فسفر چیست؟ مصرف کم و یا بیش از حد آن چه عوارضی دارد؟
فسفر یک ماده معدنی است که نقش های کلیدی در بدن ایفا می کند که مهمترین آنها کمک به حفظ سلامت استخوان ها و دندان ها، رشد و ترمیم بافت ها و سلول ها، کمک به حفظ تعادل سایر ویتامین ها و مواد معدنی در بدن و ایجاد DNA و RNA است.
اکثر مردم نیازی به مصرف مکمل های فسفات ندارند زیرا این ماده معدنی در بسیاری از غذاها یافت می شود. با این وجود اگر بدلیل وضعیت سلامتی خاص و ابتلا به برخی بیماری ها مانند دیابت، بیماری کرون یا اختلالات خوردن نیاز به مصرف مکمل های فسفات دارید، قبل از مصرف با پزشک مشورت کنید.
فسفر چیست؟
فسفر یک ماده معدنی است که پس از کلسیم، بیشترین میزان را در بدن دارد. این ماده معدنی در مکمل ها و داروها با نام فسفات شناخته می شود.
فسفر نقش مهمی در حفظ سلامتی بدن دارد و باید بخش مهمی از رژیم غذایی باشد. کلسیم برای تقویت و حفظ سلامت استخوان ها به فسفر نیاز دارد بنابراین این ماده معدنی به شکل غیر مستقیم در سلامت دندان ها و استخوان ها نقش دارد.
فسفر همچنین در عملکرد صحیح اعصاب و عضلات نقش دارد، تعادل سطح PH خون را حفظ می کند و برای تبدیل چربی، کربوهیدرات و پروتئین به انرژی لازم است.
از آنجایی که فسفر برای همه موجودات زنده از جمله گیاهان و حیوانات ضروری است، تقریباً در هر چیزی که می خوریم وجود دارد. انواع خاصی از ماهی ها مانند سالمون حاوی مقادیر زیادی فسفر هستند.
دوز توصیه شده فسفر روزانه
مقدار نیاز روزانه شما به این ماده معدنی مهم، به سن شما بستگی دارد. در دوران بارداری و شیردهی نیز مقدار نیاز بدن به فسفر به سن مادر بستگی دارد. در جدول زیر دوز توصیه شده براساس سن آورده شده است.
سن | فسفر مورد نیاز روزانه |
تا 6 ماهگی | 100 میلی گرم |
7 تا 1 سالگی | 275 میلی گرم |
1 تا 3 سال | 460 میلی گرم |
4 تا 8 سال | 500 میلی گرم |
9 تا 13 سال | 1250 میلی گرم |
14 تا 18 سال | 1250 میلی گرم |
19 سال به بالا | 700 میلی گرم |
اگر مشکلی دارید که مانع جذب این ماده معدنی از طریق غذاها میشود، توصیه می شود آن را به تجویز پزشک به صورت مکمل های حاوی فسفات مصرف کنید.
آیا میدانید
مکمل فسفات برخی انواع عفونت دستگاه ادراری را درمان و از تشکیل سنگ های کلسیمی در دستگاه ادراری جلوگیری می کند.
اهمیت و نقش فسفر در بدن
نزدیک به 85 درصد از فسفر بدن در استخوان ها و دندان ها وجود دارد و مابقی در بافت ها و سلول های بدن یافت می شود. این ماده معدنی نقش مهمی در بدن دارد که عبارتند از:
- پشتیبانی از ذخیره و استفاده از انرژی
- کمک به کلیه برای دفع مواد زائد
- کاهش درد عضلانی پس از فعالیت های بدنی مانند ورزش
- سیگنال دهی برخی عصب های بدن
- رشد، ترمیم و حفظ سلامت بافت ها و سلول ها
- حفظ تعادل سایر ویتامین ها و مواد معدنی
- ایجاد DNA و RNA
منابع غذایی حاوی فسفر
از آنجایی که فسفر برای همه موجودات زنده از جمله گیاهان و حیوانات ضروری است، تقریباً در هر چیزی که می خوریم وجود دارد اما در برخی غذاها بیشتر است از جمله:
- گوشت و سایر پروتئین ها: گوشت گاو، جگر، گوشت سفید (مانند مرغ و بوقلمون) و ماهی
- شیر و لبنیات: تخم مرغ، پنیر و ماست
- حبوبات
- غلات: سبوس و جوانه گندم
- آجیل و دانه ها: بادام، بادام هندی، کره بادام زمینی و تخمه آفتابگردان
- میوه های خشک
- سیر
- برخی از سبزیجات، مانند سیب زمینی
- سویا و محصولات تهیه شده از آن
- انواع خاصی از ماهی ها ( ماهی تن و ماهی آزاد دارای مقادیر بالاتری هستند)
هیپوفسفاتمی چیست؟
کمبود فسفر که به آن هیپوفسفاتمی می گویند به ندرت اتفاق می افتد زیرا این ماده معدنی در بسیاری از منابع غذایی وجود دارد. با این حال افراد مبتلا به اختلال مصرف الکل، بیماری اسید خونی به نام کتواسیدوز دیابتی یا برخی اختلالات ارثی ممکن است دچار هیپوفسفاتمی شوند.
به طور کلی عوامل و شرایطی که می توانند باعث هیپوفسفاتمی شوند عبارتند از:
- اختلال مصرف الکل
- گرسنگی
- اختلالات خوردن مانند پرخوری عصبی و بی اشتهایی
- دیابت
- بیماری کتواسیدوز دیابتی
- بیماری کرون
- بیماری سلیاک
- مصرف طولانی مدت آنتی اسیدهایی که حاوی آلومینیوم هستند
- مصرف داروهای دیورتیک یا مُدِر (ادرار آور)
عوارض هیپوفسفاتمی و نحوه تشخیص آن
اگر برای مدت کوتاهی سطح فسفر پایینی داشته باشید، هیچ عارضه ای خاصی نخواهید داشت اما ادامه دار شدن کمبود این ماده معدنی عوارضی دارد از جمله:
- ضعف عضلانی
- دردهای استخوانی
- بی حسی یا گزگز در بازوها و پاها
- اضطراب
- تغییرات وزنی
- سفتی مفصل
- تنفس غیر طبیعی
- بداخلاقی
- خستگی
هیپوفسفاتمی از طریق آزمایش خون تشخیص داده می شود. پایین بودن غیر طبیعی سطح فسفر بدن ممکن است ناشی از بیماری استخوانی، کلیوی و یا کبدی باشد.
مکمل های فسفات
معمولا افراد عادی نیازی به مصرف مکمل های فسفات ندارند اما برخی ورزشکاران برای کاهش خستگی عضلانی از این مکل ها استفاده می کنند.
مقدار فسفر موجود در اکثر مکمل ها معمولاً حدود 10 درصد یا کمتر از مقداری است که سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) توصیه می کند به صورت روزانه مصرف کنید.
عوارض جانبی مصرف مکمل های فسفات
اگر مکمل مصرف می کنید، ممکن است عوارض جانبی داشته باشید که پس از مدتی و سازگاری بدن با آن، کاهش و یا از بین برود. با این حال ممکن است برخی از عوارض جانبی که رایج نیستند را تجربه کنید از جمله:
- ضعف، بی حسی یا سوزن سوزن شدن دست ها، پاها یا اطراف لب ها
- افزایش وزن
- گرفتگی عضلات
- احساس سنگینی در پاها
- خستگی یا ضعف
- تغییر ضربان قلب
- مشکل در تنفس
- تورم ساق پا یا پاها
- کاهش مقدار ادرار یا دفعات ادرار کردن
- افزایش تشنگی
- لرزش یا تشنج
- سردرد، سرگیجه یا احساس گیجی
- اضطراب
داروهایی که با مکمل های فسفات تداخل دارند
برخی از داروهایی که مصرف می کنید ممکن است با مکمل های فسفر تداخل داشته باشند، از جمله:
NSAID ها (داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی، مانند آسپرین یا ایبوپروفن)
- آنتی اسیدها
- کورتیکواستروئیدها
- دیورتیک ها (داروهای مدر یا ادرار آور)
- داروهای ضد تشنج
- داروی فشار خون
- داروهای رقیق کننده خون
- انسولین
- داروهای کاهش دهنده کلسترول (تسکین دهنده اسیدهای صفراوی)
هشدار : اگر آلرژی داری، باردار هستید و یا در دوران شیردهی هستید، باید در مورد مصرف مکمل ها احتیاط کنید. به دلیل تداخل احتمالی بین داروها و مکمل‌های فسفر، حتما قبل از مصرف مکمل های فسفات با پزشک خود مشورت کنید.
