سندروم رِت، علائم و درمان آن

سندروم رِت (Rett) یک اختلال ژنتیکی نادر عصبی و رشدی است که بر نحوه رشد مغز تأثیر می گذارد. این اختلال باعث از دست دادن تدریجی مهارت های حرکتی و زبان می شود و عمدتاً در دختران دیده می‌شود. سندروم رت با تغییرات قابل توجه در رشد مغزی، گفتار، حرکات دست و رفتار اجتماعی همراه است.

بارزترین تغییرات عموماً در 12 تا 18 ماهگی و در طی یک دوره زمانی چند هفته ای یا چند ماهه رخ می دهد

تصویر دختر بچه مبتلا به سندروم رِت

سندروم رِت

سندرم رِت ابتدا در دهه ۱۹۶۰ توسط دکتر آدری رِت شناسایی شد. این اختلال که معمولا پس از یک دوره رشد طبیعی کوتاه‌مدت شروع به ظاهر شدن می کند موجب کاهش توانایی‌های حرکتی، ارتباطی و شناختی در کودکان می‌شود.

اکثر نوزادان مبتلا به سندروم رت در شش ماه اول زندگی رشد طبیعی دارند اما پس از آن، مهارت هایی را که قبلاً داشتند را از دست می دهند – مانند توانایی خزیدن، راه رفتن، برقراری ارتباط یا استفاده از دستهایشان. 

با گذشت زمان، کودکان مبتلا به سندروم رت در استفاده از ماهیچه هایی که حرکت، هماهنگی و ارتباطات را کنترل می کنند، ناتوان تر می شوند. این اختلال می تواند باعث تشنج و ناتوانی های ذهنی، حرکات غیرمعمول دست، مانند مالش مکرر یا کف زدن شود.

پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهد که جهش در ژن MECP2 عامل اصلی این وضعیت است، اگرچه عوامل دیگری نیز می‌توانند در شدت و شیوه بروز علائم تأثیرگذار باشند.

علائم

نوزادان مبتلا به سندروم رت معمولاً پس از یک بارداری طبیعی و زایمان بدون مشکل، به دنیا می آیند. اکثر نوزادان مبتلا به سندروم رِت در شش ماه اول رشد  طبیعی می کنند و همانطور که انتظار می رود رفتار می کنند. پس از آن، علائم و نشانه های بیماری شروع به ظاهر شدن می کنند.

آیا میدانید

بارزترین تغییرات عموماً در 12 تا 18 ماهگی و در طی یک دوره زمانی چند هفته ای یا چند ماهه رخ می دهد. علائم و شدت آنها از کودکی به کودک دیگر نیز بسیار متفاوت است.

