بیماری های کبدی : آنچه لازم است بدانیم

انواع بیماری های کبدی

انواع مختلفی از بیماری های کبدی وجود دارد. برخی از آنها ژنتیکی هستند (شما با آنها به دنیا می آیید)، در حالی که برخی دیگر توسط ویروس ها یا بیماری های دیگر یا سمومی مانند مواد مخدر یا الکل ایجاد می شوند.

هپاتیت

هپاتیت به معنای التهاب کبد است و انواع مختلفی دارد که سه نوع آن توسط ویروس ها ایجاد می شوند.

انواع هپاتیت

هپاتیت A

این بیماری از طریق تماس نزدیک، استفاده از سرنگ، غذا و نوشیدنی مشترک از فردی به فرد دیگر سرایت می کند. اکثر مردم با خوردن یا نوشیدن مواد آلوده به آن مبتلا می شوند. هپاتیت A به راحتی در مناطق شلوغ و غیربهداشتی پخش می شود. فرد مبتلا ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد و معمولاً در عرض 6 ماه بدون هیچ گونه آسیب طولانی مدتی خود به خود از بین می رود.

هپاتیت B

هپاتیت B از طریق رابطه جنسی محافظت نشده یا مصرف مواد مخدر با سوزن های مشترک منتقل می شود. اگر بیش از 6 ماه طول بکشد، احتمال ابتلا به سرطان کبد یا سایر بیماری ها را افزایش می دهد. اگر والدین مبتلا به هپاتیت B باشند احتمال انتقال آن به نوزاد وجود دارد.

هپاتیت C

هپاتیت C از طریق خون آلوده منتقل می شود. استفاده از سرنگ مشترک خطر ابتلا به ایدز و هپاتیت C را به شدت افزایش می دهد. حتی ممکن است به صورت تماس تصادفی با سرنگ آلوده فرد مبتلا شود. ممکن است علائم هپاتیت C حتی تا سال ها ظاهر نشود و فرد از بیماری خود باخبر نباشد. نوزادان هم در معرض خطر ابتلا به هپاتیت C هستند و باید آزمایش شوند.

هپاتیت خود ایمنی

هپاتیت خود ایمنی بر خلاف هپاتیت A، B و C، توسط سیستم ایمنی بدن ایجاد می شود. ممکن است بنا به دلایلی، سیستم ایمنی به سلول های کبدی حمله کرده و باعث آسیب آنها و حتی نارسایی کبد شود. زنان بیشتر از مردان در خطر ابتلا به هپاتیت خودایمنی قرار دارند.

بیماری کبدی مرتبط با الکل

بیماری کبدی مرتبط با الکل یک اصطلاح کلی برای بیماری های کبدی است که در اثر مصرف زیاد الکل ایجاد می شوند. این بیماری در بین افرادی که مدت طولانی الکل می نوشند شایع است. حتی اگر فرد در کوتاه مدت مقدار الکل زیادی بنوشد (زیاده روی در مصرف)  احتمال ابتلا به بیماری کبدی مرتبط با الکل در وی زیاد است.

کبد چرب مرتبط با الکل، اولین مرحله بیماری کبدی مرتبط با الکل است. کبد الکل را تجزیه می کند، اما اگر بیش از حد بنوشید، به خصوص برای مدت طولانی، سلول های کبد آسیب می بینند. هر چه بیشتر الکل بنوشید، جگر (کبد) بیشتر آسیب می بیند.

هپاتیت مرتبط با الکل

فردی که به بیماری کبد چرب مرتبط با الکل مبتلا است در صورت ادامه مصرف الکل، ممکن است به هپاتیت مرتبط با الکل مبتلا شود. این نوع هپاتیت به سلول های کبد آسیب می رساند و باعث التهاب می شود.

در صورت تشخیص به موقع و متوقف کردن مصرف الکل، امکان بهبود و معکوس شدن روند بیماری وجود دارد.

سیروز مرتبط با الکل

سیروز مرتبط با الکل، جدی ترین بیماری کبدی مرتبط با الکل است. در این بیماری بافت اسکار (زخم) در کبد جایگزین بافت سالم شده و عملکرد کبد را دشوار و مختل می کند.

