اختلال دوقطبی : علائم،انواع و روش های درمان

علائم

افراد مبتلا به اختلال دوقطبی دوره‌هایی از احساسات شدید غیرمعمول و تغییرات در الگوهای خواب و فعالیت را تجربه می‌کنند. در طی این دوره ها رفتارهایی را انجام می‌دهند که برای آنها نامطلوب است (اغلب بدون اینکه اثرات احتمالی مضر یا نامطلوب آنها را تشخیص دهند). این دوره های متمایز را دوره های خلقی می نامند. اپیزودهای خلقی با حالات و رفتارهای معمول فرد بسیار متفاوت است. در طول یک دوره، علائم در بیشتر روزها باقی می ماند. اپیزودها ممکن است برای دوره های طولانی تری مانند چند روز یا چند هفته ادامه داشته باشند.

علائم شیدایی اختلال دوقطبی مانند افزایش انرژی، هیجان، رفتار تکانشی و بی قراری است. علائم افسردگی آن مانند کمبود انرژی، احساس بی ارزشی، اعتماد به نفس پایین و افکار خودکشی است.

فرد مبتلا ممکن است علائم روان پریشی نیز داشته باشد. علائم روان پریشی می تواند به این معنا باشد که فرد چیزهایی را می بیند و می شنود که احساس واقعی نسبت به آنها دارد، اما وجود ندارند.

علائم شیدایی

• احساس سرخوشی بسیار بالا یا تحریک پذیری بالا
• بیش از حد معمول فعال بودن
• احساس شادی یا هیجان، حتی اگر همه چیز برای وی خوب پیش نمی رود
• پر از ایده های جدید و هیجان انگیز است
• حرکت سریع از یک ایده به ایده دیگر
• افکار رقابتی
• خیلی سریع صحبت کردن
• شنیدن صداهایی که دیگران نمی توانند بشنوند
• نسبت به خودش خیلی بهتر از همیشه فکر می کند
• به راحتی حواسش پرت می شود و برای تمرکز روی یک موضوع باید تلاش می کند
• نمی تواند بخوابد یا احساس می کند که نمی خواهد بخوابد
• احساس اینکه بسیاری از کارها را همزمان می توان انجام دهد بدون اینکه خسته شود
• اشتهای بیش از حد برای خوردن، نوشیدن، رابطه جنسی یا سایر فعالیت های لذت بخش
• احساس مهم بودن، استعداد یا قدرت غیرعادی
• بیش از حد فکر کردن
• گرفتن تصمیمات غیرعادی یا بزرگ بدون فکر کردن در مورد آنها
• خرج کردن پول زیاد

علائم هیپومانیا

• هیپومانیا مانند شیدایی است اما علائم خفیف تری دارد.

علائم افسردگی

• احساس ناخوشی
• داشتن انرژی کمتر و احساس خستگی
• احساس ناامیدی یا منفی
• احساس گناه، بی ارزشی یا درماندگی
• به کارهایی که معمولا دوست دارد بی علاقه می شود
• مشکل در تمرکز، به خاطر سپردن یا تصمیم گیری
• احساس بی قراری یا تحریک پذیری
• خواب زیاد یا بیخوابی
• کم خوردن یا پرخوری
• کاهش یا افزایش وزن
• افکار مرگ یا خودکشی یا اقدام به خودکشی

سایر علائم

• گاهی اوقات ممکن است علائم روان پریشی در طول یک دوره شدید شیدایی یا افسردگی بروز کند.
• توهمات یعنی چیزهایی را بشنوید، ببینید، باور کنید یا احساس کنید که وجود ندارند. دیگران معمولاً باورهای شما را غیرعادی می یابند.
• گاهی اوقات افراد هر دو علائم شیدایی و افسردگی را در یک دوره دارند که به آن دوره با ویژگی های ترکیبی می گویند. در طول یک اپیزود با ویژگی‌های ترکیبی ، فرد ممکن است بسیار غمگین، پوچ یا ناامید شود و در عین حال بسیار پرانرژی باشد.

