتی انسان (HCG) انجام شود تا میزان اثربخشی درمان مشخص شود.
اگر دارو مرثر باشد، علائمی مانند سقط جنین ظاهر می شود که عبارتند از:
- گرفتگی عضلات
- خونریزی
- خروج بافت
آیا میدانید
پس از مصرف داروی “متوترکسات” تا چند ماه نمی توانید باردار شوید.
جراحی لاپاروسکوپی
سالپنگوستومی و سالپنژکتومی دو نوع جراحی لاپاروسکوپی هستند که برای درمان برخی از بارداری‌های خارج از رحم استفاده می‌شوند. در این روش‌ها، یک برش کوچک در شکم، نزدیک ناف ایجاد میشود. در مرحله بعد، پزشک از یک لوله نازک مجهز به لنز دوربین و نور (لاپاراسکوپ) برای مشاهده لوله استفاده می‌کند.
در جراحی سالپنگوستومی، بافت حاملگی خارج رحمی برداشته می شود و لوله به حال خود رها میشود تا بهبود یابد اما در جراحی در سالپنژکتومی، بافت حاملگی خارج رحمی و لوله هر دو برداشته می‌شوند.
اینکه کدام روش برای مناسب است به میزان خونریزی، آسیب و اینکه آیا لوله پاره شده است یا خیر بستگی دارد.
جراحی اورژانسی
اگر حاملگی خارج از رحم باعث خونریزی شدید شود، ممکن است نیاز به جراحی اورژانسی باشد. این جراحی به صورت لاپاراسکوپی یا از طریق برش شکمی (لاپاراتومی) انجام میشود. در برخی موارد، میتوان لوله فالوپ را حفظ کرد اما اگر لوله پاره شده باشد، باید برداشته شود.
مراقبت های لازم پس از جراحی
بررسی وضعیت محل جراحی: روزانه محل جراحی را بررسی کنید که دچار عفونت نشده باشد و یا مشکل دیگری نداشته باشد. در صورت داشتن هریک از موارد زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
- خونریزی که متوقف نمی‌شود
- خونریزی بیش از حد
- ترشح بدبو از محل
- گرم بودن محل، هنگام لمس
- قرمزی
- تورم
چیزی سنگین‌تر از 4.5 کیلو بلند نکنید
برای جلوگیری از یبوست مایعات فراوان بنوشید
از رابطه جنسی، استفاده از تامپون و دوش واژینال خودداری کنید
تا حد امکان در هفته اول پس از جراحی استراحت کنید و سپس در هفته‌های بعدی فعالیت خود را تا حد تحمل افزایش دهید
اگر درد شما افزایش یافت یا احساس کردید چیزی غیرعادی است، به پزشک خود اطلاع دهید
آیا میدانید
احتمال خونریزی سبک واژینال و خروج لخته‌های خون کوچک پس از جراحی درمانی بارداری خارج از رحم وجود دارد و ممکن است تا 6 هفته پس از جراحی نیز ادامه داشته باشد.
پیشگیری
هیچ راهی برای جلوگیری از بارداری خارج از رحم وجود ندارد، اما راه هایی برای کاهش خطر وجود دارد از جمله:
- محدود کردن تعداد شرکای جنسی
- استفاده از کاندوم در طول رابطه جنسی برای جلوگیری از عفونت‌های مقاربتی و بیماری التهابی لگن
- عدم استعمال سیگار
- مراجعه منظم به پزشک برای معاینات منظم زنان و غربالگری منظم بیماری‌های مقاربتی
