آشنایی با مشکلات و اختلالات تیروئید، علائم، علل و درمان آن ها
غده تیروئید یک غده درون ریز است که هورمون های خاصی را تولید و در بدن آزاد می کند و اصلی ترین وظیفه آن، کنترل متابولیسم (سوخت و ساز بدن) است. مشکلات و اختلالات تیروئید، بدلیل عملکرد نادرست غده تیروئید بوجود می آیند مانند کم کاری تیروئید، پرکاری تیروئید، تیروئیدیت هاشیموتو، ندول ها و گواتر. این مشکلات نسبتاً رایج و قابل درمان هستند.
فهرست مطالب
پرکاری تیروئید | تیروئیدیت هاشیموتو | پرکاری تیروئید | ندول های تیروئید | گواتر
غده تیروئید و عملکرد آن در بدن
تیروئید یک غده پروانه ای شکل کوچک است که در جلوی گلو، زیر حنجره (سیب آدم) قرار دارد و شامل دو لوب است که در دو طرف نای قرار دارند. این غده بخشی از سیستم غدد درون ریز است و بسیاری از عملکردهای مهم بدن را با تولید و ترشح هورمون های خاص کنترل میکند. وظیفه اصلی تیروئید کنترل سرعت متابولیسم است. متابولیسم فرآیندی است که بدن مواد غذایی مصرفی را به انرژی تبدیل می کند.
برخی از شایع ترین اختلالات هورمونی مربوط به غده تیروئید است که بخشی از سیستم غدد درون ریز است. سیستم غدد درون ریز مجموعه ای از غدد است که مواد شیمیایی به نام هورمون را مستقیماً در جریان خون ترشح می کنند. سیستم عصبی، سیستم ایمنی به همراه سیستم غدد درون ریز مسئول مقابله با حوادث و استرس های مختلف هستند.
اگر غده تیروئید بیش از حد فعال یا کُند باشد، متابولیسم تحت تأثیر قرار می گیرد و منجر به علائم مختلفی می شود که به راحتی تشخیص داده نمی شوند. از هر 20 نفر یک نفر در طول زندگی خود نوعی اختلال عملکرد تیروئید را تجربه می کند با این وجود مشکلات و اختلالات تیروئید در زنان بیشتر از مردان رایج است.
به طور کلی هورمون های تیروئید بر عملکردهای زیر در بدن تأثیر می گذارند:
- نحوه استفاده بدن از انرژی (متابولیسم)
- ضربان قلب
- نفس کشیدن
- هضم
- دمای بدن
- رشد مغز
- فعالیت ذهنی
- نگهداری پوست و استخوان
- باروری
مشکلات و اختلالات تیروئید : کم کاری تیروئید
علائم کم کاری تیروئید
اگر تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نکند به آن کم کاری تیروئید می گویند. کمبود هورمون تیروئید باعث کاهش سرعت متابولیسم و در نتیجه طیف گسترده ای از علائم می شود. شایع ترین علائم کم کاری تیروئید عبارتند از:
- احساس سرما
- کُند شدن ضربان قلب
- خستگی
- خشکی پوست
- نازکی و خشکی موها
- افزایش وزن ناخواسته
- فراموشی
- افسردگی
- یبوست
- پریودهای سنگین یا نامنظم
- بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر)
علل کم کاری تیروئید
کم کاری تیروئید که یکی از مشکلات و اختلالات تیروئید است ممکن است در اثر علل مختلفی ایجاد شود از جمله:
- ابتلا به تیروئیدیت خود ایمنی
- جراحی برداشتن قسمتی یا تمام غده تیروئید
- پرتودرمانی سرطان های سر و گردن
- مصرف برخی از داروها مانند لیتیوم برای درمان اختلال دوقطبی
- غده تیروئید آسیب دیده
- مصرف ید زیاد یا خیلی کم در رژیم غذایی
- سندروم ترنر که یک اختلال کروموزومی در زنان است
- آسیب غده هیپوفیز
آیا میدانید
کم کاری تیروئید در زنان شایع تر از مردان است.