انواع اختلال دو قطبی

سه نوع اختلال دوقطبی وجود دارد. هر سه نوع شامل تغییرات واضحی در سطح خلق و خو، انرژی و فعالیت هستند. این حالت‌ها از دوره‌های رفتاری بسیار «بالا»، هیجان‌انگیز، تحریک‌پذیر یا پرانرژی (معروف به دوره‌های شیدایی) تا دوره‌های بسیار «پایین»، غمگین، بی‌تفاوت یا ناامید (معروف به دوره‌های افسردگی) متغیر است. دوره های شیدایی کمتر شدید به عنوان دوره های هیپومانیک شناخته می شود.

اختلال دوقطبی نوع یک (I)

دوره های شیدایی که حداقل 7 روز طول می کشد یا با علائم شیدایی که آنقدر شدید هستند که فرد نیاز به مراقبت های پزشکی فوری دارد، تعریف می شود. معمولاً دوره‌های افسردگی نیز در آن رخ می‌دهد که معمولاً حداقل 2 هفته طول می‌کشد. گاهی ممکن است فرد مبتلا به اختلال نوع یک، اپیزودهای افسردگی با ویژگی های مختلط (داشتن علائم افسردگی و علائم شیدایی همزمان) را تجربه کند. تجربه چهار یا بیشتر اپیزود شیدایی یا افسردگی در طی یک سال را اصطلاحاً “دوچرخه سواری سریع” می نامند.

اختلال دوقطبی نوع دو (II)

نوع دو با الگویی از دوره های افسردگی و دوره های شیدایی تعریف می شود که دوره های شیدایی آن نسبت به دوره های شیدایی اختلال نوع یک، خفیف تر است.

اختلال سیکلوتیمیک

این نوع اختلال سیکلوتیمیا نیز نامیده می شود. اگر علائم هیپومانیک و افسردگی مکرر، شدید یا طولانی مدت نباشد فرد مبتلا به اختلال سیکلوتیمیک است. سیکلوتیمیا می تواند به اختلال دوقطبی تبدیل شود.

*گاهی اوقات ممکن است فرد علائمی از اختلال دوقطبی را تجربه کند که با سه دسته ذکر شده مطابقت نداشته باشد. این گونه به عنوان “سایر اختلالات دوقطبی مشخص و نامشخص و مرتبط” نامیده می شود.

علل و عوامل خطر

مشخص نیست که چه چیزی باعث اختلال دو قطبی می شود. اما تصور می شود که ترکیبی از علل ژنتیکی و محیطی باشد. اکثر پژوهشگران براین باورند که عوامل زیادی در احتمال ابتلای فرد به این اختلال نقش دارند.

ساختار و عملکرد مغز: برخی مطالعات نشان می دهد که مغز افراد مبتلا به اختلال دوقطبی از جهات خاصی با مغز افرادی که این اختلال یا هر اختلال روانی دیگری ندارند متفاوت است.

ژنتیک: برخی تحقیقات نشان می دهد که احتمال ابتلا به اختلال دوقطبی در افراد دارای ژن های خاص بیشتر است. افرادی که والدین یا خواهر یا برادرشان مبتلا به اختلال دوقطبی هستند، احتمال ابتلا در آنها بالاتر است. ژن های زیادی درگیر هستند و هیچ ژنی باعث این اختلال نمی شود

فرد ممکن است اختلال دوقطبی داشته باشد، حتی اگر علائم آن شدید نباشد. به عنوان مثال، برخی از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع دو، هیپومانیا را تجربه می‌کنند که شکل خفیف تری از شیدایی است. در طول دوره هیپومانیک، فرد ممکن است احساس بسیار خوبی داشته باشد، بتواند کارهایش را انجام دهد و به زندگی روزمره خود ادامه دهد. معمولا خود فرد احساس نمی کند که تغییری کرده، اما خانواده و دوستان ممکن است تغییرات در خلق و خو یا سطح فعالیت را به عنوان علائم احتمالی اختلال دوقطبی تشخیص دهند. بدون درمان مناسب، افراد مبتلا به هیپومانیا ممکن است دچار شیدایی شدید یا افسردگی شوند.

