عفونت گوش میانی (اوتیت میانی) چه علائم و عوارضی دارد؟
اگر ویروس یا باکتری فضای بین پرده گوش و گوش داخلی را آلوده کند باعث عفونت گوش میانی (اوتیت میانی) می شود. اوتیت میانی می تواند در نتیجه سرماخوردگی، گلودرد یا عفونت تنفسی رخ دهد. این بیماری پس از سرماخوردگی شایع ترین بیماری در میان کودکان است. آمارها نشان میدهد از هر 4 کودک، 3 کودک تا سن 3 سالگی حداقل یک بار دچار عفونت گوش میانی می شوند. با این حال بزرگسالان نیز ممکن است به اوتیت میانی مبتلا شوند.
فهرست مطالب
تعریف بیماری | انواع | چرا کودکان بیشتر مبتلا می شوند | علائم | علل | عوامل خطر | عوارض | چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد | تشخیص و آزمایشات لازم | درمان ها | پیشگیری | سؤالات متداول
عفونت گوش میانی (otitis media) چیست؟
عفونت گوش میانی که به آن اوتیت میانی نیز می گویند، یک عفونت ناگهانی در گوش میانی است. گوش میانی فضای پر از هوا بین پرده گوش و گوش داخلی است. در این فضا استخوان های ظریفی قرار دارد که ارتعاشات صوتی را از پرده گوش به گوش داخلی منتقل می کند تا امکان شنیدن فراهم شود. اگر ویروس یا باکتری فضای بین پرده گوش و گوش داخلی را آلوده کند باعث اوتیت میانی می شود.
این بیماری پس از سرماخوردگی شایع ترین بیماری در میان کودکان است. اگرچه تا 8 سالگی نیز اوتیت میانی بیماری شایعی در بین کودکان است اما اغلب در کودکان 6 ماهه تا 2 ساله دیده می شود.
کودکان بزرگتر و بزرگسالان نیز ممکن است به عفونت گوش مبتلا شوند اما اوتیت میانی در کودکان زیر 8 سال شایع تر است.
انواع مختلف عفونت گوش میانی
- اوتیت میانی حاد: این عفونت به طور ناگهانی رخ می دهد و باعث تورم و قرمزی می شود. مایع و مخاط داخل گوش گیر می کند و باعث تب و گوش درد می شود.
- اوتیت میانی همراه با افیوژن: پس از فروکش کردن عفونت اولیه، مایع (افیوژن) و مخاط همچنان در گوش میانی باقی می ماند. فرد احساس پری گوش می کند و ممکن است شنوایی او را تحت تاثیر قرار دهد یا علائمی نداشته باشد.
- اوتیت میانی مزمن همراه با افیوژن: مایع برای مدت طولانی در گوش میانی باقی می ماند یا با وجود اینکه عفونتی وجود ندارد، بارها و بارها برمی گردد. ممکن است در مبارزه با عفونت جدید مشکل ایجاد کند و بر شنوایی تأثیر بگذارد.
- اوتیت میانی چرکی مزمن: نوعی عفونت گوش است که با درمان های معمول از بین نمی رود و ممکن است باعث سوراخ شدن پرده گوش شود.
چرا کودکان بیشتر از بزرگسالان به عفونت گوش مبتلا می شوند؟
شیپور استاش گوش کودکان به خوبی بزرگسالان عمل نمی کند و این باعث می شود مایع در پشت پرده گوش جمع شود. شیپور استاش کانال هایی هستند که گوش میانی را به پشت گلو متصل می کنند. این کانال ها فشار هوا را در گوش تنظیم می کنند و از تجمع مایع در فضای گوش میانی جلوگیری می کنند. اگر شیپور استاش خوب عمل نکند، تخلیه مایعات از فضای گوش میانی به سختی انجام می شود. از سوی دیگر سیستم ایمنی کودکان که مسئول مبارزه با عفونت ها است هنوز در حال توسعه است. این دو عامل باعث می شود که کودکان بیشتر از بزرگسالان در معرض اوتیت میانی باشند.
آیا میدانید
در کودکان خردسال، کانال های شیپور استاش، باریک‌تر از بزرگسالان است. در نتیجه، تخلیه آنها سخت تر و احتمال گرفتگی آنها بیشتر است.