بیماری کبد چرب غیر الکلی

در صورت تجمع چربی بیش از حد در کبد، فرد به بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) مبتلا می شود. چربی اضافی ممکن است باعث التهاب کبد شود. التهاب و آسیب سلولی در کبد می تواند منجر به سیروز کبدی و در نهایت نارسایی کبد شود.

کلانژیت صفراوی اولیه

کلانژیت صفراوی اولیه، به لوله های کوچکی در کبد به نام مجاری صفراوی که حامل صفرا هستند، حمله می کند. صفرا یک ماده شیمیایی است که به هضم غذا کمک می کند. هنگامی که مجاری آسیب می بینند، صفرا به داخل کبد برگشته و آن را زخمی می کند. زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به این بیماری کبدی قرار دارند.

کلانژیت اسکلروزان اولیه

کلانژیت اسکلروزان اولیه، مجاری صفراوی را زخمی می کند و در نهایت منجر به مسدود شدن این مجاری می شود. تجمع صفرا در داخل کبد، مانع عملکرد این عضو حیاتی می شود و ممکن است منجر به سرطان کبد شده و حتی فرد مبتلا، نیاز به پیوند کبد پیدا کند. مردان بیشتر از زنان به این بیماری کبدی مبتلا می شوند.

سرطان کبد

اگر سرطان، در کبد ظاهر شود، به احتمال زیاد منشأ آن قسمتهای دیگری از بدن مانند ریه ها، روده بزرگ یا سینه ها هستند، اما چند سرطان هم وجود دارند که منشأ آنها خود کبد است.

سرطان کبد در بین مردان شایع تر است و سیاه پوستان بیشتر از سفید پوستان در معرض ابتلا به آن قرار دارند. کارسینوم سلولی کبدی اصطلاحی است که پزشکان برای نام بردن از سرطان کبد استفاده می کنند.

سرطان مجرای صفراوی

این بیماری کبدی به لوله‌های حاوی صفرا که از کبد به روده کوچک می‌روند آسیب می رساند. این نوع سرطان شایع نیست و عمدتاً در افراد بالای 50 سال دیده می شود.

آدنوم سلول کبدی

آدنوم سلول کبدی توموری غیر سرطانی است. احتمال ابتلا به این بیماری کبدی خیلی کم است، اما زنانی که برای مدت طولانی قرص های ضد بارداری مصرف می کنند، بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به این بیماری هستند. احتمال خیلی کمی وجود دارد که تومور در نهایت به سرطان تبدیل شود.

علائم بیماری های کبدی

اغلب بیماری های کبدی در مراحل پیشرفته تشخیص داده می شوند و معمولاً در مراحل اولیه هیچ علامتی وجود ندارد. اما گاهی اوقات، بیماری کبدی در مراحل اولیه به طور تصادفی تشخیص داده می شود. آزمایش‌های معمول خون یا آزمایش‌هایی برای تشخیص مشکل دیگر می‌تواند نشانه‌هایی را آشکار کند که کبد فرد در شرایط درستی نیست. مثلا سی تی اسکنی که برای کلیه انجام می شود، می تواند کبد چرب یا حتی جای زخم ها را در کبد نشان دهد.

زمانی که بیماری شدت می گیرد احتمال دارد علائمی بروز کند، مانند:

• زردی پوست، زردی چشم
• شکم درد
• تورم در شکم که آسیت نامیده می شود
• ورم کردن پاها و مچ ها
• ادرار تیره
• مدفوع کم رنگ
• اشتهای ضعیف
• تهوع و استفراغ
• کبودی های که به آسانی و در دفعات زیاد روی پوست ایجاد می شوند

بیماری های کبدی در کودکان

عواملی که می توانند منشأ بیماری های کبدی در کودکان باشند:

• ویروس ها
• بیماری های ژنتیکی (ارثی)
• خون رسانی کم به کبد که اغلب به دلیل بیماری قلبی اتفاق می افتد
• مسدود شدن مجاری کبد
• سموم یا داروها
• اختلالات خود ایمنی

معمولاً کودکان علائمی مشابه بزرگسالان دارند، علائمی مانند خستگی و گیجی.