درمان کم کاری تیروئید
خوشبختانه مشکلات و اختلالات تیروئید قابل کنترل و درمان هستند. درمان اصلی کم کاری تیروئید مصرف لووتیروکسین است که جایگزین هورمون تیروئید است. اگر کمبود ید باعث کم کاری غده تیروئید شده باشد، پزشک مصرف ید بیشتر و لووتیروکسین را تجویز می کند. با این حال، اگر کمبود ید تنها علت این مشکل نباشد، مصرف ید بیشتر ممکن است باعث بدتر شدن شرایط شود.
مشکلات و اختلالات تیروئید : تیروئیدیت هاشیموتو
در مناطقی که مصرف ید کافی است، شایع‌ترین علت کم کاری تیروئید، تیروئیدیت هاشیموتو است. در بیماری تیروئیدیت هاشیموتو، سیستم ایمنی به غده تیروئید حمله می کند و باعث التهاب غده تیروئید و کاهش ترشح هورمون می شود.
علل تیروئیدیت هاشیموتو
علت دقیق این بیماری نامشخص است، اما به نظر می رسد موارد زیر احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش میدهند:
- وراثت، اگر یکی از اعضای نزدیک خانواده به این بیماری مبتلا باشد، احتمال ابتلای دیگر اعضا بیشتر میشود.
- ابتلا به یک اختلال خود ایمنی دیگر مانند آرتریت روماتوئید، دیابت نوع 1 یا لوپوس نیز خطر ابتلا به تیروئیدیت هاشیموتو را افزایش می دهد.
درمان تیروئیدیت هاشیموتو
درمان این بیماری مشابه درمان کم کاری تیروئید است و معمولاً شامل تجویز لووتیروکسین برای جایگزینی هورمون های از دست رفته تیروئید است. با این حال، افراد مبتلا به این عارضه ممکن است نیاز باشد ید مصرف نکنند، زیرا ممکن است به اثرات آن حساس باشند.
مشکلات و اختلالات تیروئید : پرکاری تیروئید
علائم پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید باعث تسریع بیش از حد متابولیسم می شود و شایع ترین علت آن بیماری گریوز است. گریوز یک بیماری خود ایمنی است که در آن آنتی بادی ها مانند هورمون محرک تیروئید (TSH) رفتار می کنند و تیروئید را به طور غیرقابل کنترلی تحریک می کنند. علائم پرکاری تیروئید عبارتند از:
- افزایش متابولیسم
- خستگی و ضعف عضلانی
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- فشار خون بالا
- لرزش در دست ها
- مشکلات خواب
- عصبی بودن
- تحریک پذیری
- حرکات مکرر روده
- کاهش وزن ناخواسته
- قاعدگی کم یا دوره های کوتاه
علل پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید که یکی از مشکلات و اختلالات تیروئید است ممکن است در اثر علل مختلفی ایجاد شود. برخی از شایع‌ترین علل پرکاری تیروئید عبارتند از:
- بیماری گریوز: در بیماری گریوز، سیستم ایمنی آنتی بادی هایی تولید می کند که به غده تیروئید سیگنال میدهند که بیش از نیاز بدن هورمون تیروئید تولید کند.
- گواتر چند ندولار: این عارضه ناشی از بزرگ شدن ندول های تولید کننده هورمون در غده تیروئید و ترشح هورمون تیروئید اضافی است. ندول ها توده های جامد یا پر شده با مایع هستند.
- آدنوم سمی: آدنوم ها رشدهایی هستند که می توانند روی تیروئید ایجاد شوند. آدنوم های خوش خیم و غیر فعال همیشه باعث ایجاد مشکل نمی شوند، اما آدنوم های فعال یا “سمی” هورمون تیروئید تولید می کنند.
- التهاب تیروئید
- مصرف بیش از حد جایگزین هورمون تیروئید
- مصرف برخی داروها مانند مهارکننده‌های تیروزین کیناز
- مصرف بیش از حد ید
- سرطان
درمان پرکاری تیروئید
درمان های پرکاری تیروئید که یکی از مشکلات و اختلالات تیروئید نسبتاً رایج است، اغلب شامل موارد زیر است:
- تجویز داروهای ضد تیروئید: این داروها می توانند مانع تولید هورمون شوند.
- قرص های ید رادیواکتیو: سلول های تیروئید ید را جذب می کنند. مصرف این قرص ها ید اضافه را از بین برده و تولید بیش از حد هورمون تیروئید متوقف می شود.
- جراحی: برداشتن بخشی یا تمام تیروئید توسط پزشک
آیا میدانید
اگر فردی ید رادیواکتیو مصرف کند یا تحت عمل جراحی قرار گیرد، ممکن است تیروئید او دیگر هورمون کافی تولید نکند و دچار کم کاری تیروئید شود.
مشکلات و اختلالات تیروئید : ندول های تیروئید
ندول های تیروئید توده هایی روی غده تیروئید هستند و ممکن است به تنهایی یا به صورت گروهی ظاهر شوند. ظاهر شدن این توده ها بر روی تیروئید شایع است و تقریباً حدود 50 درصد از افراد بالای 60 سال ندول تیروئید دارند. خشوبختانه، اکثر توده های تیروئید بی ضرر هستند.
علائم ندول های تیروئید
مشخص نیست که علت ایجاد ندول های تیروئید چیست و معمولاً علائمی هم ایجاد نمی کنند اگرچه در برخی موارد ممکن است باعث پرکاری تیروئید شوند.
پزشک از طریق معاینه می تواند به وجود این توده ها پی ببرد. در این صورت باید پرکاری و یا کم کاری تیروئید نیز بررسی شود. علاوه بر این ممکن است سونوگرافی یا بیوپسی نیز برای بررسی احتمال سرطانی بودن توده ها تجویز شود.
درمان ندول های تیروئید
اگر پزشک تشخیص دهد که علائم سرطان یا خطر احتمالی سرطان در آینده وجود دارد، توصیه می کند، ندول ها برداشته شوند.بسته به نوع سلول های یافت شده در بیوپسی و خطر سرطانی بودن توده، پزشک بخشی یا تمام غده را برمیدارد.
مشکلات و اختلالات تیروئید : گواتر
به متورم شدن غده تیروئید گواتر گفته می شود. این التهاب ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود از جمله:
- کم کاری تیروئید
- پرکاری تیروئید
- تیروئیدیت
- تومورهای غده هیپوفیز
علائم گواتر
برای برخی، تنها علامت گواتر تورم در گردن است اما علائم دیگری نیز وجود دارد که عبارتند از:
- سفتی در گردن
- صدای خشن
- سرفه یا خس خس سینه
- مشکل در صحبت کردن یا بلعیدن
درمان گواتر
درمان گواتر وابسته به درمان علت پدیدآورنده آن است. به عنوان مثال، اگر کم کاری تیروئید علت آن باشد، ممکن است پزشک لووتیروکسین تجویز کند.
تشخیص مشکلات و اختلالات تیروئید
برای تشخیص کم کاری و پرکاری تیروئید نیاز به انجام آزمایش خون است. در این آزمایش ها سطوح هورمون محرک تیروئید (TSH) و تیروکسین در خون فرد ارزیابی می شود. هورمون محرک تیروئید یا TSH به غده تیروئید سیگنال میدهد تا هورمون های تیروئیدی را ترشح کند.
معمولاً بالا بودن سطح TSH نشان دهنده کم کاری تیروئید است زیرا هنگامی که بدن تشخیص میدهد سطح هورمون تیروئید پایین است، TSH بیشتری آزاد می کند.
تیروکسین هورمونی است که توسط غده تیروئید ترشح می شود. پایین بودن سطح تیروکسین در خون نشان دهنده کم کاری تیروئید است.
اگر به طور همزمان تیروکسین بالا و TSH پایین باشد ممکن است نشان دهنده پرکاری تیروئید باشد.
بزرگ شدن غده تیروئید در زیر پوست گردن، لرزش انگشتان دست و نبض سریع از دیگر علائم فیزیکی وجود مشکلات و اختلالات تیروئید است.