علائم عفونت گوش میانی
- گوش درد
- سر درد
- از دست دادن اشتها
- از دست دادن تعادل
- مشکل در خواب
- مشکل شنوایی در گوشی که دچار عفونت شده
- احساس پری یا فشار در گوش
- ترشحات زرد، قهوه ای یا سفید از گوش (این علامت ممکن است نشان دهنده ی پارگی پرده گوش باشد)
علائم عفونت گوش میانی در نوزادان و کودکان
از آنجایی که کودکان کوچک و نوزادان نمی توانند علائم خود را بیان کنند، مهم است که پدر و مادر علائم را تشخیص دهد. کودک مبتلا به اوتیت میانی ممکن است:
- کشیدن گوش (کودک گوشش را با دست می کشد)
- با مالش یا کشش گوشش بیشتر از حد معمول گریه و یا بی قراری کند (تحریک پذیری غیر طبیعی)
- تب بین 38 تا 40 درجه سانتیگراد داشته باشد
- از طریق دهان تنفس کند یا بیشتر خروپف کند
- در طول شیردهی از خوردن غذا خودداری کند (فشار در گوش میانی در عمل قورت دادن تغییر ایجاد می کند و باعث درد می شود. به همین دلیل نوزاد یا کودک تمایل کمتری به خوردن نشان می دهد
- شروع به تنفس دهانی یا افزایش خروپف کنید.
آیا میدانید
تنفس دهانی ممکن است نشانه بزرگ شدن آدنوئید باشد. آدنوئیدها پدهای کوچکی از بافت بالای گلو، پشت بینی و نزدیک شیپور استاش هستند.آدنوئیدها نیز ممکن است با همان ویروس‌ها یا باکتری‌هایی که باعث عفونت گوش می‌شوند، عفونی یا ملتهب شوند.
علت عفونت گوش میانی
عفونت گوش میانی معمولاً در نتیجه عملکرد نادرست شیپور استاش ایجاد می شود. شیپور استاش کانالی است که گوش میانی را به ناحیه گلو متصل می‌کند و به یکسان شدن فشار بین گوش خارجی و گوش میانی کمک می کند. هنگامی که این لوله به درستی کار نکند، تخلیه طبیعی مایع از گوش میانی انجام نمی شود و باعث تجمع مایع در پشت پرده گوش می شود. عدم تخلیه درست مایع، امکان رشد باکتری ها و ویروس ها در گوش را فراهم می کند که می تواند منجر به اوتیت میانی حاد شود. مواردی که ممکن است مانع عملکرد درست شیپور استاش شوند عبارتند از:
- سرماخوردگی یا آلرژی که می تواند منجر به تورم و احتقان پوشش داخلی بینی، گلو و شیپور استاش شود (این تورم از تخلیه طبیعی مایعات از گوش جلوگیری می کند)
- ناهنجاری شیپور استاش
عواملی که خطر ابتلا به عفونت گوش میانی را افزایش میدهند
- سن: نوزادان و کودکان خردسال (بین 6 ماه تا 2 سال) در معرض خطر بیشتری هستند
- سابقه خانوادگی
- سرماخوردگی یا سایر بیماری های تنفسی مسری
- بیماری های مزمن: بیماری های مزمن از جمله نقص ایمنی و بیماری های مزمن تنفسی (مانند فیبروز کیستیک و آسم)، می توانند خطر ابتلا به اوتیت میانی را افزایش دهند
- نژاد
- کیفیت هوای نامناسب و محیط های پر دود: آلودگی هوا و قرار گرفتن در معرض دود سیگار خطر ابتلا را افزایش می دهد
- ضعف سیستم ایمنی
- نوزادانی که هنگام شیر خوردن با بطری به پشت خوابانده می شوند
- فصل ها: عفونت گوش بیشتر در پاییز و زمستان رخ می دهد.
- شکاف کام: استخوان ها و ماهیچه های صورت کودکانی که شکاف کام دارند می تواند تخلیه شیپور استاش را سخت تر کند.
