علائم لخته خون (ترومبوز) چیست؟ چگونه می توان از آن پیشگیری کرد؟

لخته خون در پا

 اگر لخته در یکی از وریدهای عمیق پا یا بازو تشکیل شود به آن ترومبوز ورید عمقی (DVT) می گویند. این لخته ها خطرناک اند زیرا ممکن است از طریق جریان خون به سمت قلب و یا ریه ها حرکت کنند.

 اگر برای مدت طولانی حرکت نکنید، مثلاً بعد از عمل جراحی یا در طول یک سفر طولانی با هواپیما، احتمال ایجاد DVT در پاهایتان بیشتر می شود. تورم یکی از نشانه های لخته شدن خون در پا است.

علائم ترومبوز ورید عمقی در پا

• تورم. ممکن است کل پا یا دقیقاً نقطه ای که لخته خون در آن تشکیل شده، متورم شود. تورم ممکن است به سرعت به اِدم حفره‌ای مانند تبدیل شود ( تجمع مایع به شکلی که اگر با انگشت روی آن فشار داده شود، یک گودال یا گودی ایجاد می‌شود).
• تغییر رنگ. ممکن است پای آسیب دیده بسته به رنگ پوست فرد تغییر رنگ دهد و قرمز یا بنفش شود.
• درد یا گرفتگی ساق پا. ممکن است هنگام راه رفتن، ایستادن و یا حتی استراحت، تمام ساق پا یا قسمتی از آن دردناک باشد.
• گرم شدن پوست. پوست ناحیه ای که ترومبوز ورید عمقی در آن ایجاد شده ممکن است نسبت به پوست سایر نقاط بدن گرمتر باشد.
• اگر این علائم را دارید، فوراً به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید.

هشدار: گاهی اوقات، ممکن است دچار ترومبوز ورید عمقی(DVT) باشید اما هیچ علامتی نداشته باشید.

لخته خون در بازو

 احتمال ایجاد لخته خون در وریدهای عمیق بازو کم است و اغلب در جوانان به خصوص ورزشکاران پس از فعالیت های شدید بازو مانند کشتی، شنا و پرتاب توپ اتفاق می افتد.

علائم ترومبوز ورید عمقی در بازو

• تورم. می تواند باعث تورم ناگهانی بازو وشد.
• تغییر رنگ. ممکن است پوست بازو تغییر رنگ دهد، قرمز، بنفش، آبی و یا رنگ پریده شود.
• رگهای قابل مشاهده. وریدهای بازو و سینه ممکن است بیش از حد معمول برجسته و برآمده شوند.
• درد و سنگینی بازو. احساس درد، سنگینی و خستگی در بازو و مشکل در حرکت دادن آن

اگر این علائم را دارید، فوراً به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید.

لخته شدن خون در قلب

 خون در شریان ها از قلب به بقیه بدن حرکت می کند. گاهی اوقات لخته های خون می توانند در شریان های داخل و اطراف قلب ایجاد شوند. تجمع یک ماده چسبنده بنام پلاک ها در داخل شریان ها باعث آرتراسکلروز (سخت شدن دیواره شریان ها) می شود که احتمال ایجاد لخته خون را افزایش می دهد. گاهی اوقات پلاک ها جدا شده و یا میترکند و لخته خون می تواند ناحیه ای را که در آن اتفاق افتاده مسدود کند. هنگامی که یک لخته خون شریان‌های قلب را مسدود می‌کند، عضله قلب، خون و اکسیژن مورد نیاز برای ضربان و سالم ماندن را دریافت نمی‌کند که ممکن است باعث حمله قلبی شود.

علائم حمله قلبی

• درد شدید در قفسه سینه و بازو
• درد، فرد احساس می کند یک فیل روی سینه اش نشسته است
• احساس فشردگی یا سنگینی در اطراف قفسه سینه
• تعریق
• مشکل در تنفس
• حالت تهوع یا درد معده
• تپش قلب
• سرگیجه، سبکی سر، یا غش
• اضطراب یا احساس عذاب

اگر این علائم را دارید، فوراً به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید.

لخته شدن خون در ریه ها

 خون در وریدها از بدن به ریه ها می رود. یک ترومبوز در بازو یا پا می تواند حرکت کرده و به سمت ریه ها برود، وارد ریه شده و باعث انسداد شود کهخ به آن آمبولی ریه (PE)  می گویند.

آمبولی ریه جریان خون به ریه ها را متوقف می کند که بسیار خطرناک است و نیاز به درمان فوری دارد.

علائم آمبولی ریه

• تنگی نفس ناگهانی یا مشکل در تنفس
• درد شدید در قفسه سینه هنگام نفس عمیق کشیدن
• سرفه با یا بدون مخاط خونی (خلط خونی)
• تعریق زیاد
• سرگیجه یا غش
• پریدگی رنگ پوست

اگر این علائم را دارید، فوراً با پزشک یا اورژانس تماس بگیرید.

لخته خون در مغز

 لخته شدن خون در مغز ممکن است ناشی از رسوبات چربی در دیواره رگ های خونی یا شریان هایی باشد که خون را به مغز می رسانند. علاوه براین ضربه یا آسیب به سر که منجر به ضربه مغزی می شود نیز می تواند باعث ایجاد لخته خون در مغز شود.

 ترومبوزی که در قسمت دیگری از بدن مانند قفسه سینه و یا گردن ایجاد شده باشد ممکن است از طریق جریان خون به مغز برود. در این صورت لخته جریان خون و اکسیژن به مغز را مسدود می کند و باعث سکته مغزی می شود.

علائم سکته مغزی

• از دست دادن ناگهانی تعادل
• مشکل ناگهانی در بینایی با یک یا هر دو چشم
• افتادگی در یک طرف صورت یا کج شدن دهان
• ضعف و بی حسی در یک طرف بدن
• حرف زدن نامفهوم یا مشکل در بیان درست کلمات

لخته خون در شکم

 لخته های خون ممکن است در سیاهرگ هایی که خون را به روده یا از روده منتقل می کنند، اتفاق بیفتد. دیورتیکولیت (التهاب روده بزرگ)، بیماری کبد و حتی قرص های ضد بارداری از عوامل مؤثر در ایجاد لخته خون در شکم هستند که ترومبوز ورید مزانتریک فوقانی (SMV) نیز نامیده می شود. این اتفاق یک وضعیت خطرناک است زیرا ممکن است جریان خون به روده ها و سایر اندام های شکم را مسدود کند. توقف جریان خون باعث آسیب دیدن این اندام ها می شود، بنابراین بسیار مهم است که درمان به سرعت انجام شود تا عوارض و آسیب ها به حداقل برسند.

علائم لخته خون در شکم

• حالت تهوع یا استفراغ، وجود خون در استفراغ
• درد شدید در شکم، که معمولاً بعد از خوردن غذا شدیدتر می شود
• اسهال
• وجود خون در مدفوع
• احساس نفخ

 شدت این علائم به نوع لخته ای که در شکم ایجاد شده ، بستگی دارد و گاهی اوقات، اصلاً هیچ علامتی وجود ندارد.

لخته خون در کلیه ها

 لخته خون می تواند جریان خون به کلیه های را مسدود کند که به آن ترومبوز ورید کلیوی می گویند. این اتفاق مانع عملکرد درست کلیه ها شده و ممکن است علائم زیادی را ایجاد کند و منجر به نارسایی کلیه شود.

علائم لخته شدن خون کلیه ها

• درد در پهلو و پشت شکم، بین دنده های پایین و باسن
• وجود خون در ادرار
• کم شدن میزان ادرار
• تب
• حالت تهوع یا استفراغ
• تورم شدید و ناگهانی در پا

چه کسانی بیشتر در معرض خطر لخته شدن خون هستند؟

• افرادی که به تازگی تحت عمل جراحی قرار گرفته اند
• کسانی که فعالیت بدنی ندارند
• افراد 65 سال به بالا
• کسانی که داروهای هورمونی مصرف می کنند (مخصوصاً برای پیشگیری از بارداری)
• کسانی که دچار شکستگی استخوان شده اند
• افراد چاق
• کسانی که سیگار می کشند
• افرادی که سابق سکته مغزی، ناراحتی قلبی و ترومبوز دارند
• افرادی که برای مدت طولانی نشسته اند مانند مسافران سفرهای طولانی هوایی یا ماشینی طولانی مدت

مواد غذایی که در جلوگیری از ایجاد لخته خون مؤثرند

 ما نمی توانیم سن  وژنتیک که دو عامل مؤثر در شکل گیری لخته های خون است را کنترل کنیم اما می توانیم از طریق غذاهایی که می خوریم احتمال ایجاد آنها را کمتر کنیم.

 اضافه وزن یا چاقی فشار بیشتری به وریدهای لگن و پاها وارد می کند و شانس ابتلا به DVT را بیش از دو برابر می کند. التهاب و فشار خون نیز از دیگر عواملی هستند که خطر تشکیل لخته خونی را افزایش می دهد. یک رژیم غذایی سالم به حفظ وزن مناسب، کاهش التهاب و فاشر خون کمک می کند.

غذاهایی که به پیشگیری از لخته شدن خون کمک می کنند

 از بسیاری جهات، غذاهایی که به پیشگیری از DVT کمک می کنند، همان غذاهایی هستند که برای هر سبک زندگی سالمی توصیه می شوند:

• ماهی
• گوشت پرندگان
• میوه ها
• سبزیجات
• غلات کامل
• آجیل
• لوبیا
• چربی های سالم مانند روغن زیتون و کانولا

 این مواد غذایی حاوی فلاونوئیدها و آنتی اکسیدان ها هستند که التهاب را در بدن کم می کنند و به کاهش وزن هم کمک می کنند. کاهش فشار روی رگ های خونی و التهاب بدن، خطر ایجاد ترومبوز را کاهش می دهد.

 اسیدهای چرب امگا 3 موجود در روغن ماهی و فلاونوئیدهای موجود در شکلات تلخ، انگور و برخی چای ها از دیگر مواد غذایی مؤثر در کاهش التهاب هستند.

تداخلات غذایی و داروهای رقیق کننده خون

 برخی از غذاهای سالم که سرشار از ویتامین K هستند ممکن است اثربخشی داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین را کم کنند.

هشدار : اگر از داروهای رقیق کننده خون استفاده می کنید، قبل از خوردن این غذاها حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

• اسفناج
• کلم پیچ
• کلم بروکسل
• کلم سبز
• کلم بروکلی
• آب ذغال اخته
• چای سبز
• سس مایونز
• روغن ماهی

غذاهایی که باید از آنها دوری کنید

 التهاب یک روش دفاعی بدن برای درمان آسیبهای سلولی ناشی از مواد شیمیایی، ویروس ها و میکروب ها است. اما برخی غذاها باعث التهاب طولانی مدت در بدن میشوند که می تواند منجر به بیماری های جدی شود (مانند دیابت و بیماری های قلبی) که ریسک ایجاد و حرکت لخته های خونی را افزایش می دهند.

برای کاهش خطر ابتلا به ترومبوز وریدی عمقی، از خوردن این مواد غذایی پرهیز کنید:

• غذاهای تصفیه شده و فرآوری شده مانند نان سفید، برنج سفید، کراکر، سیب زمینی سرخ کرده، غلات شیرین شده، شیرینی ها، غذاهای آماده و فست فود
• نوشابه و سایر نوشیدنی های شیرین
• آب نبات
• چربی های ترانس مانند مارگارین و گوشت خوک
• گوشت قرمز و فرآوری شده (سوسیس، کالباس، ژامبون و …)

نقش نمک در ایجاد لخته خون

 مصرف نمک بیشتر از نیاز بدن باعث بالا رفتن فشار خون و احتباس آب در بدن می شود. این اتفاق به قلب فشار آورده و می تواند باعث ایجاد مشکلاتی در گردش خون و لخته شدن خون شود.

 با توجه به سن و و وضعیت سلامت، توصیه می شود که بزرگسالان کمتر از 2300 میلی گرم سدیم (نمک) در روز مصرف کنند یعنی حداکثر 1 قاشق چایخوری در حالیکه غذاهای آماده، بسته بندی شده و فرآوری شده حاوی مقدار زیادی نمک هستند.

نقش الکل در ایجاد لخته خون

 یک لیوان کوچک شراب قرمز می تواند باعث رقیق شدن خون شود و برای قلب مفید باشد. اما مصرف بیش از این مقدار باعث افزایش تعداد پلاکت ها در خون شده و در نتیجه خطر ترومبوز را افزایش میدهد.

سؤالات متداول

علائم هشدار دهنده لخته شدن خون چیست؟

علائم هشدار دهنده به محل لخته خون بستگی دارد. به طور کلی بهتر است به این علائم توجه کنید:

درد یا تورم بازو یا پا، قرمزی یا درد در محل لخته، مشکل در تنفس، درد قفسه سینه، سرگیجه یا غش، درد شکم یا کمر و علائم سکته مغزی مانند از دست دادن تعادل ، ضعف و بی حسی در یک طرف بدن و حرف زدن نامفهوم.

چگونه متوجه لخته خون شویم؟

 تنها راه برای اطمینان از این موضوع مراجعه به پزشک است. پزشک می تواند آزمایشاتی مانند سونوگرافی، سی تی اسکن و حتی آزمایش خون انجام دهد تا ببیند آیا لخته خون دارید یا خیر.

چگونه می توان از لخته شدن خون پیشگیری کرد؟

اقداماتی وجود دارد که می توانید برای حفظ سلامتی و جلوگیری از لخته شدن خون انجام دهید.

• فعال بمانید
• بعد از نشستن طولانی مدت، حتما بلند شده و راه بروید و تا حد امکان برای مدت زمان طولانی ننشینید یا دراز نکشید
• مقدار زیادی آب بنوشید
• حفظ وزن مناسب
• عدم استعمال دخانیات