تشخیص

تشخیص و درمان مناسب می تواند به افراد مبتلا به اختلال دوقطبی کمک کند تا زندگی عادی و فعالی داشته باشند. صحبت با یک متخصص اولین قدم است. پزشک متخصص ابتدا معاینه فیزیکی و سایر آزمایش‌های پزشکی لازم را برای رد سایر علل احتمالی انجام می دهد. مرحله بعدی ارزیابی سلامت روان توسط روانپزشک یا روانشناس است.

تشخیص دقیق این بیماری در دوران جوانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

درمان

یک برنامه درمانی مؤثر معمولاً شامل ترکیبی از دارو درمانی و روان درمانی است. اختلال دوقطبی یک بیماری مادام العمر است. اپیزودهای شیدایی و افسردگی معمولاً با گذشت زمان بازمی‌گردند. بین دوره‌ها، بسیاری از افراد مبتلا تغییرات خلقی ندارند، اما برخی ممکن است علائم طولانی مدتی داشته باشند. درمان مداوم می تواند به مدیریت علائم کمک کند.

درمان دارویی

داورهایی وجود دارد که می تواند در مدیریت و کنترل علائم مؤثر باشد. رایج ترین داروهایی که معمولاً متخصصین تجویز می کنند عبارتند از:

• لیتیوم
• داروهای آنتی سایکوتیک خاص
• داروهای ضد تشنج خاص
• برخی از داروهای بنزودیازپین

تثبیت‌کننده‌های خلق و خو مانند لیتیوم یا والپروات به پیشگیری از اپیزودهای خلقی و کاهش شدت آن کمک کنند. لیتیوم به شکل قابل توجهی خطر خودکشی را کاهش می دهد. احتمال دارد داروهایی برای خواب یا اضطراب هم بخشی از برنامه درمانی باشند.

برای کمک به مدیریت شیدایی یا هیپومانیا، تثبیت کننده خلق و خو تجویز می شود که ممکن است با عنوان  «ضد مانیک» مطرح شوند. اگر از داروهای ضد افسردگی استفاده می کنید، احتمالا پزشک از شما می خواهد مصرف آنها را قطع کنید.

معمولا ابتدا یک داروی ضد روان پریشی ( آنتی سایکوتیکی) پیشنهاد می شود. داروهای ضد روان پریشی رایج که برای درمان اختلال دوقطبی استفاده می شوند عبارتند از:

• هالوپریدول
• اولانزاپین
• کوئتیاپین
• ریسپریدون

اگر اولین آنتی سایکوتیکی که به شما داده می شود مؤثر نبود، باید یک داروی ضد جنون متفاوت از لیست بالا به شما پیشنهاد شود.

اگر یک آنتی سایکوتیک دیگر مؤثر نباشد، ممکن است لازم باشد لیتیوم در کنار آن مصرف شود.

اگر لیتیوم هم جواب ندهد مصرف والپروات سدیم به همراه با یک داروی ضد جنون تجویز می شود.

والپروات سدیم یک داروی ضد تشنج است که نباید برای دختران یا زنان جوانی که قصد بارداری دارند تجویز شود.

داروی بنزودیازپین باید به صورت کوتاه مدت تجویز شود.

اگرچه افسردگی دوقطبی اغلب با داروهای ضدافسردگی درمان می‌شود، اما باید یک تثبیت‌کننده خلق و خو نیز مصرف شود. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی بیشتر زمانی که دچار افسردگی می‌شوند به دنبال کمک هستند. به همین دلیل برای اطمینان از اینکه اختلال دوقطبی با افسردگی اشتباه گرفته نشود، متخصص لازم است تاریخچه پزشکی دقیقی برای بیمار تهیه کند.