عوارض عفونت گوش میانی
اکثر عفونت های گوش مشکلات طولانی مدت ایجاد نمی کنند اما عفونت مکرر و یا مداوم گوش می تواند باعث عوارضی شود از جمله:
- کم شنوایی: کم شنوایی موقت یا تغییر در شنوایی در طول عفونت گوش رایج است. عفونت های مکرر یا مداوم یا آسیب به ساختارهای داخلی گوش می تواند باعث کاهش شنوایی قابل توجهی شود.
- تأخیر در رشد گفتار و زبان: کودکان برای یادگیری زبان و رشد گفتار به شنیدن نیاز دارند. کم شنوایی برای هر مدت زمان می تواند به طور قابل توجهی رشد گفتاری را در کودکان به تأخیر بیندازد.
- پارگی پرده گوش: حدود 5 تا 10 درصد از کودکان مبتلا به اوتیت میانی، دچار پارگی کوچکی در پرده گوش خود می شوند. اغلب، پارگی به خودی خود بهبود می یابد. اگر اینطور نباشد، ممکن است کودک نیاز به جراحی داشته باشد.
- گسترش عفونت: عفونت های درمان نشده یا عفونت هایی که به خودی خود بهبود نمی یابند، می توانند به سایر قسمت ها گسترش یابند. عفونت می تواند به استخوان پشت گوش سرایت کند و باعث عفونت استخوان گوش(ماستوئیدیت) شود. حتی ممکن است عفونت به غشای اطراف مغز و نخاع (مننژها) رسیده و باعث مننژیت شود.
چه زمانی باید در مورد عفونت گوش به پزشک مراجعه کرد
اگر علائم زیر را شما، اطرافیان و یا فرزندتان دارد حتما باید به پزشک مراجعه کنید:
- کودک دچار سفت شدن گردن شده است.
- کودک تنبل رفتار می کند، به نظر می رسد یا بسیار بیمار است، یا علیرغم همه تلاش ها گریه اش متوقف نمی شود.
- کودک نمی تواند درست و با ثبات راه برود.
- درد گوش شدید
- تب 40 درجه
- کودک نشانه هایی از ضعف را در صورت خود نشان می دهد مانند لبخند کج
- مایع خونی یا پر از چرک از گوش خارج می شود
- تب بیش از 48 ساعت پس از شروع آنتی بیوتیک باقی می ماند یا عود می کند
- گوش درد بعد از سه روز مصرف آنتی بیوتیک بهتر نمی شود
نحوه تشخیص عفونت گوش میانی
اولین گام در تشخیص عفونت، معاینه فیزیکی گوش است. پزشک با استفاده از ابزاری به نام اتوسکوپ گوش را معاینه می کند. اگر پرده گوش ملتهب، متورم و یا قرمز شده باشد نشانه عفونت گوش است.
وسیله دیگر اتوسکوپ پنوماتیک است که برای بررسی وجود مایع در گوش میانی استفاده می شود. اتوسکوپ پنوماتیک هوا را در پرده گوش می دمد که باعث حرکت آن به جلو و عقب می شود. اگر مایعی در داخل گوش وجود داشته باشد، به راحتی حرکت نمی کند.
آزمایشات تشخیصی
- تمپانومتری: این آزمایش از فشار هوا برای بررسی وجود مایع در گوش میانی استفاده می کند.
- بازتاب سنجی آکوستیک: در این ازمایش از امواج صوتی برای بررسی وجود مایع در گوش میانی استفاده می شود.
- تمپانوسنتز: از این روش برای خارج کردن مایع از گوش میانی استفاده میشود.
- آزمایشات شنوایی
درمان عفونت گوش میانی
درمان به عوامل زیادی بستگی دارد، از جمله:
- سن
- شدت عفونت
- ماهیت عفونت (عفونت بار اول، مداوم یا تکراری)
- آیا مایع برای مدت طولانی در گوش میانی باقی می ماند یا خیر
اغلب، عفونت های گوش بدون درمان بهبود می یابند اما برای عفونت هایی که از بین نمی روند به آنتی بیوتیک یا جراحی نیاز است. در این بین، داروهای ضد درد می توانند به تسکین علائمی مانند گوش درد کمک کنند.
درمان ها
- آنتی بیوتیک ها
اگر باکتری باعث عفونت گوش شود، ممکن است نیاز به تجویز آنتی بیوتیک باشد.
- داروهای مسکن
داروهای بدون نسخه (OTC) مانند استامینوفن یا ایبوپروفن و قطره های گوش، برای تسکین درد و کاهش تب تجویز می شود.
هشدار
هرگز به کودکان آسپرین ندهید. آسپرین می تواند باعث سندروم ری (اختلالی که باعث تورم در کبد و مغز می شود) شود.
- لوله های گوش (لوله های تمپانوستومی)
اگر کودک دچار عفونت‌های مکرر گوش، عفونت‌هایی که با آنتی‌بیوتیک‌ها بهبود نمی‌یابد یا کاهش شنوایی ناشی از تجمع مایعات شود، ممکن است به لوله‌های گوش نیاز داشته باشد.
در تمپانوستومی، پزشک لوله فلزی یا پلاستیکی کوچکی را، در یک برش کوچک در پرده گوش کودک قرار می دهد. هنگامی که لوله ها جای خود قرار گرفتند، هوا را به گوش میانی می دهند و اجازه می دهند مایع تخلیه شود.
لوله معمولاً 12 تا 18 ماه در جای خود باقی می ماند. ممکن است خود به خود از بین برود یا برای برداشتن آن نیاز به جراحی باشد. هنگامی که لوله ها برداشته و یا از بین بروند، سوراخ ایجاد شده در پرده گوش بهبود یافته و بسته میشود.
پیشگیری از عفونت گوش میانی
- از ابتلا به سرماخوردگی و سایر بیماری های تنفسی جلوگیری کنید (به ویژه در اولین سال تولد نوزاد).
- از قرار گرفتن در معرض دود سیگار خودداری کنید.
- نوزادتان را با شیر مادر تغذیه کنید. آنتی بادی های موجود در شیر مادر با ویروس ها و باکتری هایی که باعث عفونت می شوند مبارزه می کنند.
- اگر با شیشه به کودک شیر میدهید، کودک را به‌طور عمودی نگه دارید تا سرش بالاتر از شکمش باشد. این وضعیت می تواند از جریان شیر یا مایعات دیگر به سمت عقب و جمع شدن در شیپور استاش جلوگیری کند.
- به موقع واکسیناسیون کودک را انجام دهید از جمله واکسن آنفولانزای سالانه برای کودکان بزرگتر از 6 ماه.
سؤالات متداول
آیا عفونت گوش خود به خود برطرف می شود؟
بله، بیشتر عفونت ها خود به خود از بین می روند. به همین دلیل است که برخی پزشکان تجویز داروهایی مانند آنتی بیوتیک را به تأخیر می اندازند.
با این وجود بسته به سن، علائم و درجه حرارت، ممکن است برای بهبودی نیاز به آنتی بیوتیک باشد.
چه زمانی کودک مبتلا به اوتیت میانی می تواند به فعالیت های عادی روزانه بازگردد؟
کودکان وقتی تب شان از بین رفت می توانند به مدرسه یا مهدکودک بازگردند.
اگر گوش کودک دچار عفونت شده باشد هنگام بیرون رفتن باید گوش ها را پوشاند؟
نه، برای بیرون رفتن نیازی به پوشاندن گوش آنها نیست.
آیا کودک مبتلا به عفونت گوش میانی می تواند شنا کند؟
شنا کردن تا زمانی که کودک پارگی (سوراخی) در پرده گوش خود نداشته باشد یا گوشش ترشحی نداشته باشد اشکالی ندارد.
در صورت ابتلا به اوتیت میانی آیا می توان با هواپیما سفر کرد یا به ارتفاعات رفت؟
سفر هوایی یا سفر به کوهستان بی خطر است، اگرچه ممکن است هنگام پرواز در هنگام برخاستن و فرود احساس درد موقت داشته باشید. قورت دادن مایعات یا جویدن آدامس در هنگام فرود می تواند به کاهش درد کمک کند. اگر کودک عفونت گوش دارد، از او بخواهید پستانک بمکد تا در طول سفر هوایی دچار ناراحتی نشود.
