بیماری لوپوس چیست؟ چه علائم، علل، عوارض و درمان هایی دارد؟
لوپوس (Lupus)، یک بیماری خودایمنی است که در اثر حمله سیستم ایمنی بدن به بافت ها و اندام های خود بدن، ایجاد می شود. التهاب ناشی از بیماری لوپوس بر قسمت های مختلف بدن از جمله مفاصل، پوست، کلیهها، سلولهای خونی، مغز، قلب و ریهها تأثیر میگذارد. تشخیص این بیماری دشوار است زیرا علائم و نشانه های آن با بیماری های دیگری مشابه است. در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای لوپوس وجود ندارد اما درمان های موجود می توانند به کنترل علائم و مدیریت بیماری کمک کنند.
بیماری لوپوس چیست؟
لوپوس در زبان لاتین به معنای گرگ و در یونانی به معنای سرخی است. بیماری لوپوس، یک بیماری مزمن خودایمنی است که باعث درد و التهاب در قسمت های مختلف از جمله مفاصل، پوست، کلیهها، سلولهای خونی، مغز، قلب و ریهها می شود.
بیشتر افراد مبتلا به لوپوس، نوع خفیفی از این بیماری را با دورههای عود بیماری تجربه میکنند.

در طول این دورهها، علائم ممکن است کمی بدتر شوند، سپس بهتر شده و یا حتی برای مدتی از بین بروند. درد مفاصل، خستگی و بثورات پروانهای شکل اغلب اولین نشانههای ابتلا به لوپوس هستند.
انواع لوپوس
انواع بیماری لوپوس عبارتند از:
لوپوس اریتماتوی سیستمیک (SLE)
این نوع لوپوس از سایر انواع آن شایع تر است و حدود 70 درصد از مبتلایان به این بیماری خودایمنی دچار نوع SLE می شوند.
لوپوس اریتماتوی سیستمیک بر اندامها و سیستمهای متعددی در سراسر بدن تأثیر میگذارد و معمولاً شدیدترین نوع است. علائم آن از خفیف تا شدید متغیر است و باعث ایجاد التهاب و درد در پوست، مفاصل، ریه ها، کلیه ها، خون و قلب می شود.
لوپوس اریتماتوی دیسکوئید (DLE)
در نوع DLE، بیماری تنها روی پوست تأثیر می گذارد و باعث ایجاد ضایعات دایره ای شکل روی پوست سر، صورت و یا داخل گوش ها می شود.
این ضایعات معمولاً ضخیم، پوسته پوسته و به رنگ قرمز هستند. در برخی موارد، ضایعات ممکن است باعث ایجاد جای زخم و تغییر رنگ پوست شوند. اگر ضایعات روی پوست سر ایجاد شوند، ممکن است در آن ناحیه دوباره مو رشد نکند.
DLE بر اندامهای داخلی تأثیر نمیگذارد، اما آمارها نشان میدهد 10 % از افراد مبتلا به DLE، با گذشت زمان بیماریشان به لوپوس اریتماتوی سیستمیک (DLE) تبدیل می شود.
لوپوس اریتماتوی پوستی نیمه حاد
در لوپوس اریتماتوی پوستی نیمه حاد ضایعات پوستی در قسمتهایی از بدن که در معرض آفتاب قرار دارند، ظاهر میشوند. این ضایعات باعث ایجاد جای زخم نمیشوند اما ممکن است باعث تغییر رنگ پوست شوند.
لوپوس ناشی از دارو (DIL)
لوپوس ناشی از دارو بدلیل مصرف طولانی مدت برخی داروها ایجاد می شود و علائم آن مشابه علائم SLE اما خفیف تر هستند. خوشبختانه لبیماری لوپوس ناشی از دارو معمولاً ظرف ۶ ماه پس از قطع دارو از بین میرود.
بیش از ۱۰۰ دارو به عنوان ذاروهایی که ممکن است باعث لوپوس شوند شناسایی شده است از جمله:
- هیدرالازین که برای درمان فشار خون بالا تجویز می شود.
- پروکائین آمید که در درمان آریتمی قلبی استفاده می شود.
- ایزونیازید که یک آنتیبیوتیک است و برای درمان سل تجویز می شود.
- مینوسیکلین که آنتیبیوتیک است و در درمان برخی از بیماریهای پوستی استفاده میشود.
لوپوس نوزادی
این نوع لوپوس مادرزادی است و در اثر انتقال آنتی بادی های لوپوس و یا سندروم شوگرن، از طریق جفت در دوران بارداری منتقل می شود.
اگر والدین این آنتیبادیها را داشته باشند – فارغ از اینکه خودشان به این بیماری مبتلا باشند یا خیر- ۲٪ احتمال دارد نوزادشان به لوپوس نوزادی مبتلا شود. نوزادانی که با لوپوس مادرزادی به دنیا می آیند اغلب در بدو تولد دچار بثورات پوستی، مشکلات کبدی و کم خونی هستند.
علائم پوستی معمولاً ظرف چند هفته از بین میروند، اما برخی از نوزادان ممکن است دچار انسداد مادرزادی قلبی شوند که در آن قلب نمیتواند عمل پمپاژ طبیعی و ریتمیک را تنظیم کند. این یک عارضه خطرناک است و ممکن است نوزاد به ضربانساز نیاز پیدا کند.
علائم و علل
علائم بیماری لوپوس
علائم لوپوس بسته به اینکه کدام اندامها یا سیستمها را درگیر کرده است، علائمی متفاوتی را ایجاد می کند. علائم معمولاً برای مدتی عود می کنند و سپس ناپدید میشوند. هنگامی که بیماری عود می کند علائم ممکن است به اندازهای شدید باشند که روال زندگی روزانه بیمار را دچار مشکل کنند.
علائم معمولاً به آرامی ایجاد میشوند. ممکن است در ابتدا متوجه یک یا دو علامت شوید به مرور علائم بیشتر یا متفاوتی را مشاهده کنید. اگرچه هیچ دو فرد مبتلا به لوپوس دقیقاً علائم یکسانی را تجربه نمی کنند؛ با این حال شایع ترین علائم این بیماری عبارتند از:
- خستگی
- تب
- درد، سفتی و تورم مفاصل
- بثورات پروانهای شکل که روی گونهها، بینی و یا سایر قسمتهای بدن ظاهر می شوند
- ضایعات پوستی که با قرار گرفتن در معرض آفتاب ظاهر شده یا بدتر میشوند
- انگشتان دست و پا که هنگام قرار گرفتن در معرض سرما یا بدلیل مواجه با استرس به رنگ سفید یا آبی در می آیند
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- خشکی چشم
- سردرد، گیجی و از دست دادن حافظه
- ریزش مو
- ظاهر شدن زخمهایی در دهان یا بینی
- لخته شدن خون
- آرتریت غیر فرسایشی ( این نوع آرتریت استخوانهای اطراف مفاصل را از بین نمیبرد، اما باعث حساسیت و متورم شدن آنها میشود)
علائمی که در زنان شایع تر است
علائم بیماری لوپوس که بیشتر در زنان دیده میشود عبارتند از:
- ریزش مو
- حساسیت به نور خورشید
- زخمهای دهان
- آرتریت
- بثورات پوستی روی گونه ها
آیا میدانید
حتی قرار گرفتن در معرض نور فلورسنت نیز میتواند باعث ایجاد بثورات پوستی در افراد مبتلا به لوپوس شود.
علائمی که در مردان شایع تر است
تحقیقات نشان میدهد که اگرچه مردان کمتر از زنان به لوپوس مبتلا میشوند، اما علائم آن ها شدیدتر است.
علائمی که بیشتر در مردان دیده میشود عبارتند از:
- علائم قلبی عروقی
- کاهش تعداد گلبولهای خون
- کاهش وزن
- علائم کلیوی
- درد قفسه سینه
علل بیماری لوپوس
لوپوس نیز مانند سایر بیماری های خودایمنی در اثر حمله سیستم ایمنی به خود بدن اتفاق میفتد. به نظر می رسد علت این موضوع ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی باشد.
- عوامل ژنتیکی: داشتن جهشهای ژنتیکی خاص ممکن است احتمال ابتلا به لوپوس را افزایش دهد.
- عوامل هورمونی: واکنش به هورمونهای خاص در بدن به ویژه استروژن
- عوامل محیطی: میزان آلودگی محیط زیست محل زندگی، نور خورشید و یا ابتلا به برخی ویروس ها از جمله اپشتین بار، هرپس زوستر و سیتومگالوویروس
- سابقه سلامت: سیگار کشیدن، سطح استرس، مبتلا بودن به برخی از بیماریهای دیگرمانند سایر بیماریهای خودایمنی
- به عنوان یک بیماری خودایمنی، لوپوس زمانی رخ میدهد که سیستم ایمنی بدن شما به بافتهای سالم بدن حمله میکند. احتمالاً لوپوس ناشی از ترکیبی از ژنتیک و محیط شماست.
- عفونتها. ابتلا به عفونت میتواند شروع کننده بیماری لوپوس شود یا باعث عود بیماری شود
- داروها: انواع خاصی از داروهای فشار خون، داروهای ضد تشنج و آنتیبیوتیکها ممکن است باعث واکنش بیش از حد سیستم ایمنی و در نهایت لوپوس شوند.
آیا میدانید
زنان بین 15 تا 44 سال، 9 برابر مردان به بیماری لوپوس مبتلا می شوند.
عوامل خطر ابتلا به بیماری لوپوس
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به لوپوس را افزایش دهند عبارتند از:
- جنسیت:. این بیماری در زنان شایعتر است.
- سن: اگرچه در هر سنی امکان ابتلا به لوپوس وجود دارد، اما تشخیص آن در گروه سنی بین ۱۵ تا ۴۵ سال بیشتر است.
- نژاد: لوپوس در نژاد آفریقایی، اسپانیایی و آسیایی بیشتر دیده می شود.
- ژنتیک: افرادی که والدین بیولوژیکی آنها به این بیماری مبتلا هستند بیشتر در معرض خطر ابتلا به آن قرار دارند.
عوارض بیماری لوپوس
- پریکاردیت یا پلوریت: التهاب، پوشش اطراف قلب (پریکاردیت) یا ریهها (پلوریت) را تحت تأثیر قرار میدهد.
- اختلال کلیوی: لوپوس میتواند باعث آسیب جدی به کلیه ها شود. آمارها نشان میدهد نارسایی کلیه یکی از علل اصلی مرگ و میر در بین مبتلایان به لوپوس است.
- اختلال عصبی: فرد مبتلا به لوپوس ممکن است دچار سردرد، سرگیجه، تغییرات رفتاری، مشکلات بینایی، سکته مغزی، تشنج، روانپریشی یا مشکلات در رابطه با توانایی تفکر و استدلال شود.
- مشکلات خونی: این بیماری خودایمنی ممکن است باعث کاهش تعداد گلبول های قرمز خون، کاهش تعداد گلبولهای سفید خون (لکوپنی) یا کاهش تعداد پلاکتها (ترومبوسیتوپنی) شود.
- مشکلات ریوی: ابتلا به لوپوس احتمال التهاب پوشش حفره قفسه سینه را افزایش میدهد که میتواند تنفس را دردناک کند و احتمال خونریزی در ریهها و ذاتالریه را نیز افزایش دهد.
- مشکلات قلبی: بیماری لوپوس ممکن است باعث التهاب عضله قلب، شریانها یا غشای قلب شود و خطر بیماریهای قلبی عروقی و حملات قلبی را به میزان زیادی افزایش دهد.
- مشکلات مفصلی: آرتروز در افرادی که به لوپوس مبتلا هستند بسیار رایج است. این نوع آرتروز باعث فرسایش مفصل نمی شود اما با درد و تورم همراه است.
- عفونت: افراد مبتلا به این بیماری خودایمنی در مقایسه با دیگران، بیشتر در معرض عفونت هستند زیرا هم بیماری و هم درمانهای آن باعث تضعیف سیستم ایمنی می شوند.
- سرطان: به نظر میرسد ابتلا به لوپوس خطر ابتلا به سرطان را افزایش میدهد.
- مرگ بافت استخوان: کاهش خون رسانی به استخوان ها باعث ایجاد شکستگیهای کوچک در استخوان و در نهایت از هم پاشیدن استخوان میشود.
- عوارض بارداری: احتمال سقط جنین، خطر فشار خون بالا در دوران بارداری، پره اکلامپسی (مسمومیت حاملگی) و زایمان زودرس در زنان مبتلا به بیماری لوپوس بیشتر است.
تشخیص و آزمایشهای لازم
تشخیص لوپوس اغلب دشوار است زیرا بر بسیاری از قسمتهای بدن تأثیر میگذارد و علائم مختلفی ایجاد میکند. حتی تغییرات یا مشکلات کوچکی که برای بیمار مهم به نظر نمیرسند، ممکن است برای تشخیص بیماری کلیدی باشند.
آزمایش ها
آزمایش خون برای بررسی عملکرد سیستم ایمنی بدن و بررسی عفونتها یا سایر مشکلات مانند کمخونی یا بررسی تعداد گلبولهای خون
آزمایش ادرار برای بررسی علائم عفونت یا سایر بیماریهای زمینهای
آزمایش آنتیبادی ضد هستهای (ANA): افراد مبتلا به لوپوس معمولاً آنتیبادیهای خاصی دارند که نشان میدهد سیستم ایمنی بدن آنها بیش از حد فعال است
بیوپسی از بافت پوست یا کلیه برای ارزیابی و سنجش میزان آسیب احتمالی ناشی از بیماری
درمان های پزشکی بیماری لوپوس
- هیدروکسی کلروکین: هیدروکسی کلروکین یک داروی ضد روماتیسمی اصلاح کننده است که میتواند علائم لوپوس را تسکین داده و پیشرفت (تغییر یا بدتر شدن) آنها را کُند کند.
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs): این داروها برای تسکین درد و کاهش التهاب تجویز می شوند.
- کورتیکواستروئیدها: کورتیکواستروئیدها التهاب را کم می کنند. پردنیزون یکی از داروهای رایج کورتیکواستروئیدی است که پزشکان برای درمان لوپوس تجویز می کنند.
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی: این گروه از داروها سیستم ایمنی بدن را مهار کرده و از فعال بودن آن جلوگیری میکنند و در پیشگیری از التهاب و آسیب دیدگی بافت ها مؤثرند.
- داروهای بیولوژیک: این داروها رفتار پروتئین های طبیعی بدن را تقلید می کنند و با هدف قرار دادن پروتئینی که ممکن است منجر به لوپوس شود، سیستم ایمنی را تضعیف میکنند.
- داروهای ضد مالاریا : هیدروکسی کلروکین (پلاکوئنیل) دارویی است که برای درمان مالاریا استفاده می شود. برخی از پزشکان این دارو را برای کنترل مشکلات خفیف مرتبط با لوپوسمانند مشکلات پوستی و مفصلی و پیشگیری از عود علائم، تجویز می کنند. به دلیل عوارض جانبی احتمالی، در صورت مصرف داروهای ضد مالاریا برای لوپوس، باید بیمار معاینات منظم چشم انجام دهد.
- داروهای شیمی درمانی: سیکلوفسفامید (سیتوکسان) و متوترکسات (روماتروکس) داروهایی هستند که در شیمیدرمانی استفاده می شوند و سیستم ایمنی بدن را تضعیف میکنند. این داروها بیشتر برای درمان انواع شدید بیماری لوپوس که بر کلیهها و مغز تأثیر میگذارند، استفاده می شود.
درمان های خانگی
- استفاده از لباس محافظ و کرم ضد آفتاب برای محافظت از پوست در برابر نور خورشید
- مصرف اسیدهای چرب امگا ۳
- محدود کردن غذاهای حاوی کلسترول و چربیهای اشباع
- کاهش مصرف سدیم
- مصرف کافی ویتامینهایی مانند ویتامین D و ویتامین های گروه B
- ترک سیگار
- محدود کردن مصرف الکل
- ورزش منظم و با شدت متوسط
- مدیریت استرس
- خواب کافی
- برقراری ارتباطات و تعاملات اجتماعی برای پیشگیری از خطر منزوی شدن
- طب سوزنی برای کاهش درد و خستگی ناشی از بیماری لوپوس
- مدیتیشن و درمان های شناختی رفتاری برای کاهش درد و درمان مشکلات سلامت روان مانند افسردگی و اضطراب
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر علائم جدید لوپوس ایجاد شد یا علائم موجود بدتر شدند، باید به پزشک مراجعه کنید.
اگر در تنفس مشکل دارید، درد وحشتناکی دارید یا فکر میکنید که ممکن است دچار حمله قلبی شده باشید فورا با اورژانس تماس بگیرید. برخی از علائم حمله قلبی عبارتند از:
- درد قفسه سینه، تنگی، فشار یا احساس فشار در قفسه سینه
- درد کوتاه یا شدید در بازو، گردن یا پشت (به خصوص در زنان). درد ممکن است به شانه، فک و حتی بالای شکم نیز گسترش یابد
- عرق سرد
- حالت تهوع
- سرگیجه ناگهانی یا احساس سبکی سر
- سوزش سر
- سوء هاضمه
- خستگی
سؤالات متداول
20 % از افراد مبتلا به لوپوس قبل از ۲۰ سالگی به این بیماری مبتلا میشوند، اما به ندرت قبل از ۵ سالگی علائم این بیماری ظاهر می شود.
لوپوس در کودکان ممکن است علائم شدیدتری داشته باشد. آمارها نشان میدهد تا ۵۰٪ از کودکان مبتلا به لوپوس علائم کلیوی دارند.
خیر اما اگر اندامهایی مانند کلیهها درگیر این بیماری شوند احتمال مرگ ناشی از مشکلات کلیوی وجود دارد.
کار زیاد و استراحت ناکافی، قرار گرفتن زیاد در معرض نور خورشید و عفونت
خطر بدتر شدن علائم، آسیب دیدن اندامها و افزایش شدت بیماری و حتی مرگ.
در حال حاضر هیچ درمانی برای لوپوس وجود ندارد. پزشکان با تجویز ترکیبی از درمانها و داروها سعی می کنند علائم بیماری را کنترل و دوره های بدون علامت (بهبودی) را طولانی تر کنند.
علت قطعی این بیماری هنوز ناشناخته است با این حال، محققان معتقدند که عوامل محیطی، ژنتیکی، ایمونولوژیکی و غدد درون ریز ممکن است در آن نقش داشته باشند.
- بثورات پروانهای در صورت
- خستگی
- درد مفاصل
- تب
- درد قفسه سینه هنگام تنفس عمیق