بهترین مکمل­ های تقویت ­کننده سیستم ایمنی

سیستم ایمنی مجموعه پیچیده ­ای از سلول­ ها، فرآیندها و مواد شیمیایی است که بطور مداوم از بدن در برابر عوامل بیماری­زا نظیر ویروس ­ها، باکتری­ ها و سموم دفاع می­کند. بنابراین حفظ سلامت سیستم ایمنی بدن کلید پیشگیری از عفونت ­ها و بیماری­ ها است.انتخاب سبک زندگی سالم با مصرف غذاهای مغذی، خواب کافی و ورزش مهم­ترین راه­­کارها برای تقویت سیستم ایمنی بدن است. علاوه براین تحقیقات نشان داده مکمل­ هایی که حاوی میزان مشخصی از ویتامین­ ها، موادمعدنی و گیاهی هستند می­توانند به بهبود پاسخ­ ایمنی بدن کمک کرده و از بدن در برابر بیماری­ها مختلف محافظت نمایند.

با این حال ممکن است برخی از مکمل­ ها با داروهای تجویزی و یا بدون نسخه­ ای که مصرف می­کنید تداخل داشته باشند. برخی مکمل­ ها نیزممکن است برای افرادی که شرایط سلامتی خاصی دارند مناسب نباشند؛ بنابراین توصیه می­شود که قبل از شروع مصرف هرگونه مکمل حتما با پزشک مشورت کنید.

در اینجا با 15 تا از بهترین مکمل­های شناخته شده برای تقویت سیستم ایمنی بدن آشنا می­شویم.

1- ویتامین D

ویتامین دی یک ماده مغذی محلول در چربی است که برای سلامت و عملکرد سیستم ایمنی بدن ضروری است. ویتامین دی اثرات تهاجمی مونوسیت­ها و ماکروفاژها را بهبود می­بخشد( مونیست­ها و ماکروفاژها گلبول­های سفید خون هستند که بخش مهمی از سیستم ایمنی را تشکیل می­دهند). همچنین ویتامین دی با کاهش التهاب در بدن­ توان پاسخ­دهی سیستم ایمنی را تقویت می­کند.

کمبود ویتامین دی می­تواند بر عملکرد سیستم ایمنی بدن تأثیر منفی بگذارد. در واقع پایین بودن سطح ویتامین دی در بدن با افزایش خطر ابتلا به عفونت­های دستگاه تنفسی فوقانی از جمله آنفلونزا و آسم آلرژیک مرتبط است.

برخی از مطالعات نشان می­دهند که مکمل­های ویتامین دی می­توانند توان پاسخ­دهی ایمنی بدن را بهبود بخشیده و از بدن در برابر عفونت­های دستگاه تنفسی محافظت نمایند. نتایج پژوهشی در سال 2019  که در بین 11321 نفر انجام شد نشان داد که مصرف مکمل ویتامین دی به طور قابل توجهی خطر ابتلا به عفونت­ دستگاه تنفسی را در افرادی که کمبود ویتامین دی داشتند کاهش داد، همچنین شرکت­کنندگانی که از سطح ویتامین دی کافی برخوردار بودند کمتر در معرض خطر عفونت دستگاه تنفسی قرار داشتند که نشان­دهنده اثر محافظتی کلی ویتامین دی است.

مطالعات دیگر نیز نشان داده­اند که مکمل­های ویتامین دی می­توانند پاسخ­دهی بدن به درمان­های ضد ویروسی را در افراد مبتلا به عفونت­های خاص از جمله هپاتیت C و ایدز بهبود بخشند.

برای اکثر افراد مصرف بین 1000 تا 4000 واحد مکمل ویتامین دی به صورت روزانه کافی است، اگرچه افرادی که با کمبود شدید ویتامین دی مواجه هستند اغلب نیاز به مصرف دوزهای بالاتر دارند.

با توجه به تأثیر ویتامین دی بر سیستم ایمنی بدن، اخیرا رابطه آن با کوید 19 بسیار مورد توجه و تحقیق قرار گرفته است. مطالعات نشان دادند که ویتامین دی می­تواند بهبودی را تسریع و التهاب را درسیستم فوقانی متوقف کند. اگرچه پژوهش­های بیشتری در این زمینه مورد نیاز است؛ با این حال بسیاری از متخصصین براین باورند که مصرف ویتامین دی به طور کلی بی­خطربوده و احتمالا می­تواند به محافظت از افراد در برابر ویروس کمک کند.

2- روی

روی یک ماده معدنی است که به دلیل اهمیتی که درتقویت عملکرد سیستم ایمنی بدن دارد معمولا به مکمل­ها و سایر محصولات سلامتی-بهداشتی افزوده می­شود. روی برای رشد و ارتباط سلول­های ایمنی بدن لازم است، از نسوج بافتی محافظت و از ورود پاتوژن­های خارجی جلوگیری می­کند. همچنین نقش مهمی در توان پاسخ­دهی بدن به التهاب دارد.

کمبود این ماده مغذی به طور قابل توجهی بر عملکرد سیستم ایمنی تأثیر می­گذارد و خطر ابتلا به عفونت­ها و بیماری­ها از جمله ذات الریه را افزایش می دهد. طبق تحقیقات، 16 درصد از کل عفونت­های تنفسی حاد در جهان به دلیل کمبود روی است. حدود 2 میلیارد نفر در سراسر جهان کمبود روی دارند. این مسئله در افراد مسن شایع­تر است وتخمین زده می­شود که 30 درصد از سالمندان دچار کمبود روی هستند.

مطالعات متعدد نشان می­دهند که مکمل­های روی از بدن در برابر عفونت­های دستگاه تنفسی مانند سرماخوردگی محافظت می­کنند و برای بهبودی بیماران نیز مفید هستند. در یک مطالعه در سال 2019 روی 64 کودک بستری با عفونت‌های حاد دستگاه تنفسی تحتانی (ALRIs)، مصرف 30 میلی‌گرم روی در روز در مقایسه با گروه دارونما، مدت ابتلا به عفونت و بستری را به طور متوسط 2 روز کاهش داد.

تا زمانی که دوز روزانه کمتر از 40 میلی گرم باشد، مصرف طولانی مدت روی برای بزرگسالان سالم بی خطر است؛ اما مصرف دوزهای بیش از حد می­تواند با جذب مس تداخل ایجاد کرده و خطر عفونت را افزایش دهد.

3-ویتامین C

ویتامین C به دلیل نقش مهمی که در سلامت سیستم ایمنی دارد در زمره محبوبترین مکمل­­ها است. این ویتامین در عملکرد سلول­های ایمنی مختلف اثر داشته و توانایی آنها را برای محافظت در برابر عفونت افزایش می­دهد. ویتامین C همچنین برای مرگ سلولی ضروری است و با پاکسازی سلول­های قدیمی و جایگزینی آنها با سلول­های جدید، به حفظ سلامت سیستم ایمنی بدن کمک می­کند.

ویتامین C یک آنتی اکسیدان قوی است و از بدن در برابر آسیب ناشی از استرس اکسیداتیو (عدم تعادل بین رادیکال های آزاد و آنتی اکسیدان ها در بدن)، محافظت می­کند. استرس اکسیداتیو بر سلامت سیستم ایمنی تأثیر منفی داشته و با بیماری­های متعددی مرتبط است.

مصرف مکمل ویتامین C باعث کاهش مدت و شدت عفونت­های دستگاه تنفسی فوقانی از جمله سرماخوردگی می­شود. مطالعات زیادی نشان می­دهند که مصرف منظم مکمل ویتامین C با دوز متوسط 1 تا 2 گرم در روز مدت سرماخوردگی را 8 درصد در بزرگسالان و 14 درصد در کودکان کاهش می­دهد.

همچنین مصرف منظم مکمل‌های ویتامین C احتمال سرماخوردگی را در افراد تحت استرس فیزیکی بالا تا 50 درصد کاهش می­دهند. علاوه بر این درمان ویتامین C داخل وریدی با دوز بالا به طور قابل توجهی علائم را در افراد مبتلا به عفونت­های شدید، از جمله سپسیس و سندرم دیسترس تنفسی حاد (ARDS) ناشی از عفونت های ویروسی بهبود می بخشد.

حد بالای ویتامین سی 2000 میلی­گرم بوده و دوزهای مکمل روزانه معمولاً بین 250 تا 1000 میلی­گرم می­باشند.

4- آقطی سیاه

آقطی سیاه با نام علمی Sambucus nigra که در برخی از مناطق ایران با نام انگور کولی شناخته می­شود از دیرباز برای درمان عفونت‌ استفاده می‌شده است. در مطالعات آزمایشگاهی آقطی سیاه پتانسیل ضد باکتریایی و ضد ویروسی قوی را در برابر پاتوژن­های باکتریایی که عامل عفونت­های دستگاه تنفسی فوقانی و سویه­های ویروس آنفلوانزا هستند  نشان داده است.

آقطی توان پاسخ­دهی سیستم ایمنی را تقویت و به کوتاه شدن مدت و شدت سرماخوردگی و همچنین کاهش علائم مربوط به عفونت­های ویروسی کمک می­کند. پژوهشی در سال 2004 نشان داد که افراد مبتلا به آنفولانزا که 1 قاشق غذاخوری (15 میلی‌لیتر) شربت آقطی را 4 بار در روز بعنوان مکمل مصرف کردند، 4 روز زودتر از افرادی که شربت را مصرف نمی­کردند علایم بهبودی نشان دادند.

اگرچه آقطی می­تواند به تسکین علائم برخی عفونت­ها و ویروس آنفولانزا کمک کند، اما باید از خطرات آن نیز آگاه بود. برخی گزارش­ها نشان می­دهند که آقطی می­تواند منجر به تولید سیتوکین­های اضافی شود که می توانند به سلول های سالم آسیب برسانند.

به طور کلی در مورد آقطی می­توان گفت:

• آقطی اثرات ضد ویروسی داشته و می­تواند چندین گونه از آنفولانزای A و B را مهار کند.
• آقطی خام برای جلوگیری از خطر تهوع، استفراغ یا مسمومیت سیانید باید پخته شود.
• آقطی باید تحت نظر متخصص مصرف شود.
• مکمل­های آقطی  را می­توانید به صورت مایع یا کپسول از بازار تهیه کنید.

5- قارچ­ های دارویی

قارچ­های دارویی از زمان­های گذشته برای پیشگیری و درمان عفونت و بیماری استفاده می­شده­اند. تاکنون بیش از 270 گونه از قارچ­های دارویی که خواص تقویت­کنندگی سیستم ایمنی دارند شناسایی شده­ که می­توان به کوردیسپس، یال شیر، شیتاکه، ریشی و دم بوقلمون اشاره نمود.

پژوهش­ها نشان می‌دهند که مکمل­های ساخته شده از قارچ‌های دارویی می­توانند سلامت سیستم ایمنی را افزایش داده و علائم برخی از بیماری‌ها از جمله آسم و عفونت‌های ریوی را کاهش دهند. مطالعه­ای بر روی موش‌های مبتلا به سل نشان داد که درمان آن­ها با قارچ کوردیپس به طور قابل توجهی بار باکتریایی در ریه‌ها را کاهش می­دهد و باعث افزایش پاسخ ایمنی و کاهش التهاب می­گردد.

در مطالعه دیگری مکمل 1.7 گرم عصاره کشت میسلیوم کوردیسپس منجر به افزایش قابل توجه 38 درصدی فعالیت سلول­های کشنده طبیعی (NK) شد. سلول­های کشنده طبیعی نوعی گلبول سفید می­باشند که از بدن در برابر عفونت محافظت می کنند. دم بوقلمون اثرات قدرتمندی بر سلامت سیستم ایمنی دارد. تحقیقات روی انسان­ها نشان می­دهد که دم بوقلمون پاسخ ایمنی بدن را به ویژه در افراد مبتلا به انواع خاصی از سرطان تقویت می­کند.

امروزه محصولات تهیه شده از قارچ­های دارویی به شکل تنتور، چای و مکمل در بازار عرضه می­شوند.

6- گون

گون گیاهی است که در طب سنتی چینی استفاده می­شود. تحقیقات نشان می­دهد که عصاره آن می­تواند به طور قابل توجهی توان پاسخ­دهی ایمنی بدن را تقویت نماید.

7- سلنیوم

سلنیوم یک ماده معدنی ضروری برای سلامت سیستم ایمنی است. تحقیقات نشان می‌دهد که مکمل‌های سلنیوم می­توانند دفاع ضد ویروسی در برابر سویه‌های آنفولانزا از جمله H1N1 را تقویت کنند.

8- سیر

سیر دارای خواص ضد التهابی و ضد ویروسی قوی است که با تحریک سلول­های سفید دفاعی مانند سلول­های کشنده طبیعی و ماکروفاژها، سیستم ایمنی را تقویت می­کند.

9- اندروگرافیس

اندروگرافیس که در طب سنتی با نام کالمگه نیز شناخته می­شود حاوی آندروگرافولید، یک ترکیب ترپنوئیدی است که اثرات ضد ویروسی بر علیه ویروس‌های ایجادکننده بیماری‌های تنفسی از جمله انتروویروس­ها و آنفولانزای A دارد.

10- شیرین بیان

شیرین بیان حاوی بسیاری مواد از جمله گلیسیریزین است که می­تواند به محافظت از بدن در برابر عفونت­های ویروسی کمک کند. بر اساس تحقیقات آزمایشگاهی، گلیسیریزین فعالیت ضد ویروسی در برابر کروناویروس شدید که منجربه سندرم حاد تنفسی می­شود از خود نشان می‌دهد.

11- رانیوم آفریقای جنوبی

رانیوم آفریقای جنوبی با نام علمی Pelargonium sidoides  که به ژرانیوم سیاه یا پلارگونیوم معروف است، گیاهی است که در طب سنتی آفریقای جنوبی استفاده می شود. نتایج برخی از تحقیقات استفاده از عصاره این گیاه را برای کمک به کاهش علائم عفونت‌های حاد تنفسی ویروسی از جمله سرماخوردگی و برونشیت تأیید می­کنند.

12- ویتامین­ های B کمپلکس

ویتامین­های گروه B، از جمله B12 و B6، برای سلامت سیستم ایمنی اهمیت زیادی دارند. بسیاری از بزرگسالان با کمبود این گروه از ویتامین­ها مواجه هستند که بر سلامت سیستم ایمنی آن­ها تأثیر منفی می­گذارد.

13- کورکومین

کورکومین ترکیب فعال اصلی در زردچوبه است که خواص ضد التهابی قوی دارد و می­تواند به بهبود عملکرد سیستم ایمنی کمک کند.

14- اکیناسه

اکیناسه یا سرخارگل به انواع مختلفی از گل‌های وحشی گفته می­شود که در طب قدیم بومیان آمریکایی مورد استفاده قرار می­گرفته است. این گونه از گیاهان اثرات مثبتی بر تقویت سیستم ایمنی دارند. همچنین می­توانند اثرات ضد ویروسی در مقابل برخی از ویروس­های تنفسی از جمله ویروس سنسیشیال تنفسی و رینوویروس‌ها داشته باشند.

15- بره موم

بره موم یا چسب زنبور عسل ماده­ای رزین مانند است که زنبورهای عسل برای استفاده به عنوان درزگیر در کندو تولید می­کنند. بره موم اثرات قابل توجهی در تقویت سیستم ایمنی و خواص ضد ویروسی دارد.

حرف آخر

اگرچه بسیاری از مکمل­های موجود در بازار می­توانند به بهبود سلامت ایمنی شما کمک کنند اما نباید و نمی­توانند به عنوان جایگزینی برای یک سبک زندگی سالم استفاده شوند. داشتن یک رژیم غذایی متعادل حاوی مواد مغذی، داشتن خواب کافی، انجام فعالیت بدنی منظم و ترک سیگار از مهم‌ترین راه‌های کمک به حفظ سلامت سیستم ایمنی و کاهش شانس ابتلا به عفونت­ها و بیماری­ها است.