فردی که دارو مصرف می کند باید:

1. به پزشک خود در مورد داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه یا مکمل هایی که قبلاً مصرف می کرده اند، اطلاع دقیقی بدهد.
2. هر گونه عوارض جانبی را فوراً گزارش دهد. ممکن است نیاز به تغییر دوز دارو یا تغییر دارو باشد.
3. داروهای اختلال دوقطبی باید به طور مداوم و طبق تجویز، مصرف شود، حتی زمانی که فرد احساس خوبی دارد.
4. مهم است که قبل از قطع داروی تجویز شده با پزشک خودتان مشورت کنید. قطع ناگهانی دارو ممکن است منجر به بدتر شدن علائم یا بازگشت آن شود.

روان درمانی

روان درمانی بخش مؤثری از درمان برای افراد مبتلا به اختلال دوقطبی است. روان درمانی اصطلاحی برای تکنیک های درمانی است که هدف آن کمک به افراد در شناسایی و تغییر احساسات، افکار و رفتارهای نگران کننده است. این نوع درمان حمایت، آموزش و راهنمایی برای افراد مبتلا به اختلال دوقطبی و خانواده های آنها را فراهم می کند.

درمان شناختی رفتاری (CBT) یک درمان مهم برای افسردگی است. CBT که برای درمان بی خوابی استفاده می شود به طور ویژه می تواند برای بخشی از درمان افسردگی دوقطبی مفید باشد.

ریتم درمانی بین فردی و اجتماعی (IPSRT) و درمان خانواده محور به طور خاص برای درمان اختلال دوقطبی طراحی شده اند.

سایر گزینه های درمانی

ممکن است درمان های دیگری برای مدیریت علائم دوقطبی مفید باشد:

الکتروشوک درمانی (ECT)

یک روش تحریک مغز است که به تسکین علائم شدید اختلال دوقطبی کمک می کند. این درمان معمولاً در شرایطی که بیماری فرد پس از درمان های دیگر بهبود نیافته باشد، یا در مواردی که نیاز به پاسخ سریع باشد، مانند افرادی که در معرض خطر خودکشی یا کاتاتونیا (وضعیت عدم پاسخگویی) هستند، استفاده می شود.

تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال مکرر (rTMS)

نوعی تحریک مغزی است که از امواج مغناطیسی برای تسکین افسردگی در طی یک سری جلسات درمانی استفاده می کند. اگرچه rTMS به اندازه الکتروشوک درمانی قدرتمند نیست، اما نیازی به بیهوشی عمومی ندارد و ریسک اثرات منفی بر حافظه و تفکر در آن کم است.

نور درمانی

بهترین درمان مبتنی بر شواهد برای اختلال عاطفی فصلی (SAD) است. بسیاری از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی در افسردگی فصلی ( SAD ) را در زمستان تجربه می کنند.

بر خلاف روان درمانی و درمان های دارویی خاص که از نظر علمی برای بهبود علائم اختلال دوقطبی ثابت شده است، سایر روش های پیشنهادی، مانند مصرف محصولات طبیعی، بر اساس دانش و شواهد فعلی مورد تأیید قرار نگرفته اند.

اختلال دوقطبی و سایر شرایط

بسیاری از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی درگیر اختلالات روانی دیگری مانند اختلالات اضطرابی، اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD)، سوء مصرف مواد مخدر یا الکل، یا اختلالات خوردن هستند. گاهی اوقات فردی که دوره های شیدایی یا افسردگی شدید دارد علائم روان پریشی نیز دارد مانند توهم یا هذیان.

علائم روان پریشی با تغییرات خلق و خوی شدید فرد مطابقت دارد. مثلاً فردی که علائم روان پریشی در طول دوره افسردگی دارد ممکن است به اشتباه تصور کند که از نظر مالی ویران شده است. در حالی که فردی که علائم روان پریشی در طول دوره شیدایی دارد ممکن است به اشتباه باور کند که مشهور است یا قدرت های خاصی دارد.