علل بیماری های کبدی

عوامل مختلفی می توانند باعث ایجاد بیماری کبد شوند:

• عفونت ها
• هپاتیت A
• هپاتیت B
• هپاتیت C
• سموم
• سوء مصرف الکل می تواند منجر به سیروز کبدی شود
• بیماری کبد چرب غیرالکلی و هپاتیت B و C در دراز مدت می توانند منجر به سیروز کبدی شوند
• مصرف بیش از حد مواد مخدر
• مصرف بیش از حد استامینوفن یا برخی داروهای دیگر
• سایر بیماری های مزمن
• کلسترول بالا
• دیابت یا پیش دیابت
• فشار خون بالا
• چاقی
• قرار گرفتن در معرض سموم، از جمله مصرف بیش از حد داروهایی که در کبد تجزیه می شوند
• نارسایی حاد کبد
• اختلالات ژنتیکی مانند هموکروماتوز
• انسداد مجاری منتهی به کبد
• بیماری های خود ایمنی
• بیماری قلبی

اختلالات ژنتیکی که ممکن است باعث بیماری های کبدی شوند

برخی از اختلالات ارثی کبدی تنها در صورتی اتفاق می‌افتند که در خانواده شما وجود داشته باشد.

هموکروماتوز (بیش آهنی)

بیش آهنی یا هموکروماتوز باعث می شود بدن مقدار زیادی از آهن غذاها را ذخیره کند. آهن اضافی در کبد، قلب یا سایر اندام‌های فرد جمع می‌شود و می تواند منجر به بیماری هایی مانند بیماری های کبدی، بیماری قلبی یا دیابت شود.

هایپر اگزالوری

هایپر اگزالوری زمانی رخ می دهد که در ادرار فرد مقدار زیادی ماده شیمیایی به نام اگزالات وجود داشته باشد. این شرایط بدلیل یک جهش ژنتیکی در کبد روی میدهد که باعث می شود کبد اگزالات بیشتری تولید کند. حجم بالای اگزالات می تواند باعث سنگ کلیه و نارسایی کلیه شود.

بیماری ویلسون

بیماری ویلسون باعث تجمع مس در کبد و سایر اندام‌ها می‌شود. اولین علائم آن معمولاً در سنین 6 تا 35 سالگی ظاهر می شود و اغلب در سنین نوجوانی. تجمع مس نه تنها بر روی کبد تأثیر می گذارد، بلکه می تواند باعث مشکلات عصبی و روانی شود.

کمبود آلفا-1 آنتی تریپسین

آلفا-1 آنتی تریپسین یک ماده شیمیایی است که از ریه ها در برابر عفونت ها محافظت می کند. این ماده شیمیایی در کبد ساخته می شود. اما هنگامی که کبد دستور غذا را اشتباه می گیرد، ماده شیمیایی معیوبی تولید می کند که تجمع آن در کبد باعث بیماری کبد می شود.

عوارض بیماری های کبدی

بیماری های کبدی در مرحله نهایی می توانند عوارضی ایجاد کند. این عوارض عبارتند از:

• فشار خون پورتال (وریدهای کبد شروع به شکستن و نشت خون می کنند)
• سرطان کبد
• آنسفالوپاتی کبدی که بر سیستم عصبی تأثیر می گذارد و می تواند باعث اختلال شناختی یا زوال عقل شود
• سندرم هپاتورنال، که بر کلیه ها تأثیر می گذارد
• آسیت ( تجمع مایع در شکم)

عوارض شدید بیماری های کبدی عبارتند از:

• نارسایی حاد کبد. ممکن است به دلیل مصرف بیش از حد استامینوفن، عفونت ها یا به دلیل داروهای تجویزی اتفاق بیفتد.
• سیروز کبدی (تجمع بافت اسکار در کبد). هرچه زخم های بیشتری جایگزین قسمت های سالم کبد شود، انجام فعالیت برای کبد سخت تر می شود و با گذشت زمان، دیگر نمی تواند مثل قبل کار کند

آیا بیماری های کبدی قابل درمان هستند؟

اگر بیماری زود و قبل از آن که به سیروز کبدی منجر شود تشخیص داده شود، شانس درمان بالا است ( بازسازی مجدد کبد) . کبد یک اندام منحصر به فرد است که می تواند آسیب سلولی  خود را ترمیم کند، به شرطی که بیش از حد بیماری پیشرفت نکرده باشد.

