علل و عوارض کم خونی مگالوبلاستیک چیست؟

کم خونی مگالوبلاستیک، نوعی کم خونی است که در اثر کمبود B12 (کوبالامین) یا B9 (فولات) ایجاد می شود. اختلال در سنتز DNA و تشکیل گلبول های قرمز بزرگ، غیر طبیعی و نابالغ، نشان دهنده کم خونی مگالوبلاستیک است.

کم خونی مگالوبلاستیک چیست؟

کم خونی مگالوبلاستیک نوعی کم خونی ماکروسیتیک است. کم خونی ماکروسیتیک یک اختلال خونی است که باعث می شود مغز استخوان شما گلبول های قرمز غیر طبیعی بزرگی بسازد که این بر توانایی آنها در رساندن اکسیژن به بدن تأثیر منفی می گذارد. کم خونی مگالوبلاستیک زمانی اتفاق می افتد که ویتامین B12 و یا ویتامین B9 (فولات) کافی دریافت نکنید، به همین علت به آن کم خونی (آنمی) ناشی از سوء تغذیه نیز گفته می شود.

تصویر میکروسکوپ و تعدادی گلبول قرمز - کم خونی مگالوبلاستیک

کم خونی مگالوبلاستیک چگونه بر بدن تأثیر می گذارد؟

بدن ما به مقدار مشخصی گلبول قرمز سالم نیاز دارد تا اکسیژن را از ریه‌ها به بافت‌ها برده و دوباره برگرداند. همانند تمام سلول های خونی، گلبول های قرمز خون به عنوان سلول های بنیادی در مغز استخوان ساخته می شوند و این ویتامین B12 و ویتامین B9 هستند که به تشکیل گلبول های قرمز خون کمک می کنند. بدون ویتامین B12 یا ویتامین B9 کافی، بدن ما سلول های غیرطبیعی به نام مگالوبلاست تولید می کند.

مگالوبلاست ها مانند سلول های سالم تقسیم و تکثیر نمی شوند که این موضوع باعث می شود گلبول های قرمز کمتری در مغز استخوان وجود داشته باشد. این سلول‌های غیرطبیعی به‌طور غیرعادی بزرگ هستند و اغلب نمی‌توانند از مغز استخوان خارج شده و وارد جریان خون شوند. حتی اگر این سلول های غیرعادی بزرگ بتوانند وارد جریان خون شوند زودتر از گلبول های قرمز سالم می میرند. بنابراین تشکیل مگالوبلاست ها که سلول های غیر طبیعی هستند  باعث کاهش تعداد گلبول های قرمز خون و در نتیجه کم خونی می شوند.

آیا کم خونی مگالوبلاستیک یک بیماری جدی است؟

اغلب کم خونی مگالوبلاستیک به دلیل کمبود ویتامین B12 ایجاد می شود. کمبود ویتامین B12 در صورت درمان نشدن می‌تواند باعث مشکلات عصبی از جمله از دست دادن حافظه، مشکلات تعادلی و پارستزی شود. پارسنتزی احساس سوزن سوزن شدن یا گزگز در بازوها و پاها است.

علل کم خونی مگالوبلاستیک

از آنجایی که این کم خونی یا همان آنمی در اثر کمبود ویتامین B9 و یا ویتامین B12 بوجود می آید، علت و علائم آن را باید در دلایل کمبود این دو ویتامین جستجو کرد.

علل کمبود ویتامین B12

برخی از افراد به دلیل رژیم غذایی دچار کمبود ویتامین B12 می شوند زیرا رژیم غذایی آنها حاوی غذاهای غنی از ویتامین B12 مانند گوشت، ماهی، تخم مرغ و محصولات لبنی نیست. برخی نیز به دلیل داشتن شرایط یا درمان های پزشکی که بر توانایی آنها در جذب ویتامین B12 تأثیر می گذارد، دچار کمبود ویتامین B12 می شوند از جمله:

  • کم خونی خطرناک (آنمی پرنیشیوز): این اختلال خود ایمنی مانع جذب ویتامین B12 می شود.
  • گاسترکتومی: در این جراحی بخشی از معده برداشته می شود که ممکن است بر جذب ویتامین B12 تأثیر منفی بگذارد.
  • سندروم زولینگر-الیسون: این وضعیت نادر بدن شما را از جذب ویتامین B12 باز می دارد.
  • سندروم حلقه کور: سندروم حلقه کور زمانی اتفاق می‌افتد که حرکت غذایی که هضم شده، در روده ها متوقف شود و باعث رشد بیش از حد باکتری‌هایی شود که ویتامین B12 را مصرف می‌کنند.
  • آلودگی به کرم ماهی: خوردن ماهی آلوده که نیم پز شده است باعث عفونت کرم نواری می شود. کرم های نواری از ویتامین B12 تغذیه می کنند.
  • نارسایی لوزالمعده: این نارسایی بر توانایی لوزالمعده برای ساخت آنزیم های گوارشی تأثیر منفی می گذارد، به این معنی که ممکن است نتوانید تمام مواد مغذی مورد نیاز از جمله ویتامین B12 یا ویتامین B9 کافی را دریافت کنید.
  • کمبود عملکردی ویتامین B12 : به نظر می رسد برخی افراد ویتامین B12 کافی در خون خود دارند، اما پروتئین مورد نیاز برای انتقال آن بین سلول ها را ندارند. این یعنی بدن نمی تواند به طور مؤثر از آن استفاده کند.
علل کمبود ویتامین B9