علائم و نشانه های اصلی عبارتند از:
  • کند شدن رشد: رشد مغز بعد از تولد کند می شود. اندازه سر کوچکتر از حد معمول (میکروسفالی) گاهی اوقات اولین علامتی است که نشان میدهد کودک مبتلا به سندروم رت است. با بزرگتر شدن کودکان، رشد در سایر قسمت های بدن نیز دچار تأخیر می شود.
  • از دست دادن توانایی های حرکتی و هماهنگ: اولین علائم اغلب به شکل کاهش کنترل دست و کاهش توانایی خزیدن یا راه رفتن ظاهر می شود. در ابتدا این از دست دادن توانایی ها به سرعت رخ می دهد و سپس به تدریج ادامه می یابد. در نهایت عضلات با حرکت و موقعیت غیرمعمول ضعیف یا سفت می شوند.
  • از دست دادن توانایی های ارتباطی: کودکان مبتلا به سندروم رت معمولاً توانایی صحبت کردن، برقراری تماس چشمی و برقراری ارتباط به روش‌های دیگر را از دست می‌دهند. آنها ممکن است نسبت به افراد دیگر، اسباب بازی ها و محیط اطرافشان بی علاقه شوند. برخی از کودکان تغییرات سریعی دارند، مانند از دست دادن ناگهانی توانایی حرف زدن. با گذشت زمان، کودکان ممکن است به تدریج تماس چشمی را به دست آورند و مهارت های ارتباط غیرکلامی شان پیشرفت کند.
  • حرکات غیر معمول دست: کودک مبتلا به سندروم رت معمولاً حرکات دست تکراری و بدون هدفی را انجام می دهد که از کودکی به کودک دیگر متفاوت است. حرکات دست ممکن است شامل فشار دادن دست، فشردن، کف زدن، ضربه زدن یا مالیدن دست ها به هم باشد.
سایر علائم و نشانه ها عبارتند از:
  • حرکات غیر معمول چشم: معمولاً فرد مبتلا حرکات چشم غیرمعمولی دارد، مانند خیره شدن شدید، پلک زدن، چشم های ضربدری یا بستن یک چشم.
  • مشکلات تنفسی: حبس نفس، تنفس سریع، دمیدن شدید هوا یا بزاق، و بلعیدن هوا است. این مشکلات معمولا در ساعات بیداری رخ می دهند. ممکن است در طول خواب سایر اختلالات تنفسی مانند تنفس کم عمق یا دوره های کوتاه توقف تنفس (آپنه) رخ دهند.
  • تحریک پذیری و گریه کردن: با افزایش سن کودکان مبتلا به سندروم رِت ممکن است به طور فزاینده ای تحریک پذیر شوند. گریه ها و یا فریاد زدن های طولانی و بدون هیچ دلیل مشخصی شروع میشود و حتی ممکن است ساعت ها طول بکشد. برخی از کودکان نیز ممکن است دچار ترس و اضطراب شوند.
  • سایر رفتارهای غیرعادی مانند حالات ناگهانی و عجیب و غریب چهره و حملات طولانی خنده، لیسیدن دست و گرفتن مو یا لباس.
  • ناتوانی های ذهنی: از دست دادن مهارت ها بدلیل از دست دادن توانایی تفکر، درک و یادگیری
  • تشنج: اکثر افرادی که سندروم رت مبتلا هستند در طول زندگی خود دچار تشنج می شوند.
  • انحنای جانبی ستون فقرات (اسکولیوز): اسکولیوز همراه با سندروم رت شایع است. معمولاً بین 8 تا 11 سالگی شروع می شود و با افزایش سن پیشرفت می کند. در صورت شدید بودن انحنا ممکن است نیاز به جراحی باشد.
  • ضربان قلب نامنظم: این یک وضعیت برای بسیاری از کودکان و بزرگسالان مبتلا به سندروم رت خطرناک است و می تواند منجر به مرگ ناگهانی شود.
  • اختلالات خواب: مشکلات مربوط به الگوهای خواب مانند زمان خواب نامنظم، به خواب رفتن در طول روز و بیدار بودن در شب، یا بیدار شدن در شب با گریه یا جیغ.
  • علائم مختلفی مانند کاهش پاسخ به درد، کوچکی دست ها و پاها، مشکل در جویدن و بلعیدن، دندان قروچه و مشکلات روده از دیگر علائم این اختلال عصبی هستند.

علل

تحقیقات علمی نشان می دهد که جهش‌های موجود در ژن MECP2 که در کروموزوم X قرار دارد، در بیشتر مواقع، عامل اصلی ایجاد سندروم رت هستند. این ژن در تنظیم بیان ژن های حیاتی نقش دارد به همین دلیل، اختلال در عملکردآن منجر به ماهنجاری های گسترده عصبی می شود.

از آنجایی که دختران دارای دو کروموزوم X هستند، وجود یک کروموزوم سالم باعث می‌شود که برخی از علائم در آن ها شدیدتر ظاهر شوند. در حالیکه پسران که تنها یک کروموزوم X دارند، اغلب آسیب ناشی از جهش های این ژن در آنها بسیار ویرانگر است. اغلب پسران مبتلا به سندروم رت قبل از تولد و یا در اوایل نوزادی می میرند.

