مکمل های قارچ چه فواید و خطراتی دارند؟
قرن ها است که قارچ های دارویی برای افزایش قدرت و طول عمر استفاده می شوند. در سال های اخیر ادعاهای مطرح شده در خصوص فواید قارچ های دارویی در بهبود عملکرد شناختی، حافظه و سلامت روان، سبب محبوبیت مکمل های قارچ شده است.
اگرچه برای تأیید اثربخشی قارچ های دارویی، همچنان به تحقیقات بیشتری نیاز است اما بسیاری از مطالعات نشان میدهند که این ادعاها ممکن است درست باشند. در حال حاضر یال شیر، ریشی، چاگا، کوردیسپس، دم بوقلمون، میتاکه و شیتاکه، از رایج ترین و شناخته شده ترین قارچ های دارویی هستند که مکمل آنها به شکل های مختلف عرضه می شود.
مکمل های قارچ چیستند؟
این مکمل ها حاوی قارچ خشک یا عصاره قارچ هستند و به صورت قرص، پودر، چای، پاستیل، عصاره مایع و جایگزین‌های قهوه در بازار موجود هستند.
مکمل های قارچ که از یک یا چند قارچ دارویی تهیه می شوند، حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها، بتا گلوکان‌ها و تری‌ترپن‌ها و ترکیبات زیست‌فعال دیگری هستند که خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی دارند. توانایی قارچ های دارویی در بهبود عملکرد شناختی، حافظه و سلامت روان که اخیراً مورد توجه قرار گرفته، عمدتاً به دلیل ویژگی‌های “آداپتوژنیک” آنها است. آداپتوژن ها، موادی هستند که به بدن کمک می کنند با استرس های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی سازگار شود و معمولاً در قارچ ها و گیاهان یافت می شوند.
علاوه بر این دانشمندان احتمال میدهند که قارچ‌های دارویی خواص ضدسرطان، ضددیابت و محافظت‌کنندگی قلب نیز داشته باشند.
ترکیبات زیست فعال چیست؟
ترکیبات زیست فعال، موادی هستند که معمولاً در میوه‌ها، سبزیجات، شکلات و چای وجود دارند و خواص آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی دارند. در قارچ ها، این ترکیبات زیست فعال در قسمت میسلیوم و اندام میوه دهی وجود دارد.
میلیسیوم بخشی از قارچ است که در خاک قرار دارد و از ساختارهای ریز نخ مانندی به نام هیف ساخته شده است. اندام میوه دهی نیز قسمت قابل مشاهده قارچ بر روی زمین است.
تاریخچه مکمل های قارچ
از قرن‌ها پیش در روم باستان و چین باستان قارچ‌ها به دلیل خواص درمانی و دارویی شان مورد استفاده قرار می گرفتند. استفاده از قارچ‌ها به عنوان دارو اولین بار توسط قارچ‌شناس مشهور، پاول استامتس – که به عنوان پدر قارچ‌های دارویی شناخته می‌شود – رواج یافت.
امروزه، قارچ های دارویی توسط شرکت های مطرح داروسازی بعنوان مکمل های قارچ برای کاربردهای مختلف از سلامت عصبی و شناختی گرفته تا سلامت جنسی، ایمنی و حتی درمان سرطان، به بازار عرضه می شوند.
شواهد علمی در مورد اثربخشی قارچ های دارویی هنوز قطعی نیستند اما تحقیقات بالینی فزاینده ای وجود دارد که نشان میدهد قارچ‌های دارویی ممکن است سطح کلسترول را کاهش و عملکرد شناختی را بهبود بخشند و حتی خواص ضد سرطانی داشته باشند.
فواید
اینکه آیا مکمل های قارچ، برای سلامتی واقعاً مفید هستند یا خیر، طبق نظر متخصصان، به نوع، دوز و کیفیت محصول بستگی دارد. وقتی صحبت از تحقیقات در مورد فواید قارچ ها می شود، بیشترین تحقیقات در مورد قارچ یال شیر، انجام شده است و فواید آن برای تقویت عملکرد شناختی و خلق و خو، مورد تأیید قرار گرفته است.
قارچ های ریشی و کوردیسپس که اغلب بدلیل اثرات انرژی‌زایی، تقویت ایمنی و ضد پیری تبلیغ و به بازار عرضه شده اند، فاقد داده های کارآزمایی بالینی هستند تا درستی یا نادرستی این ادعاها قابل بررسی باشد.
فواید احتمالی مکمل های قارچ
-
کمک به مبارزه با عفونت‌ها و کاهش التهاب
التهاب حاد با عفونت مبارزه می‌کند و ترمیم و بازسازی بافت را تقویت می‌کند، اما اگر التهاب به سرعت برطرف نشود، میتواند مزمن شده و منجر به بیماری شود. برخی تحقیقات نشان میدهند که قارچ‌ها ممکن است برای مبارزه با عفونت‌ها و کاهش التهاب مفید باشند.
