مولکول دارویی جدید که به بازیافت میتوکندری کمک می کند ممکن است در درمان پارکینسون مؤثر باشد

پارکین، یک پروتئین کلیدی در مغز  است که مسئول برچسب‌گذاری پروتئین‌های آسیب‌دیده در میتوکندری است. محققان می گویند توانایی این مولکول برای کمک به درمان بیماران مبتلا به پارکینسون زودرس امیدوارکننده است، اما همچنان تحقیقات بیشتری برای استفاده بالینی مورد نیاز است.

میتوکندری چیست و چه وظایفی دارد؟

میتوکندری یکی از ساختارهای تخصصص یافته درون سلولی است که وظیفه تولید انرژی را بر عهده دارد. علاوه بر تولید انرژی سلولی، میتوکندری وظایف دیگر درون سلولی نیز دارد از جمله سیگنال‌دهی، تمایز سلولی، مرگ سلولی و کنترل رشد و حفظ سلول.

نتایج تحقیق جدید

بر اساس مطالعه جدیدی که در ژورنال علمی Nature Communications به چاپ رسیده است، محققان دانشگاه مک گیل در مونترال، دریافتند که یک مولکول دارویی جدید ممکن است توانایی مبارزه با بیماری پارکینسون زودرس در افراد جوان را داشته باشد.

جهش در پارکین که اغلب به دلیل تنوع ژنتیکی ایجاد می شود، می تواند منجر به آسیب میتوکندری و در نهایت بیماری پارکینسون شود. اختلال عملکرد پارکین همچنین می تواند ناشی از استرس اکسیداتیو، عوامل محیطی و اختلالِ عملکرد میتوکندری باشد.

دکتر سرگانگا چاندرا، استادیار عصب‌شناسی و علوم اعصاب در دانشکده پزشکی ییل، که در این مطالعه شرکت نداشته است می گوید جهش‌هایی که در پارکین ایجاد می شود می‌تواند به سایر اعضای خانواده نیز منتقل شود. در حقیقت “بیشتر جهش های پارکین ارثی هستند – بنابراین والدین هر دو ناقل هستند. جهش ها به دلیل آسیب DNA یا ترمیم نادرست آن و دلایل مختلف دیگری ایجاد می شوند. جهش در پارکین باعث می شود عملکردش را از دست بدهد و یا به صورت کاملا برعکس عمل کند به همین دلیل بر فرآیندی به نام میتوفاژی که حذف میتوکندری های آسیب دیده است، تأثیر منفی می گذارد. مسئله این است که میتوکندری‌های آسیب‌دیده، رفتار میتوکندری‌های سالم را از طریق همجوشی مختل می‌کنند و باعث آسیب اکسیداتیو نیز می‌شوند.

پژوهشگران این مطالعه BIO-2007817 را به عنوان نوعی چسب مولکولی که پارکین را فعال می‌کند و ممکن است به عنوان درمانی برای پارکینسون مؤثر باشد، معرفی کرده اند.

بعید به نظر می رسد که فعال سازی تعمیم یافته پارکین، یک استراتژی درمانی قابل دوام باشد، زیرا پارکین فاقد انتخاب پذیری سوبسترا است. پژوهشگران می گویندکه ترکیبات THPP به‌عنوان القاکننده‌های انتخابی، سرنخ‌های امیدوارکننده‌ای برای پزشکی شخصی‌سازی شده برای بیماران مبتلا به جهش‌های طبیعی پارکین هستند.

بیماری پارکینسون چیست؟

بیماری پارکینسون یک بیماری عصبی است که بر سیستم عصبی و حرکتی تأثیر می گذارد. علائم آن به دلیل پایین بودن سطح دوپامین در مغز رخ می دهد. علائم اولیه لرزش، از دست دادن حس بویایی و مشکلات هماهنگی و حرکتی است.

متخصصان به درستی نمی‌دانند علت بیماری پارکینسون چیست، اما در حال حاضر بر این باورند که تغییرات ژنتیکی و قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی، مانند سموم، نقش کلیدی در ایجاد این بیماری دارند.

علائم بیماری پارکینسون به تدریج ایجاد می شود. این بیماری اغلب با لرزش خفیف در یک دست و احساس سفتی در بدن شروع می شود. با گذشت زمان، علائم دیگری ظاهر می شود و برخی از افراد ممکن است بدلیل ابتلا به پارکینسون دچار زوال عقل شوند.