مصرف نکردن مقدار کافی سبزیجات سبز، میوه ها، گوشت و جگر یا غذاهای غنی شده با اسید فولیک در رژیم غذایی از علل اصلی کمبود ویتامین B9 (فولات) است. علل دیگر ممکن است شامل موارد زیر باشد:

  • بیماری های دستگاه گوارش: بیماری هایی مانند بیماری کرون یا سلیاک باعث می شوند دستگاه گوارش نتواند اسید فولیک را به خوبی جذب کند.
  • مصرف بیش از حد الکل: افرادی که مقدار زیادی الکل مصرف می کنند، فولات کافی دریافت نمی کنند.
  • پختن بیش از حد میوه ها و سبزیجات: گرمای زیاد فولات طبیعی را از بین میببرد.
  • کم خونی همولیتیک: یک اختلال خونی است که در آن مغز استخوان نمی تواند گلبول های قرمز مرده را به سرعت با گلبول های جدید جایگزین کند.
  • مصرف برخی داروها: برخی از داروهای ضد تشنج و داروهای کولیت اولسراتیو با جذب فولات تداخل دارند.

علائم و نشانه های کم خونی مگالوبلاستیک

  • خستگی
  • ضعف
  • تنگی نفس
  • احساس سبکی سر
  • درد دهان یا زبان
  • رنگ پریدگی یا زرد شدن پوست
  • اسهال
  • مشکلات قاعدگی
  • وزوز گوش (زنگ در گوش)
  • کاهش اشتها و کاهش وزن
  • علائم عصبی
  • ضربان قلب بالا
  • تحریک پذیری
  • مشکل در راه رفتن

عوارض کم خونی مگالوبلاستیک

  • افزایش ریسک ابتلا به مشکلات قلبی، ریوی : افراد مبتلا به کم خونی شدید به دلیل مشکل در تأمین اکسیژن اندام های حیاتی، بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به عوارض قلبی و ریوی هستند.
  • تغییرات عصبی، مانند مشکلات بینایی و حافظه
  • ناباروری
  • سرطان معده

آزمایشات و نحوه تشخیص کم خونی مگالوبلاستیک

  1. آزمایش CBC (شمارش کامل خون) : این آزمایش برای ارزیابی تعداد و عملکرد گلبول های قرمز خون استفاده می شود.
  2. آزمایش PBS (اسمیر خون محیطی): از این آزمایش برای بررسی سلول های خونی استفاده می شود. بر خلاف برخی از آزمایش‌های خونی که توسط دستگاه آنالیز می‌شوند، در آزمایش PBS سلول‌های خونی زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می گیرند.
  3. آزمایش شمارش رتیکولوسیت ها: در این آزمایش تعداد گلبول های قرمز نابالغ (رتیکولوسیت ها) در مغز استخوان اندازه گیری می شود. نتایج این آزمایش مشخص می کند که آیا مغز استخوان به اندازه کافی گلبول های قرمز سالم تولید می کند یا خیر.

کنترل و درمان کم خونی مگالوبلاستیک

پزشکان برای درمان آنمی مگالوبلاستیک مکمل های ویتامین B9 و B12 را به صورت قرص یا تزریق تجویز می کنند.

برای درمان کمبود ویتامین B9 مصرف قرص اسید فولیک تجویز می شود.

اگر کمبود ویتامین B12 موقتی باشد، پزشک تزریق B12 و یا مصرف قرص آن را برای چند هفته تجویز می کند تا سطح ویتامین B12 شما به حالت عادی باز گردد. اگر کمبود ویتامین B12 به دلیل مشکل در جذب آن در بدن باشد ممکن است به صورت همیشگی هر چند ماه یکبار نیاز به تزریق B12  و یا مصرف همیشگی مکمل آن باشد.

تزریق ویتامین B12 به شکل سیانوکوبالامین یا هیدروکسوکوبالامین است. معمولاً این تزریق ها یک روز در میان به مدت 2 هفته یا تا زمانی که علائم فرد بهبود یابد، به عضله تزریق می شوند.

تزریق هیدروکسوکوبالامین ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند مانند درد، تورم یا خارش در محل تزریق، حالت تهوع یا استفراغ، سردرد، سرگیجه و گرگرفتگی.

هشدار : عوارض جانبی جدی تزریق هیدروکسوکوبالامین بسیار نادر است. با این حال، اگر پس از تزریق دچار تپش قلب یا علائم شوک آلرژیک شدید، باید فوراً کمک پزشکی دریافت کنید.

آیا میدانید

مصرف مکمل‌های ویتامین B9 علائم کم‌خونی مگالوبلاستیک را بهبود میبخشد اما باعث پنهان ماندن علائم کمبود ویتامین B12 می شود که می‌تواند منجر به مشکلات عصبی جدی شود. بنابراین هیچ گاه بدون مشورت پزشک اقدام به مصرف قرص اسید فولیک نکنید.

روش های پیشگیری از کم خونی مگالوبلاستیک

گوشت قرمز، ماهی، مرغ، تخم مرغ، شیر و سایر محصولات لبنی همگی حاوی ویتامین B12 هستند، این غذاها را در رژیم غذایی خود بگنجانید.

سبزیجات، مرکبات، جگر، غذاهای دریایی، گوشت، مرغ، تخم مرغ و لبنیات منابع غذایی خوب ویتامین B9 هستند که لازم است در رژیم غذایی روزانه شما باشند.

از مصرف الکل پرهیز کنید و یا مصرف آن را به حداقل برسانید. مصرف منظم الکل بر سیستم گوارش تأثیر میگذارد و مانع جذب ویتامین B12 می شود.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا