سازگاری متابولیک (حالت گرسنگی) چیست و چه علائم و نشانه هایی دارد؟
محدود کردن کالری برای کاهش وزن کلیدی است، اما زیاده روی در آن ممکن است نتیجه عکس داشته باشد. سال هاست که سازگاری متابولیک یا همان «حالت گرسنگی» یکی از علل شکست رژیم های لاغری است که بر پایه محدودیت کالری زیاد، طراحی شده اند. اما حالت گرسنگی چیست و چه علائمی دارد؟
چیزی که مردم به طور کلی از آن به عنوان “حالت گرسنگی” یاد می کنند همان سازگاری متابولیک است و در حقیقت پاسخ فیزیولوژیکی طبیعی بدن به محدودیت طولانی مدت کالری است. این پاسخ بدن شامل کاهش مصرف کالری برای حفظ تعادل انرژی و جلوگیری از گرسنگی است.

سازگاری متابولیک چیست؟
این وضعیت با نام های «حالت گرسنگی»، «ترموژنز تطبیقی» و «گرمازایی تطبیقی» نیز نامیده می شود و همه آنها به یک معنا هستند. مفهوم حالت گرسنگی ساده است، وقتی کالری کمتری می خورید، بدن شما به مرور بدلیل کاهش دریافت کالری دچار نگرانی می شود و گمان می کند پس از خوردن هر وعده غذایی ممکن است به این زودی غذایی دریافت نکند. بدن این کمبود بالقوه را بعنوان خطری برای بقا تشخیص داده بنابراین برای مقابله و حفظ ذخایر چربی، میزان سوزاندن کالری را کاهش میدهد. در چنین شرایطی علی رغم انتظار، کاهش وزن اتفاق نمی افتد و یا بسیار کند اتفاق میفتد.
به طور کلی حالت گرسنگی به این معنی است که بدن شما سوزاندن کالری را کاهش می دهد تا تعادل انرژی را بازگرداند و مانع از کاهش وزن بیشتر شما شود، حتی در صورت ادامه محدودیت کالری.
مطالعه ای در دانشگاه کمبریج بر روی موش ها نشان داد که فعال شدن گروهی از نورون ها در هیپوتالاموس باعث ایجاد گرسنگی میشوند، با این حال، وقتی غذا در دسترس نباشد، این نورون ها برای محدود کردن ممصرف انرژی، غیرفعال می شوند. در واقع این یکی از صرفه جویی های است که بدن برای حفظ انرژی و از دست دادن کالری کمتر انجام میدهد. موش ها شباهت های فیزیولوژیکی و بیولوژیکی با انسان دارند به همین دلیل است که این جوندگان در مطالعه نحوه عملکرد بدن انسان بعنوان نمونه مورد استفاده قرار می گیرند.
چه عواملی بر سازگاری متابولیک تأثیر دارند؟
میزان کاهش سوخت و ساز در طی محدودیت کالری و کاهش وزن بین افراد بسیار متغیر است. این کاهش سرعت متابولیسم در برخی افراد، به ویژه آنهایی که چاق هستند، بارزتر است. هرچه سازگاری متابولیک بیشتر باشد به این معنی است که کالری سوزی آهسته تر بوده و در نتیجه فرد دشوارتر می تواند وزن کم کند.
حالت گرسنگی تا حدودی تحت تأثیر ژنتیک است، اما تلاشهای قبلی فرد برای کاهش وزن یا آمادگی جسمانی فعلی وی نیز میتواند در سازگاری متابولیکش تأثیر بگذارد.
آیا میدانید
سازگاری متابولیک در برخی از گروه هایی که به سختی می توانند وزن کم کنند مانند زنان یائسه، بیشتر است.
علائم سازگاری متابولیک چیست؟
اگرچه کاهش کالری برای کاهش وزن ضروری است، اما نشانه های واضحی وجود دارد که در صورت ظاهر شدن، هشداری است که شما کالری کافی دریافت نمی کنید. بدن ما بعد از از دست دادن یک یا دو وعده غذایی وارد گرمازایی تطبیقی یا همان حالت گرسنگی نمی شود. با این حال، پس از یک دوره زمانی قابل توجه کم خوری مداوم، در حالیکه دیگر وزن کم نمی کنید، متوجه اثرات حالت گرسنگی خواهید شد. برخی از مطالعات نشان میدهند که از دست دادن 10 درصد وزن بدن باعث می شود میزان سوخت و ساز بدن 15 تا 25 درصد کاهش یاید.
علائم و نشانه های سازگاری متابولیک معمولاً شامل موارد زیر است:
- بی حالی: کالری ها سوخت بدن هستند. بنابراین، وقتی سوخت کافی مصرف نکنید، بنزین تمام می شود. این فقدان سوخت به شکل کمبود انرژی، کاهش انگیزه و احساس خستگی خودش را نشان میدهد.
- احساس سرما: محدودیت کالری دمای مرکزی بدن را کاهش میدهد، بنابراین اگر بدنتان به گرمازایی تطبیقی رسیده باشد، احتمالاً بیشتر از گذشته احساس سرما می کنید.
- یبوست: بدن برای انجام حرکات روده به غذا نیاز دارد. بدون غذا به ویژه غذاهای غنی از فیبر مانند میوه ها، سبزیجات و غلات کامل، دفع مدفوع کمتر، سخت تر و دردناک تر می شود.
