“مواد شیمیایی تجزیه ناپذیر” (PFAS) چه اثرات مضری بر بدن دارند؟
“مواد شیمیایی تجزیه ناپذیر” که با نام PFAS شناخته می شوند، مواد شیمیایی مصنوعی هستند که بدلیل دوام و خواصشان، در بسیاری از محصولات از لباس گرفته تا ظروف نچسب استفاده می شوند. اما این مواد شیمیایی که در برابر تخریب در محیط بسیار مقاوم هستند و به راحتی تجزیه نمی‌شوند، در بدن ما چقدر طول میکشد که تجزیه شوند و چه اثراتی دارند؟
“مواد شیمیایی تجزیه ناپذیر“ چیستند؟
“مواد شیمیایی تجزیه ناپذیر” اصطلاحی است که برای گروهی از مواد شیمیایی مصنوعی به نام پر و پلی فلوئوروآلکیل (PFAS) استفاده می شود. این مواد شیمیایی به دلیل پایداری در محیط و مقاومت در برابر تجزیه در محصولات مختلفی از جمله پارچه های مقاوم در برابر لکه، بسته‌بندی مواد غذایی و فوم آتش‌نشانی استفاده می‌شوند.
مواد شیمیایی PFAS بیش از ۹۰۰۰ ترکیب هستند که توسط تولیدکنندگان در دهه ۱۹۴۰ معرفی شدند. این مواد به گونه‌ای تولید و مهندسی می‌شوند که قوی باشند و پیوند شیمیایی کربن-فلورین بادوامی داشته باشند.
کاربردهای PFAS
استفاده از مواد شیمیایی تجزیه ناپذیر در محصولات باعث می شود تا در برابر گرما، روغن، لکه‌ها، گریس و آب مقاوم باشند. این مواد شیمیای در تولید محصولات روزمره از جمله موارد زیر استفاده می شوند:
- کف آتش‌نشانی
- پارچه‌ها و پوشش‌های مقاوم در برابر آب و لکه
- محصولات تمیزکننده
- لوازم آرایشی مانند لاک ناخن و آرایش چشم
- برخی از کاغذهای مقاوم در برابر چربی، ظروف یا بسته‌بندی‌های فست فود، جعبه‌های پیتزا و بسته‌بندی‌های آب‌نبات
- محصولات خانگی مانند ظروف نچسب
- محصولات مراقبت شخصی مانند شامپو و نخ دندان
- رنگ‌ها، لاک‌ها و درزگیرها
رایج ترین مواد شیمیایی تجزیه ناپذیر
رایج ترین PFASها عبارتند از:
- PFOS: پرفلوئوروکتان سولفونیک اسید
- PFOA (یا C8): پرفلوئوروکتانوئیک اسید
- PFNA: پرفلوئورونونانوئیک اسید
- PFDA: پرفلوئورودکانوئیک اسید
- PFOSA (یا FOSA): پرفلوئوروکتان سولفونامید
- MeFOSAA (Me-PFOSA-AcOH): (N-متیل-پرفلوئوروکتان سولفونامیدو) اسید استیک
- FOSA Et-FOSAA (aka Et-PFOSA-AcOH): (N-اتیل-پرفلوئوروکتان سولفونامیدو) اسید استیک
- PFHxS: پرفلوئوروهگزان سولفونیک اسید
چرا PFAS ها برای بدن مضر هستند؟
ترکیبات شیمیایی مختل کننده عملکرد غدد دورن ریز به اختصار EDC نامیده می شوند. این ترکیبات در اقلام بی‌شماری که هر روز استفاده می‌کنیم از لباس و ظروف نچسب گرفته تا روکش مبلمان، وجود دارند.
مواد پر و پلی‌فلوئوروآلکیل (PFAS ها) نیز از جمله مواد شیمیایی هستند که میتوانند عملکرد غدد درون ریز را مختل کنند و در دسته EDC ها قرار می گیرند.
شواهد علمی نشان میدهد قرار گرفتن مکرر در معرض PFAS ها، میتواند باعث اختلال در هورمون ها شود و در نتیجه بر همه چیز از خلق و خو و خواب گرفته تا فشار خون، متابولیسم و توانایی تولید مثل تأثیر بگذارد.
البته اثرات مضر ناشی از PFAS ها به موارد زیر بستگی دارد:
- عوامل مواجهه مانند دوز، دفعات و مدت زمان
- عوامل فردی مانند حساسیت و بیماری
عوامل خطر
- آب آشامیدنی آلوده
- خوردن غذاهای حاوی آنها مانند ماهی ها
- تنفس هوای آلوده به PFAS ها
- بلعیدن گرد و غبار یا خاک آلوده
- استفاده از محصولات یا خوردن غذاهای بسته‌بندی شده با مواد حاوی مواد شیمیایی تجزیه ناپذیر
- کار به عنوان آتش‌نشان یا در کارخانه‌ای که از PFAS در تولید یا فرآوری استفاده می‌شود
اثرات مضر “مواد شیمیایی تجزیه ناپذیر” بر بدن
۱. اختلال در عملکرد تیروئید
بررسی هشت ماده شیمیایی مختلف از PFAS ها نشان داد که این مواد تغییراتی در سطح هورمون‌های تیروئید، از جمله هورمون تحریک‌کننده تیروئید (TSH) و تیروکسین (هورمون اصلی آزاد شده توسط تیروئید) ایجاد می کنند.