نتایج یک کارآزمایی بالینی نشان داد که مصرف نوشیدنی تهیه‌شده با ۲.۸۵ میلی‌گرم قارچ کوردیسپس، سلول‌های ایمنی به نام سلول‌های کشنده طبیعی را تقویت می کنند. سلول های کشنده طبیعی، نوعی سلول ایمنی هستند که به مبارزه با عفونت کمک می کنند.
در مطالعه ای دیگر که نتایج آن سال 2024 منتشر شد، مشخص شد که نوشیدنی تهیه شده از قارچ برخی نشانگرهای التهاب را کاهش میدهد.
-
بهبود سیستم ایمنی و کمک به بیماران سرطانی
اغلب افرادی که تحت درمان سرطان هستند با مشکل ضعف سیستم ایمنی مواجه هستند. برخی تحقیقات اولیه نشان می دهد که قارچ‌های دارویی ممکن است به بهبود سیستم ایمنی و افزایش کیفیت زندگی این بیماران کمک کند.
تحقیقی در سال ۲۰۲۰، مصرف همزمان 5 نوع قارچ را به همراه درمان های رایج سرطان مورد بررسی قرار داد. نتایج این پژوهش نشان داد که مصرف این قارچ ها همزمان با شیمی درمانی، کیفیت زندگی بیمار را بهبود و برخی از عوارض جانبی درمان های سرطان را کاهش میدهد.
همچنین ممکن است این قارچ‌ها بر فعالیت ضد توموری و عملکرد سیستم ایمنی تأثیر مثبتی بگذارند.
بررسی نتایج 39 مطالعه دیگر نیز نشان میدهد که برخی از قارچ‌ها، فواید احتمالی برای افزایش شانس زنده ماندن در بیماران مبتلا به سرطان کبد، سینه و معده دارند .
-
تقویت و بهبود عملکرد شناختی
در حالیکه دانشمندان همچنان به دنبال یافتن راهی برای درمان بیماری آلزایمر هستند، برخی تحقیقات نشان میدهد که مکمل های قارچ تهیه شده از قارچ های دارویی ممکن است بتوانند به بهبود عملکرد شناختی در بیماران مبتلا به آلزایمر کمک کنند.
یک مطالعه ۴۹ هفته‌ای نشان داد که در افراد مبتلا به بیماری آلزایمر خفیف که روزانه کپسول‌های حاوی عصاره قارچ یال شیر مصرف می‌کردند، عملکر شناختی و مهارت های روزمره زندگی بهبود یافت.
علاوه بر این، نشانگرهای زیستی مرتبط با بیماری آلزایمر در این افراد بهبود یافتند و یا ثابت ماندند (نشانگرهای زیستی مرتبط با بیماری آلزایمر، موادی هستند که در بدن وجود دارند و تغییرات آنها نشان دهنده وجود یا پیشرفت بیماری آلزایمر است).
عوارض جانبی احتمالی
مکمل های قارچ باعث ایجاد عوارض جانبی در بزرگسالان سالم نمی شود اما در افرادی که به قارچ حساسیت دارند، ممکن است باعث مشکلاتی شوند.
به طور کلی مصرف بیش از مقدار توصیه شده بر روی برچسب میتواند باعث خشکی دهان، ناراحتی معده، حالت تهوع، سرگیجه و بثورات پوستی شود.
زنانی که در دوران بارداری و یا شیردهی هستند و افرادی که مکمل ها و داروهای دیگری مصرف می کنند، قبل از استفاده از مکمل های قارچ، حتما باید با پزشک مشورت کنند.
انواع مکمل های قارچ
تا کنون بیش از 14,000 گونه قارچ شناسایی شده است که بیش از 2,000 گونه آن خوراکی هستند. با این وجود از همه انواع قارچ ها در ساخت مکمل استفاده نمی شود. قارچ هایی که معمولاً به شکل مکمل در دسترس هستند عبارتند از:
- یال شیر (Lion’s mane)
- ریشی (Ganoderma lucidum)
- چاگا (Chaga)
- کوردیسپس (Cordyceps)
- دم بوقلمون (Turkey tail)
- مایتاکه (Maitake)
- شیتاکه (Lentinus edodes)
قارچ یال شیر (Lion’s mane)
یال شیر یا هریسیوم اریناسئوس یکی از قارچ های دارویی شناخته شده است که میتواند به تقویت حافظه و سیستم عصبی کمک کند. این قارچ میتواند با افزایش NGF (فاکتور رشد عصبی) به تحریک رشد عصبی کمک کند.
علاوه بر ترکیب زیست فعال H. erinaceus، قارچ یال شیر حاوی بتا گلوکان‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها و تری‌ترپنوئیدها نیز است.
این قارچ را می‌توانید مانند قارچ های غذایی و یا به صورت مکمل مصرف کنید.
قارچ ریشی (Ganoderma lucidum)
شواهدی وجود دارد که نشان میدهد گانودرما لوسیدوم یا قارچ ریشی، دارای خواص تقویت‌کننده سیستم ایمنی، آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی است. همچنین ممکن است به تقویت عملکرد عصبی کمک کند.
قارچ ریشی حاوی پلی‌ساکاریدهایی است که اثرات تقویت‌کنندگی سیستم ایمنی دارند. علاوه بر این تری‌ترپن‌های موجود در ریشی می‌توانند به جلوگیری از آزاد شدن هیستامین در بدن کمک کنند و باعث تسکین آلرژی ها شوند. سایر ترکیبات مفید موجود در این قارچ دارویی استرول‌ها و آلکالوئیدها هستند.
قارچ چاگا (Chaga)
چاگا یا Inonotus obliquus که به آن “ابر قارچ” می گویند، یکی دیگر از قارچ های دارویی است که سیستم ایمنی را تقویت و به درمان دیابت، سرطان های سینه و پوست کمک می کند.
ترکیبات موجود در آن بتا گلوکان‌ها، پلی ساکاریدها، آنتی‌اکسیدان‌ها و ترپنوئیدها هستند.
قارچ کوردیسپس (Cordyceps)
کوردیسپس میلیاریس و کوردیسپس سیننسیس دو گونه از قارچ کوردیسپس هستند که به دلیل فواید سلامتی‌شان مورد تحقیق قرار گرفته‌اند. کوردیسپس بیشتر به دلیل فواید آداپتوژنیک و اثرات احتمالی آن بر یادگیری و حافظه مصرف می‌شود.
تحقیقات نشان میدهد که کوردیسپس ممکن است اثرات محافظت عصبی نیز داشته باشد. این قارچ دارویی سرشار از آنتی‌اکسیدان است و پلی‌ساکاریدهای موجود در آن به کاهش قند خون کمک میکنند.
قارچ دم بوقلمون (Turkey tail)
قارچ دم بوقلمونی یا Trametes versicolor، یک “ابرغذا”ی قارچی است که گفته می شود فواید زیادی برای سلامتی دارد. این قارچ یکی از محبوب‌ترین گونه‌های قارچ های دارویی است و در حال حاضر فواید آن برای درمان التهاب، مشکلات گوارشی و سرطان مورد پژوهش است.
آنتی‌اکسیدان‌های دم بوقلمون به تقویت سیستم ایمنی کمک میکنند و حاوی بتا گلوکان و پلی‌ساکاریدها است.
قارچ مایتاکه (Maitake)
مایتاکه یا Grifola frondosa ، بیشتر به عنوان یک قارچ دارویی برای سلامت سیستم ایمنی شناخته می‌شود. تحقیقاتی وجود دارد که نشان میدهد پلی‌ساکاریدها و بتا گلوکان‌های موجود در مایتاکه به جلوگیری و کاهش رشد تومورها کمک میکنند. قارچ مایتاکه خواص ضد سرطانی و ضد التهابی دارد و حاوی تری‌ترپن‌ها، فنولیک، پلی‌ساکاریدها و گلوکان‌ها است.
قارچ شیتاکه (Lentinus edodes)
بسیاری از مردم عاشق خوردن قارچ لنتینولا ادودس یا شیتاکه هستند. مطالعات روی حیوانات و سلول‌های انسانی نشان داده است که این قارچ خوشمزه ممکن است خواص ضد ویروسی، ضد توموری و ضد دیابتی داشته باشد و حتی کلسترول را کاهش دهد.
شیتاکه حاوی آلکالوئیدها و پلی‌ساکاریدها است و به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی اش برای تقویت سیستم ایمنی بدن مفید است.
چگونه بهترین را انتخاب کنیم
مهمترین نکته‌ای که باید در انتخاب یک مکمل قارچ به آن توجه کنید، داشتن تأییدیه آزمایشگاه شخص ثالث است مانند (NSF و یا USP). این تأییدیه اطمینان میدهدکه محصول واقعاً حاوی آن چیزی است که در ترکیبات عنوان شده است. در غیر اینصورت هیچ تضمینی وجود ندارد که محصول حاوی آنچه ادعا می شود باشد یا عاری از آلاینده‌ها باشد.
مورد بعدی که باید در هنگام انتخاب مکمل های قارچ به آن توجه کنید ترکیبات آنها است. اینکه آیا حاوی کافئین هستند یا خیر، آیا بدون گلوتن هستند، یا آیا برای وگان ها مناسبند و ملاحظاتی از این قبیل که در افراد مختلف، متفاوت است.