- افسردگی: مسائل مربوط به سلامت روان می تواند از دلایل مختلفی ناشی شود که کمبود مواد مغذی یکی از آنها است. اگر به اندازه کافی غذا نخورید، عدم دریافت مواد مغذی کافی تأثیر منفی بر خلق و خوی شما می گذارد. فقدان مواد مغذی مانند اسیدهای چرب امگا 3، آهن، فولات، ویتامین D، ویتامین های گروه B، روی و ید، باعث تغییر خلق و خو و افسردگی می شوند.
- ریزش مو: ریزش مو یکی دیگر از علائم نشاندهنده ترموژنز تطبیقی است که در اثر کمبود مواد مغذی کافی در بدن اتفاق می افتد. پروتئین ها و اسیدهای چرب از جمله مواد مغذی مهم برای سلامت مو هستند.
آیا میدانید
اینکه آیا واقعاً سازگاری متابولیک می تواند مانع کاهش وزن شود و یا حتی با وجود ادامه دادن محدودیت کالری باعث افزایش وزن فرد شود یا نه، هنوز مشخص نیست.
چگونه می توان از حالت سازگاری متابولیک خارج شد؟
به استپ وزنی یا توقف روند کاهش وزن، پلاتوی کاهش وزن می گویند. اگر متوجه شدید که بدلیل محدودیت کالری دچار پلاتوی کاهش وزن شده اید، می توانید با استفاده از راهکارهایی از این وضعیت خارج شوید:
- برنامهریزی برای وعدههای غذایی و میانوعده ها: غذا خوردن بر طبق برنامه کمک می کند که به طور منظم غذا بخورید و مطمئن شوید مواد مغذی کافی برای خروج از حالت گرسنگی دریافت می کنید. برای مثال، میتوانید برای اطمینان از دریافت کافی اسیدهای چرب امگا 3، گردو را بعنوان میان وعده و یک نوع ماهی چرب را بعنوان شام بخورید. برای دریافت پتاسیم و منیزیم کافی، سبزیجات سبز رنگ و بلغور جو دوسر را در برنامه غذایی خود قرار دهید.
- غذا خوردن در فواصل منظم: گاهی اوقات ممکن است احساس گرسنگی نکنید که این یکی از علائم گرمازایی تطبیقی است. با این حال، اگر می خواهید از پلاتوی کاهش وزن عبور کنید و از حالت گرسنگی خارج شوید، باید هر سه تا چهار ساعت، یک وعده غذایی یا میان وعده کوچک بخورید. علاوه بر این، غذا خوردن در فواصل منظم از پرخوری در اواخر روز جلوگیری می کند.
- اضافه کردن تمرینات قدرتی به فعالیت ورزشی: اگر بدون انجام کاری برای حفظ توده عضلانی، شروع به کاهش وزن کنید، نه تنها چربی بلکه توده عضلانی خود را هم از دست میدهید. توده عضلانی کلید حفظ متابولیسم یا سرعت کالری سوزی بدن است. یکی از راهکارهای خروج از سازگاری متابولیسم انجام ورزش های قدرتی برای حفظ توده عضلانی است. انجام 2 بار در هفته، تمرینات قدرتی با استفاده از دستگاه های ورزشی، دمبل و یا انجام تمریناتی مانند اسکات نقش مؤثری در ساخت و حفظ توده عضلانی دارد.
حالت گرسنگی با گرسنگی دادن به خود چه تفاوتی دارد؟
«حالت گرسنگی» و «گرسنگی دادن به خود» دو وضعیت متفاوت هستند. اولی ناشی از تصمیم بدن برای حفظ منابع چربی و کاهش کالری سوزی است در حالیکه دومی یک اختلال خوردن است که توسط خود فرد به بدنش تحمیل می شود. گرسنگی دادن به خود نشانه ای از بی اشتهایی عصبی است که یک اختلال خوردن است که با ترس از افزایش وزن و وزن پایین غیر طبیعی مشخص می شود.
افراد مبتلا به بی اشتهایی عصبی اغلب به شدت بر روی کنترل وزن و شکل بدن خود تمرکز می کنند، تا جایی که ر زندگی روزمره آنها دچار اختلال می شود. بی اشتهایی عصبی می تواند باعث مشکلات وخیم سلامتی و حتی مرگ شود. بی اشتهایی عصبی ممکن است باعث بهم خوردن تعادل الکترولیت بدن (مواد معدنی مانند سدیم، کلسیم، پتاسیم ) و در نهایت مرگ ناشی از آریتمی قلبی (ریتم غیرطبیعی قلب) شود.
اگرچه مرگ بدترین سناریو است، اما مشکلات بالقوه دیگری نیز متوجه کسانی است که دچار بی اشتهایی عصبی هستند. در واقع، بی اشتهایی می تواند به هر عضو بدن از جمله قلب، مغز و کلیه ها آسیب برساند.
خطرات و عوارض ناشی از گرسنگی دادن به خود (بی اشتهایی عصبی)
- پوکی استخوان
- کم خونی یا فقر شدید آهن
- از دست دادن عضلات
- کاهش تستوسترون در مردان
- اختلالات هورمونی در زنان مانند متوقف شدن پریود
- یبوست، نفخ و حالت تهوع
- افسردگی
- اختلال وسواس فکری
- سوء مصرف مواد
- اضطراب
- افکار خودکشی
- مرگ