تغییر سطح هورمون تیروئید می تواند باعث کاهش عملکرد بدن (کم کاری تیروئید) و یا بالا رفتن سرعت عملکرد بدن (پرکاری تیروئید) شود.
۲. کند شدن رشد در کودکان
قرار گرفتن در معرض PFAS ها میتواند کودکان را حتی قبل از تولد تحت تأثیر قرار دهد. تحقیقات نشان میدهد قرار گرفتن جنین در معرض مواد شیمیایی تجزیه ناپذیر می تواند منجر به مشکلات زیر شود:
- وزن کم هنگام تولد
- کاهش کیفیت و تعداد اسپرم
- افزایش خطر چاقی
سایر مشکلاتی که قرار گرفتن در معرض PFAS ها ممکن است در کودکان ایجاد کند عبارتند از:
- شروع زودرس بلوغ
- مشکلات استخوانی
- تغییرات رفتاری
۳. افزایش خطر ابتلا به سرطان
قرار گرفتن در معرض PFAS ها خطر ابتلا به سرطان را افزایش میدهد از جمله:
- لوسمی لنفوبلاستیک حاد دوران کودکی
- سرطان کلیه
- لنفوم غیر هوچکین
- سرطان تخمدان
- سرطان پروستات
- سرطان بیضه
- سرطان تیروئید
۴. تضعیف عملکرد سیستم ایمنی
مواد شیمیایی تجزیه ناپذیر (EFAS ها) میتوانند بر عملکرد سیستم ایمنی بدن و توانایی آن در مبارزه با بیماری ها تأثیر بگذارند.
مطالعات نشان میدهد که قرار گرفتن در معرض PFOA و PFOS که دو نمونه از مواد شیمیایی تجزیه ناپذیر هستند، ممکن است مانع از پاسخ مؤثر بدن به عفونت شود. همچنین کودکانی که در معرض PFAS ها هستند ممکن است پاسخ سیستم ایمنی بدن آنها نسبت به واکسن کمتر باشد.
۵. مشکلات باروری
مطالعات نشان می‌دهند که قرار گرفتن در معرض PFSA ها برای مدت طولانی می تواند باعث کاهش کیفیت مایع منی و تعداد اسپرم و در نتیجه مشکلات باروری شود.
آیا میدانید
قرار گرفتن در معرض PFAS در دوران بارداری، ممکن است باعث فشار خون بالا ناشی از بارداری (پره اکلامپسی) شود.
افزایش سطح کلسترول
کاهش پاسخ آنتی‌بادی به برخی واکسن‌ها
تغییرات در آنزیم‌های کبدی
آیا باید نگران باشیم؟
اثرات PFAS ها بر سلامتی معمولاً به آرامی و به مرور زمان و با قرار گرفتن مکرر در معرض آنها رخ میدهد.
اما افرادی که مشاغل خاصی دارند مانند آتش نشانان و یا پرسنل نظامی و افرادی که در مکان‌های خاصی زندگی می‌کنند مثلا نزدیک کارخانه تولید PFAS یا منبع آب آلوده بیشتر از سایرین در خطر اثرات مضر PFSA ها هستند.
پیگشیری
برخی از راه‌های ساده برای کاهش میزان قرار گرفتن در معرض PFAS عبارتند از:
- رژیم غذایی پر فیبر داشته باشید. مطالعات اخیر نشان داده است که رژیم غذایی سرشار از فیبر، که در غذاهای گیاهی یافت می‌شود، ممکن است در محافظت از بدن در برابر PFOS (اسید سولفونیک پرفلوئورواکتان) مفید باشد.
- در خرید ماهی به محل رشد و صید آن حساس باشید. ماهی‌های آب های شور نسبت به ماهی‌های آب های شیرین حاوی میزان کمتری PFAS هستند.
- از ظروف نچسب برای پخت و پز استفاده نکنید.
- از پوشش‌های مقاوم در برابر لکه روی مبلمان و فرش‌ها خودداری کنید
- از ظروف شیشه‌ای برای جابه جایی غذا یا غذای بیرون بر استفاده کنید.
- به برچسب‌های مواد تشکیل‌دهنده محصولات مصرفی توجه کنید. از خرید محصولات مصرفی که در ترکیباتشان PFAS دارند، خودداری کنید.
- محصولات مصرفی خود را بررسی کنید تا میزان مواجهه روزانه تان را با مواد شیمیایی تجزیه ناپذیر کاهش دهید.