امید به زندگی با بیماری کبد چرب

چه فرد مبتلا به بیماری کبد چرب الکلی یا غیر الکلی باشد، شانس زیادی وجود دارد که بتوان آسیب کبدی را در وی معکوس کرد.

بیماری کبد چرب غیر الکلی: حدود یک سوم افراد مبتلا به بیماری کبد چرب غیرالکلی بیماریشان پیشرفت کرده و به استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH) تبدیل می شود. استئاتوهپاتیت غیر الکلی گونه ای تهاجمی از بیماری کبد چرب است، که با التهاب کبد مشخص می‌شود و در بسیاری مواقع به سیروز کبدی منجر می شود.

بیماری کبد چرب مرتبط با الکل: حدود یک سوم افرادی که مشروبات الکلی زیادی مصرف می کنند، بیماری آنها به سیروز کبدی منجر می شود.

درمان بیماری های کبدی

درمان بیماری کبد بستگی به نوع بیماری دارد، اما یک نکته اصلی وجود دارد که صرف نظر از نوع بیماری به همه توصیه می شود:

از مصرف هر گونه دارو یا مکملی که در کبد تجزیه می شود خودداری کنید.

برخی از این موارد عبارتند از:

• استامینوفن
• استاتین ها که برای کاهش کلسترول استفاده می شوند
• چای کامفری
• برخی ویتامین ها یا مکمل های غذایی مانند محصولات کاهش وزن

درمان های عمومی عبارتند از:

• داروهای کورتیکواستروئیدی مانند پردنیزون که التهاب کبد را کاهش می دهند
• داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی، که مانع حمله سیستم ایمنی به بافت های سالم بدن می شوند

درمان هپاتیت

در حال حاضر داروهای ضد ویروسی وجود دارد که می تواند به درمان هپاتیت C کمک کند.

درمان هپاتیت A شامل مراقبت از خود، استراحت و تغذیه خوب است و معمولاً خود به خود از بین می رود.

هپاتیت B نیز در بسیاری از افراد با مراقبت و استراحت خود به خود از بین می رود، اما برخی به هپاتیت B مزمن مبتلا می شوند. در چنین شرایطی مصرف داروهای ضد ویروسی می تواند به کاهش سرعت پیشرفت بیماری و کاهش خطر سرطان کبد کمک کنند.

بیماری های کبدی و خود مراقبتی

هیچ درمان خانگی برای بیماری کبد وجود ندارد، اما پزشکان معمولاً توصیه می کنند تغییراتی در رژیم غذایی خود ایجاد کنید تا به سلامت کبد کمک شود.

رژیم غذایی بیماری کبدی

محدود کردن غذا و نوشیدنی هایی که می توانند برای کبد مضر باشند، مانند:

• پروتئین های حیوانی مانند شیر، گوشت و تخم مرغ
• نمک
• غذاهای پرچرب
• غذاهای سرشار از قند
• الکل

 پیشگیری از بیماری های کبدی

با ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی و دریافت واکسن می توان از بسیاری از انواع بیماری های کبدی پیشگیری کرد.

• واکسن هپاتیت A. تزریق این واکسن در دو دوز باید انجام شود.
• واکسن هپاتیت B
• محدود کردن میزان مصرف الکل
• عدم استفاده بیش از حد از داروها یا مصرف دوزهای بالاتر از آنها، از جمله داروهای بدون نسخه

سوالات متداول

بیماری های شایع کبد چیست؟

بیماری کبد چرب غیر الکلی، سیروز و هپاتیت.

اولین علائم مشکل کبدی چیست؟

بیماری کبدی اولیه معمولاً هیچ علامتی ایجاد نمی کند. اگر متوجه شدید که سفیدی چشم یا پوست شما شروع به زرد شدن کرده است، ممکن است مشکلی در کبد شما وجود داشته باشد.

جدی ترین بیماری های کبدی کدامند؟

همه بیماری های کبدی جدی هستند، اما سیروز کبدی از سایر انواع آن جدی تر است.

مرحله اول بیماری کبد چیست؟

مرحله اول بیماری کبد، بیماری کبد چرب است که بدلیل تجمع چربی در بافت کبد ایجاد می شود.