برخی از علائم اولیه بیماری پارکینسون

• تغییرات حرکتی مانند لرزش
• اختلالات هماهنگی و تعادل که می تواند باعث شود شخص چیزها را رها کند یا زمین بخورد
• از دست دادن حس بویایی
• تغییر در نحوه راه رفتن ( فرد کمی به جلو خم می شود یا هنگام راه رفتن به اطراف می چرخد)
• حالت های ثابت صورت به دلیل تغییر در اعصاب کنترل کننده عضلات صورت
• لرزش صدا یا صدای آهسته
• دست خط ریز
• مشکلات خواب ناشی از بی قراری پاها و عوامل دیگر

بر اساس یک مطالعه در سال 2015، حرکت سریع چشم در هنگام خواب که نوعی اختلال خواب است، ممکن است یک پیش بینی کننده قوی از احتمال ابتلای فرد به پارکینسون باشد.

دانیل ترونگ، دکتر، متخصص مغز و اعصاب و سردبیر مجله پارکینسونیسم بالینی و اختلالات مرتبط، که در این مطالعه شرکت نداشته است، به مدیکال نیوز تودی گفت که پتانسیل موجود در این مولکول واضح است، اما نگرانی‌هایی در مورد نحوه استفاده گسترده از آن وجود دارد.

آیا این مولکول دارویی جدید می تواند به معکوس کردن بیماری پارکینسون کمک کند؟

عملکرد پارکین بهبود یافته امکان حذف بهتر میتوکندری های آسیب دیده را از طریق میتوفاژی فراهم می کند. اگرچه این مولکول مستقیماً آسیب اولیه میتوکندری را ترمیم نمی کند، اما با بازگرداندن یا افزایش فعالیت پارکین به کاهش زوال بیشتر کمک می کند. این می تواند به پاکسازی مؤثرتر میتوکندری های آسیب دیده کمک کند و به طور بالقوه پیشرفت بیماری را قبل از وقوع آسیب غیرقابل برگشت کُند کند.

در حالی که یافته‌های پیرامون مولکول BIO-2007817 امیدوارکننده است، چالش‌ها و محدودیت‌های بالقوه‌ای مانند محدودیت کارایی در بیماری پیشرفته، اثر بلندمدت و ویژگی جهش، وجود دارد. این احتمال وجود دارد که با جهش‌های خاص بهتر عمل کند، اما اثر گسترده آن نامشخص است. این چالش ها و محدودیت ها نیاز به تحقیقات بیشتر برای تعیین کاربرد بالینی گسترده این مولکول را برجسته می کند.

چگونه پارکینسون زودرس واکنش متفاوتی به این درمان نشان می دهد؟

دانیل ترونگ، دکتر، متخصص مغز و اعصاب و سردبیر مجله پارکینسونیسم بالینی و اختلالات مرتبط  می گوید که این “چسب مولکولی” می تواند به طور بالقوه در بیماران مسن مبتلا به پارکینسون مؤثر باشد، اما ممکن است چالش برانگیزتر از درمان پارکینسون زودرس باشد.

در افراد مسن تر، تجمع میتوکندری های آسیب دیده و اختلال عملکرد سلولی اغلب پیشرفته تر است. با این حال، اگر این مولکول بتواند عملکرد پارکین را فعال یا بازیابی کند، می تواند به حذف میتوکندری های آسیب دیده حتی در مراحل بعدی کمک کند و به طور بالقوه پیشرفت بیماری را کند کرده و سلامت سلول ها را بهبود بخشد. اگرچه ممکن است که این چسب مولکولی آسیب گسترده را معکوس نکند ولی می تواند علائم را تسکین دهد و کاهش بیشتر را کُند کند.

نقطه ای در بیماری پارکینسون زودرس (EOPD) وجود دارد که در آن آسیب میتوکندری می تواند شدید و غیرقابل برگشت شود. از آنجایی که جهش های پارکین حذف میتوکندری های آسیب دیده را مختل می کند، سلول ها میتوکندری های ناکارآمد را در طول زمان، به ویژه در نورون ها، جمع می کنند. هنگامی که آسیب از آستانه خاصی فراتر رود، اگر عملکرد پارکین تاحدودی توسط درمان ها بازسازی شود، احتمال دارد که سلول ها برای بازیابی تلاش کنند. رویکردهای درمانی که فعال‌سازی پارکین را هدف قرار می‌دهند، مانند مواردی که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است، قبل از رسیدن به این نقطه بحرانی، وارد عمل می شوند و به طور بالقوه باعث کاهش یا توقف آسیب بیشتر می‌شوند.

دکتر دانیل ترونگ