عوارض سندروم رِت

  • پنومونی آسپیراسیون
  • صرع
  • اختلال عملکرد قلب (سندرم QT طولانی)
  • مشکلات ریوی یا تنفسی
  • مشکلات خواب
  • مشکل در غذا خوردن که منجر به تغذیه نامناسب و تاخیر در رشد می شود
  • مشکلات روده و مثانه، مانند یبوست، بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD)، بی اختیاری روده یا ادرار، و بیماری کیسه صفرا
  • دردی که ممکن است با مشکلاتی مانند مشکلات گوارشی یا شکستگی استخوان همراه باشد
  • مشکلات عضلانی، استخوانی و مفصلی
  • اضطراب و رفتار مشکل ساز که گاهاً عملکرد اجتماعی را مختل می کند
  • نیاز به مراقبت و کمک مادام العمر در فعالیت های روزمره زندگی
  • کوتاه شدن طول عمر، اگرچه اکثر افراد مبتلا تا بزرگسالی زندگی می کنند، اما اغلب به دلیل مشکلات قلبی و سایر عوارض سلامتی، به اندازه افراد عادی عمر نمی کنند

تشخیص

تشخیص سندروم رِت بر پایه سایقه پزشکی بیمار، ارزیابی‌های تخصصی عصبی و ژنتیکی انجام می شود. انجام آزماش های ژنتیکی جهت شناسایی جهش های موجود در ژن MECP2 مهمترین روش تشخیص اختلال رت است. علاوه براین معاینات نورولوژیک و ارزیابی های تکاملی به پزشک کمک می کند تا شدت اختلال و تأثیر آن بر عملکرد روزانه کودک را بهتر تشخیص دهد.

روش های درمانی

با وجود پیشرفت‌های علمی، هنوز درمان قطعی برای سندروم رِت وجود ندارد اما روش‌های پشتیبانی و مدیریت علائم می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند:

  • توان بخشی: رای درمان تداخلات گفتاری و زبانی برنامه‌های توان بخشی می توانند مفید باشند. توان بخشی به کودکانی که نمی توانند صحبت کنند و یا نامفهوم اصواتی را بیان می کنند، کمک می کند تا روش های ارتباطی جایگزین حرف زدن را بیاموزند.
  • فیزیوتراپی و کاردرمانی : این روش ها در بهبود حرکات و هماهنگی های حرکتی مؤثر هستند.
  • درمان‌های دارویی : نورولوژیست ها (متخصص مغز و اعصاب) برای کنترل حملات صرع، بهبود اضطراب و تعدیل برخی حالات رفتاری، دارو تجویز می کنند.
  • حمایت روانی و مشاوره خانواده : حمایت، پشتیبانی و مشاوره به خانواده ها و افراد مبتلا به سندروم رت، نقش مؤثر و غیرقابل انکاری در روند درمان و بهبود کیفیت زندگی آنها دارد.

مقایسه سندروم رِت با اوتیسم

هر دو اختلال می توانند برقراری ارتباط و معاشرت را سخت کنند اما تفاوت های اساسی با هم دارند:

  • سندروم رت معمولا در دختران اتفاق می افتد، در حالی که اختلال طیف اوتیسم در پسران بسیار شایع تر است.
  • برخی از علائم اختلال رت با اختلال طیف اوتیسم متفاوت است از جمله کاهش سرعت رشد سر، از دست دادن مهارت های دست، تحرک کمتر و تنفس نامنظم که در کودکان مبتلا به سندروم رت دیده می شود.
  • کودک مبتلا به رت معمولاً افراد را به اشیا ترجیح می دهد و وقتی به آنها محبت نشان می دهید خوشحال می شوند. عکس این موضوع می تواند درباره کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم صادق باشد.

کلام آخر

با وجود پیشرفت‌های حاصل شده، هنوز چالش‌هایی از جمله عدم وجود درمان قطعی، نقص در تشخیص زودهنگام و نیاز به هماهنگی در خدمات درمانی وجود دارد.

تحقیقات جدید بر روی اصلاح ژنتیکی و سایر فناوری‌های نوین امیدوارکننده هستند و افق‌های روشنی در مدیریت این اختلال نادر عصبی به شمار می آیند.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا