فلج بل (Bell’s palsy) چیست؟ چه علائم، عوامل خطر، عوارض و درمان هایی دارد؟
فلج بل بیماری است که باعث ضعف و یا فلج موقت صورت می شود. این سندروم باعث افتادگی ظاهری عضلات در یک طرف صورت و گاهی هر دو طرف صورت می شود. این وضعیت اغلب جدی نیست و ظرف چند ماه خود به خود از بین می رود و به ندرت اتفاق میفتد که فردی بیش از یک بار در طول زندگی به این بیماری مبتلا شود.
فلج بل چیست؟
این بیماری نام خود را از سر چارلز بل، جراح اسکاتلندی که اولین بار آن را در قرن نوزدهم توصیف کرد، گرفته است. فلج بل (Bell’s palsy) که با نام فلج یا سندروم بلز نیز شناخته می شود یک بیماری عصبی است که باعث ضعف و فلج ناگهانی در عضلات یک طرف صورت و گاهی دو طرف صورت می شود. اغلب این ضعف موقت است و طی چند هفته بهبود می‌یابد.
سندروم بل یک نوع فلج حاد محیطی با منشا ناشناخته است که بدلیل تورم و تحریک اعصابی که عضلات یک طرف صورت را کنترل می کنند، ایجاد می شود.
ضعف و یا فلج عضلات یکطرف صورت باعث می شود که نیمی از صورت ظاهر افتاده ای داشته باشد، لبخند یکطرفه و بستن چشم در سمت آسیب دیده دشوار و یا غیرممکن شود.
آیا میدانید
به ندرت اتفاق می افتد که فلج بل اعصاب دو طرف صورت را درگیر کند.
فلج بل چگونه باعث تغییر حالات صورت می شود؟
التهاب و تورم عصب هفتم جمجمه‌ای که عضلات صورت را کنترل میکنند باعث تغییر حالات صورت می شود. در برخی موارد سندروم بل در اثر بعضی عفونت های ویروسی که باعث التهاب میشوند، بوجود می آید، اما در بسیاری از موارد این فلج هیچ علت مشخصی ندارد.
احتمال ابتلا به این بیماری در همه سنین وجود دارد اما احتمال ابتلا به آن در بین افراد 15 تا 60 سال بیشتر است.
آیا میدانید
میانگین سن شروع سندروم بل، ۴۰ سالگی است.
علائم
علائم فلج بل معمولاً به طور ناگهانی بروز میکنند و در عرض ۴۸ تا ۷۲ ساعت به اوج شدت خود می‌رسند. برخی از افراد دچار ضعف خفیف عضلات صورت میشوند اما برخی دیگر فلج کامل عضلات صورت را تجربه میکنند.
علائم این بیماری عبارتند از:
- ضعف خفیف تا فلج کامل در یک طرف صورت (پیشانی، ابرو، چشم و پلک و گوشه دهان) که در عرض چند ساعت تا چند روز رخ میدهد
- افتادگی صورت و مشکل در ایجاد حالات چهره مانند بستن چشم یا لبخند زدن
- آبریزش دهان
- خشکی چشم
- درد در اطراف فک یا داخل یا پشت گوش در طرف آسیب دیده
- افزایش حساسیت به صدا در طرف آسیب دیده (بیش شنوایی)
- سردرد
- از دست دادن حس چشایی
- تغییر در میزان اشک و بزاق
- زنگ زدن گوش (وزوز گوش
- مشکل در صحبت کردن، خوردن یا آشامیدن
این علائم معمولاً در عرض چند هفته شروع به بهبود میکنند و بهبودی کامل در حدود شش ماه زمان میبرد. با این وجود تعداد کمی از مبتلایان برخی از علائم سندروم بلز را تا آخر عمر خواهند داشت.
آیا میدانید
اگر صورت شما بدلیل سندروم بل بی‌حس یا سنگین باشد باز هم می‌توانید دما و لمس شدن را در سمت آسیب دیده صورت احساس کنید!
علائم هشدار دهنده
علائم اولیه فلج بل یا علائم هشدار دهنده شروع بیماری، تب خفیف و درد پشت گوش هستند اما این دو علامت لزوما دلیل قطعی ابتلا به سندروم بل نیست و ممکن است دلایل دیگری داشته باشند.
علل فلج بل
اگرچه علت دقیق این بیماری مشخص نیست اما به نظر میرسد با عفونت های ویروسی مرتبط است.
عصبی که عضلات صورت را کنترل می‌کند، در مسیر خود به سمت صورت، از یک راهروی باریک استخوانی عبور می‌کند. در فلج بل، آن عصب ملتهب و متورم می‌شود که معمولاً مربوط به یک عفونت ویروسی است. این عصب علاوه بر تأثیر بر عضلات صورت، بر اشک، بزاق، حس چشایی و یک استخوان کوچک در وسط گوش نیز تأثیر می‌گذارد.
ویروس‌هایی که طبق تحقیقات احتمال دارد باعث سندروم بل شوند عبارتند از:
- زخم‌های سرد و تبخال تناسلی، که به عنوان هرپس سیمپلکس شناخته میشوند
- آبله مرغان و زونا، که به عنوان هرپس زوستر شناخته میشوند
- مونونوکلئوز عفونی، ناشی از ویروس اپشتین بار
- عفونت‌های سیتومگالوویروس
- بیماری‌های تنفسی ناشی از آدنوویروس‌ها
- سرخک آلمانی (سرخجه)
- اوریون ناشی از ویروس اوریون
- آنفولانزای نوع B
- بیماری دست، پا و دهان که یک بیماری ویروسی است که در اثر ویروس کوکساکی ایجاد می شود
عوامل خطر ابتلا به فلج بل
اگرچه همه افراد در هر سنی در معرض ابتلا به این بیماری هستند اما خطر ابتلا در برخی گروه ها بیشتر است از جمله:
- زنان باردار به خصوص در سه ماهه سوم یا در هفته اول پس از زایمان
- پره اکلامپسی (مسمومیت بارداری)
- افراد مبتلا به عفونت دستگاه تنفسی فوقانی مانند آنفولانزا یا سرماخوردگی
- مبتلایان به دیابت
- کسانی که فشار خون بالایی دارند (هیپرتانسیون)
- افراد چاق (BMI 30 یا بالاتر)
- سابقه قبلی فلج بل
آیا میدانید
فلج بل به ندرت عود می‌کند اما در افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند احتمال عود و حملات مکرر آن بیشتر است. این موضوع نشان میدهد که ممکن است سندروم بل ارتباطی با ژن‌ها داشته باشد.
عوارض سندروم بل
- آسیب برگشت‌ناپذیر به عصب صورت
- رشد نامنظم رشته‌های عصبی که ممکن است منجر به انقباض غیرارادی برخی عضلات هنگام تلاش برای حرکت دادن سایر عضلات شود که به آن سینکینسیس می گویند. مثلا وقتی فرد لبخند می زند، چشم سمت آسیب‌دیده ممکن است بسته شود.
- کوری جزئی یا کامل چشمی که بسته نمی‌شود. این امر به دلیل خشکی بیش از حد و خراشیدن پوشش محافظ شفاف چشم، که به عنوان قرنیه شناخته می‌شود، ایجاد می‌شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت تجربه هر نوع ضعف عضلانی در صورت فوراً با اورژانس تماس بگیرید (115) زیرا ممکن است دچار سکته مغزی شده باشید. فلج بل ناشی از سکته مغزی نیست، اما علائم هر دو بیماری مشابه هستند.
نشانه‌های سکته مغزی عبارتند از:
- ضعف یا فلج یک طرفه
- مشکل در صحبت کردن یا از دست دادن توانایی صحبت کردن (آفازی)
- از دست دادن کنترل عضلات در یک طرف صورت
- از دست دادن ناگهانی – جزئی یا کامل – یک یا چند حس (بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و لامسه)
- تاری یا دوبینی (دیپلوپی)
- از دست دادن هماهنگی دست و پا (آتاکسی)
- سرگیجه
- تهوع و استفراغ
- سفتی گردن
- بی‌ثباتی عاطفی و تغییرات شخصیتی
- تشنج
- از دست دادن حافظه (فراموشی)
- سردرد ناگهانی و شدید
سکته مغزی یک وضعیت اورژانسی تهدیدکننده زندگی است که در آن هر ثانیه مهم است. اگر شما یا یکی از همراهانتان علائم سکته مغزی را دارید، فوراً با 911 (یا شماره خدمات اورژانس محلی) تماس بگیرید.
تشخیص و درمان بیماری فلج بل
چگونگی تشخیص
در مرحله اول پزشک از بیمار می خواهد که عضلات صورت خود را حرکت دهد، مثلا چشمانش را ببندد، ابرویش را بالا دهد، دندان هایش را روی هم فشار دهد، اخم کند و یا بخندد.
از آنجا که سکته مغزی، سارکوئیدوز، بعضی عفونت ها، بیماری لایم، التهاب و تومورهای نزدیک عصب صورت نیز می توانند باعث ضعف عضلات صورت شوند، پزشکان برای تشخیص دقیق بیماری از آزمایشات دیگری نیز استفاده میکنند ازجمله:
- الکترومیوگرافی (EMG): این آزمایش می‌تواند وجود آسیب عصبی را تأیید کند و میزان جدی بودن آن را تعیین کند. EMG فعالیت الکتریکی عضله را در پاسخ به تحریک و ماهیت و سرعت هدایت تکانه‌های الکتریکی را در امتداد عصب اندازه‌گیری می‌کند.
- اسکن‌های تصویربرداری: تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) یا توموگرافی کامپیوتری (CT) برای رد سایر منابع احتمالی فشار بر عصب صورت مانند تومور یا شکستگی جمجمه، انجام می شود.
- آزمایش خون: هیچ آزمایش خونی برای سندروم بل وجود ندارد و ازآزمایش خون برای تأیید یا رد بیماری لایم و سایر عفونت‌ها استفاده می شود.
- گرفتن آب نخاع (پونکسیون کمری): از این روش برای احتمال مننژیت، بیماری لایم و سارکوئیدوز استفاده می شود.
درمان سندروم بل
اکثر افراد مبتلا به فلج بل به طور کامل بهبود می‌یابند – با یا بدون درمان. هیچ درمان یکسانی برای افراد مبتلا به این بیماری وجود ندارد اما درمان های دارویی و فیزیوتراپی روند بهبود بیماری را تسریع می کنند. اگرچه در برخی موادر نادر ممکن است نیاز به استفاده از گزینه جراحی باشد.
از آنجا که چشم سمت آسیب دیده بسته نمی‌شود، انجام اقداماتی برای محافظت و مراقبت از چشم ضروری و جز گزینه های درمان بیماری بل است. استفاده از قطره های چشمی در طول روز و پماد چشم در شب برای مرطوب نگه داشتن چشم، استفاده از عینک یا محافظ در طول روز و چشم بند در شب از جمله مراقبت های درمانی برای پیگشیری از آسیب چشم در سندروم بل است.
گزینه های درمانی
داروها
داروهایی که اغلب برای برای درمان فلج بل تجویز می شوند عبارتند از:
- کورتیکواستروئیدهایی مانند پردنیزون (ریوس، پردنیزون اینتنسول): این داروها ضد التهاب های قوی هستند و اگر بتوانند تورم عصب صورت را کاهش دهند، عصب می‌تواند راحت‌تر در راهروی استخوانی که آن را احاطه کرده است، قرار گیرد. مصرف کورتیکواستروئیدها اگر ظرف چند روز از شروع علائم شروع شوند، بهترین اثربخشی را دارند و احتمال بهبودی کامل را افزایش می‌دهند.
- داروهای ضد ویروسی: نقش داروهای ضد ویروسی در درمان سندروم بل قطعی نیست. داروهای ضد ویروسی به تنهایی اثری ندارد اما مصرف همزمان آنها با استروئیدها ممکن است برای برخی از افراد مبتلا به فلج بل مفید باشند، اگرچه این اثربخشی هنوز ثابت نشده است. با وجود این، برخی پزشکان داروی ضد ویروسی مانند والاسیکلوویر (والترکس) یا آسیکلوویر در ترکیب با پردنیزون برای درمان فلج شدید صورت تجویز می کنند.
تحریک الکتریکی
برخی از پزشکان، تحریک الکتریکی را برای جلوگیری از تحلیل عضلات صورت پس از فلج بل توصیه میکنند، اما مطالعات نشان میدهد که این روش هیچ فایده‌ای برای درمان ندارد.
فیزیوتراپی
عضلات فلج شده به مرور زمان کوچک و کوتاه می شوند. در بیشتر موارد تغییر وضعیت عضلات دائمی نیست اما فیزیوتراپی می تواند از وقوع این امر جلوگیری کند.
جراحی
در گذشته، جراحی رفع فشار برای کاهش فشار روی عصب صورت با باز کردن مجرای استخوانی که عصب از آن عبور می‌کند، انجام می شد. جراحی رفع فشار با عوارض جدی مانند آسیب عصب صورت و از دست دادن دائمی شنوایی همراه است به همین علت امرزوه انجام این جراحی توصیه نمی‌شود.
در موارد نادر ممکن است برای اصلاح مشکلات پایدار عصب صورت، جراحی پلاستیک لازم باشد. جراحی احیا صورت به یکنواخت‌تر شدن ظاهر صورت کمک می‌کند و حتی ممکن است در بازیابی حرکات صورت مفید باشد. لیفت ابرو، لیفت پلک، ایمپلنت صورت و پیوند عصب نمونه هایی از انواع جراحی احیا هستند. برخی از روش‌ها مانند لیفت ابرو، ممکن است پس از چند سال نیاز به تکرار داشته باشند.
سؤالات متداول
سندروم بل بیماری نسبتاً شایعی است. هر ساله از هر 100,000 نفر ، 15 تا 30 نفر به این بیماری مبتلا میشوند. آمارها نشان میدهد که از هر 60 نفر، 1 نفر، در مقطعی از زندگی خود به این بیماری مبتلا می شود و سندروم بل شایع‌ترین علت فلج یک طرفه صورت است.
این بیماری ممکن است از چند هفته تا شش ماه طول بکشد. علائم معمولاً در عرض سه هفته به تدریج بهبود می‌یابند. تقریباً 80 % افراد به طور کامل بهبود می‌یابند و در عرض سه ماه هیچ نشانه‌ای از فلج در صورت باقی نمی ماند.
امکان عود بیماری وجود دارد. بیماری در 5 ٪ تا 10 ٪ از افرادی که به این سندروم مبتلا شده اند ممکن است مجددا عود کند.
در بیشتر موارد (80 % ) فلج بل دائمی نیست و پس از مدتی، عملکرد طبیعی عضلات صورت به طور کامل بازیابی می شود. در 20 % موارد، ضعف صورت ممکن است طولانی مدت باشد. هر چه دوره بهبودی طولانی‌تر باشد، احتمال بروز مشکلات ماندگار مانند فلج کامل صورت بیشتر است.
متأسفانه، هیچ کاری برای جلوگیری از این یبماری نمیتوان انجام داد.
- اگر دچار افتادگی صورت شدید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. افتادگی صورت علامت مشکلات جدی از جمله سکته مغزی است.
- علائمی که ظرف سه ماه بهبود نمی یابند.
- سوزش مزمن چشم
- بسته نشدن پلک
- کم آبی بدن به دلیل مشکل در نوشیدن و بلع که در اثر ضعف عضلات صورت ایجاد شده
- کاهش شنوایی یا سرگیجه
- گیجی