بیماری های که با مصرف مکمل های فسفات تشدید می شوند
استفاده از فسفات ممکن است باعث تشدید برخی بیماری ها شود:
- کم کاری غدد پاراتیروئید
- مسمومیت بارداری
- سنگ کلیه عفونی
- بیماری کلیوی
- میتونیا مادرزادی (اختلالی که عضلات اسکلتی را تحت تأثیر قرار میدهد)
- بیماری کبد
- اِدم (تجمع غیر طبیعی مایعات در بافت های بدن)
- کم آبی بدن
- سوختگی شدید
- بیماری قلبی
- نرمی استخوان (راشیتیسم)
هایپرفسفاتمی و عوارض آن
اگر کلیه ها به درستی کار کنند، فسفر اضافی از بدن دفع می شود اما در افرادی که مشکلات کلیوی دارند ممکن است سطح فسفر بدنشان بالاتر از حد طبیعی برود که به آن هایپرفسفاتمی می گویند. بالا رفتن سطح این ماده معدنی در بدن عوارضی به دنبال دارد که عبارتند از:
- از دست دادن کلسیم استخوان ها
- ایجاد رسوبات کلسیمی در رگ های خونی
- ایجاد رسوبات کلسیمی در چشم ها، قلب و ریه ها
- افزایش خطر سکته یا حمله قلبی
آیا میدانید
مصرف بیش از حد مکمل فسفات، می تواند منجر به هایپرفسفاتمی و عوارض جانبی مانند اسهال و گرفتگی معده شود.
چگونه میتوان مقدار فسفر دریافتی را کنترل کرد؟
اگر به دلیل بیماری کلیوی نیاز به کاهش میزان فسفر رژیم غذایی دارید، اولین قدم کاهش مصرف غذاهای فرآوری شده است. خون تقریباً تمام فسفر اضافه شده در غذاهای فرآوری شده را جذب می کند، در حالیکه فقط حدود 20 تا 50 درصد از فسفر غذاهای طبیعی مانند گوشت و لوبیا را جذب می کند.
اگر می خواهید بدانید یک غذای فرآوری شده حاوی چه مقدار فسفر است، به مواد تشکیل دهنده آن دقت کنید. اگر حاوی کلسیم فسفات، اسید فسفریک و یا سدیم اسید پیروفسفات باشد یعنی حاوی فسفر است.
خلاصه
فسفر یک ماده معدنی است که نقش های کلیدی در بدن ایفا می کند، از جمله کمک به حفظ سلامت استخوان ها و دندان ها، رشد و ترمیم بافت ها و سلول ها، کمک به تعادل سایر ویتامین ها و مواد معدنی در بدن و ایجاد DNA و RNA.
اکثر مردم نیازی به مصرف مکمل های فسفات ندارند زیرا این ماده معدنی در بسیاری از غذاها یافت می شود. اگر بدلیل وضعیت سلامتی خاص و ابتلا به برخی بیماری ها مانند دیابت، بیماری کرون یا اختلالات خوردن نیاز به مصرف مکمل های فسفات دارید، قبل از مصرف با پزشک مشورت کنید.
