با شنبلیله، فواید، عوارض و تداخلات دارویی آن بیشتر آشنا شوید
قرن‌هاست که مردم شمال آفریقا، آسیا و جنوب اروپا از شنبلیله به اشکال مختلف برای کمک به القای زایمان، تحریک تولید شیر مادر و درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها مانند دیابت، سرفه، تب، تورم، سوختگی و آبسه استفاده می‌کنند. با این حال، محققان تنها تعداد کمی از فواید آن برای سلامتی را مورد مطالعه قرار داده اند.
برخی تحقیقات نشان میدهد که گیاه شنبلیله ممکن است خطر ابتلا به دیابت را کاهش دهد، سطح کلسترول خون را بهبود بخشد، سلامت جنسی را تقویت کند و برای تسکین دردهای قاعدگی، عوارض یائسگی، کاهش وزن و التهاب مفید باشد.
فهرست مطالب
شنبلیله | اطلاعات تغذیه ای | فواید | عوارض | ملاحظات ایمنی | تداخلات دارویی | روش های مصرف
شنبلیله چیست؟
شنبلیله گیاهی شبیه شبدر است با گل‌های کوچک زرد، سفید یا آبی مایل به بنفش و دانه‌های قهوه‌ای طلایی درون غلاف. این گیاه بومی منطقه مدیترانه، غرب آسیا و اروپا است و قرن هاست که از آن در مصارف درمانی و آشپزی استفاده می شود.
دانه‌های آن از نظر بو و طعم شبیه شربت افرا هستند و بدلیل خاصیت غلیظ‌کنندگی که دارد به عنوان یک ماده کاربردی در بسیاری از محصولات زیبایی مانند شامپوها، ماسک های مو و نرم کنننده ها استفاده می شود.
اطلاعات تغذیه‌ای
مانند بسیاری از دانه‌ها، دانه شنبلیله حاوی مقدار قابل توجهی پروتئین و دیگر ویتامین ها و مواد معدنی ضروری است و ارزش غذایی آن به شرح زیر است:
یک قاشق غذاخوری دانه شنبلیله | |
پروتئین | 2.5 گرم |
چربی | 0.7 گرم |
کربوهیدرات ها | 6.5 گرم |
فیبر | 2.7 گرم |
سدیم | 7.4 میلی گرم |
پتاسیم | 85.5 میلی گرم |
ترکیبات فعال
مواد تشکیل دهنده فعال این گیاه عبارتند از:
- فیبر گالاکتومانان
- ساپونین
- هیدروکسی ایزولوسین
فواید شنبلیله
به طور کلی فواید دارویی آن عبارت است از:
- افزایش شیر مادر
- کاهش سطح قند خون
- کاهش کلسترول
- تسکین دردهای قاعدگی
- تسکین علائم یائسگی
- کاهش علائم سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
- تقویت سلامت جنسی در مردان و زنان
- افزایش تستوسترون و تعداد اسپرم ها
- بهبود سلامت روده ها
- کاهش وزن و حفظ وزن سالم
- کاهش ناراحتی معده و یبوست
- بهبود عملکرد ریه در افراد مبتلا به آسم
- بهبود عملکرد ورزشی
سایر فواید احتمالی شنبلیله عبارتند از:
- مبارزه با ریزش مو در مردان و زنان
- مقابله با علائم پیری پوست
- کاهش التهاب مربوط به بیماری آلزایمر
- کمک به کاهش التهاب و فواید ضد آرتریتی
افزایش شیر مادر
به طور سنتی از این گیاه به عنوان یک گالاکتاگوگ (افزایش دهنده شیر مادر) استفاده می‌شود. برخی شواهد نشان میدهد که گالاکتاگوگ‌های طبیعی مانند شنبلیله، به افزایش تولید شیر در بدن مادران در دوران شیردهی کمک میکند.
کاهش سطح قند خون
در چندین بررسی سیستماتیک، فواید شنبلیله برای کنترل گلوکز خون (قند) بررسی شد. نتایج نشان داد که این گیاه در موارد زیر مؤثر است:
- کاهش سطح قند خون ناشتا (قبل از غذا)
- کاهش سطح قند خون دو ساعت پس از غذا
- کاهش آزمایش هموگلوبین A1c (میانگین قند خون برای سه ماه گذشته)
کاهش کلسترول
نتایج یک بررسی سیستماتیک نشان میدهد که شنبلیله ممکن است در کاهش موارد زیر مؤثر باشد:
- سطح کلسترول کل (تام)
- تری گلیسیرید
- LDL یا همان کلسترول “بد” (لیپوپروتئین با چگالی کم)
علاوه بر این، مصرف آن می تواند باعث افزایش سطح HDL یا همان کلسترول “خوب” شود.
تسکین دردهای قاعدگی
اگرچه شواهد علمی محدودی وجود دارد اما برخی تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف قرص‌های دانه شنبلیله یا نوشیدن چای تهیه شده از دانه‌های آن می‌تواند مدت زمان و میزان دردهای قاعدگی را کاهش دهد.
تسکین علائم یائسگی
محققان در حال بررسی این موضوع هستند که چگونه عصاره شنبلیله می‌تواند به تسکین علائم رایج یائسگی کمک کند. نتایج پژوهشی نشان داد که مصرف ۲۵۰ میلی‌گرم عصاره آن دو بار در روز و به مدت ۴۲ روز در کاهش علائم وازوموتور و افسردگی در زنان یائسه مفید بوده است. تعریق شبانه و گرگرفتگی از رایج ترین علائم وازوموتور هستند.
کاهش علائم سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یک بیماری زنانه است که منجر به علائمی مانند ناباروری، بی نظمی قاعدگی، کیست‌های تخمدان (کیسه‌های مایع) و درد لگن می شود. افراد مبتلا به PCOS در معرض خطر ابتلا به برخی بیماری ها از جمله دیابت هستند.
برخی مطالعات نشان داده اند، زنان مبتلا به PCOS ای که روزانه کپسول فوروسیست مصرف کردند، کیست های تخمدان آنها کوچک شد یا کاملاً از بین رفت. فوروسیست عصاره خاصی از دانه شنبلیله است.
تقویت سلامت جنسی در مردان و زنان
یکی از فواید این گیاه تقویت و بهبود سلامت جنسی است. تستوفن عصاره ای است که از دانه های شنبلیله گرفته می شود. براساس یافته های علمی، مصرف تستوفن همراه با سایر مکمل‌ها، باعث بهبود اختلال نعوظ در مردان و افزایش میلی جنسی در آنان می شود.
در زنان نیز کرم های واژینال مبتنی بر شنبلیله جایگزین مؤثری برای محصولات استروژن مصنوعی هستند که برای درمان آتروفی واژن استفاده می شوند.
افزایش تستوسترون و تعدا اسپرم ها
به نظر می رسد شنبلیله به افزایش سطح تستوسترون و اسپرم کمک میکند. در یک مطالعه در سال ۲۰۱۷، ۵۰ داوطلب مرد به مدت ۱۲ هفته عصاره دانه شنبلیله مصرف کردند. پس از این مدت، تعداد اسپرم ها در 85 % و سطح تستوسترون در 90 % از شرکت کنندگان افزایش یافت.
علاوه براین سطح هوشیاری ذهنی، خلق و خو و میل جنسی شرکت کنندگان نیز بهبود یافت.
بهبود سلامت روده ها
مطالعات حیوانی نشان می دهد که گیاه شنبلیله ممکن است بتواند میکروبیوم روده را بهبود بخشد.
کاهش وزن و حفظ وزن سالم
فیبر محلول موجود در دانه‌های شنبلیله با کنترل گرسنگی، کاهش میزان خوردن غذا و افزایش ترموژنز، به کاهش وزن و افزایش کالری سوزی کمک می کنند. ترموژنز فرآیندی است که بدن گرما ایجاد میکند و از انرژی استفاده میکند.
کاهش ناراحتی های معده و یبوست
مصرف شنبلیله علائم سوء هاضمه، سوزش سر دل، نفخ شکم و سایر انواع ناراحتی معده را کاهش میدهد و فیبر موجود در آن به درمان یبوست کمک می کند.
آیا میدانید
گالاکتومانان (نوعی فیبر) موجود در شنبلیله برای مدیریت علائم و بیماری‌های دستگاه گوارش فوقانی مفید است.
بهبود عملکرد ریه در افراد مبتلا به آسم
مصرف شربت شنبلیله به عنوان یک درمان مکمل در افراد مبتلا به آسم خفیف می تواند سطح پروتئین اینترلوکین-۴ که باعث التهاب و تورم مجاری تنفسی می شود را کاهش دهد.
بهبود عملکرد ورزشی
شواهد نوظهوری از فواید دیوسژنین (استروئید گیاهی موجود در شنبلیله) در عملکرد ورزشی به دست آمده است. براین اساس مصرف این گیاه، سطح تستوسترون، توده بدون چربی بدن و عملکرد پرس پا را در ورزشکاران مرد افزایش میدهد، اما تأثیری در عملکرد ورزشی زنان ندارد.
عوارض جانبی شنبلیله
عوارض رایج
رایج ترین عوارض احتمالی مصرف شنبلیله، مربوط به دستگاه گوارش است از جمله:
- اسهال
- نفخ
- تهوع یا استفراغ
- ناراحتی معده
عوارض شدید
عوارض جانبی شدید مصرف شنبلیله ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- واکنش آلرژیک شدید: افرادی که به بادام زمینی، نخود یا سایر حبوبات حساسیت شدید دارند احتمال دارد نسبت به شنبلیله نیز حساسیت داشته باشند (کهیر، خس خس سینه، آبریزش بینی یا حالت تهوع از علائم واکنش آلرژیک هستند)
- اُفت شدید قند خون (تعریق، لرزش یا رعشه، ضربان قلب سریع، گیجی، سرگیجه و خستگی بیش از حد از علائم اصلی اُفت قند خون هستند)
- اُفت پتاسیم (هیپوکالمی) که منجر به علائمی مانند ضعف یا گرفتگی عضلات، ضربان قلب یا ریتم غیرطبیعی قلب و احساس بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن، می شود
- تشدید علائم آسم
- مشکلات کبدی
ملاحظات ایمنی
- به طور کلی کودکان نباید مکمل های شنبلیله را مصرف کنند.
- افراد و بویژه کودکانی که به بادام زمینی حساسیت دارند نباید غذاهای حاوی شنبلیله مصرف کنند.
- زنان باردار باید از مصرف مکمل‌هایی که حاوی شنبلیله هستند، خودداری کنند، زیرا خطر سقط جنین را افزایش میدهد.
- میانسالان بالای 65 سال ممکن است نسبت به عوارض جانبی مکمل‌ها حساس‌تر باشند. به همین دلیل، بهتر است شنبلیله را با احتیاط مصرف کنند.
- مبتلایان به بیماری های کبدی قبل از مصرف شنبلیله یا مکمل های حاوی آن، حتما باید با پزشک خود مشورت کنند.
تداخلات دارویی شنبلیله
- رقیق‌کننده‌های خون: شنبلیله خون را رقیق میکند، بنابراین ممکن است عوارض جانبی داروهای رقیق کننده خون مانند خونریزی و کبودی ناشی از رقیق‌کننده‌های خون مانند وارفارین را تشدید کند.
- داروهای دیابت: این گیاه به دلیل تأثیری که در کاهش قند خون دارد ممکن است اثرات داروهای دیابت مانند متفورمین را تشدید کند و باعث کاهش شدید قند خون شود.
- داروهای قلبی: شنبلیله ممکن است اثربخشی بخشی از داروهای قلبی از جمله مسدودکننده‌های بتا (مانند متوپرولول)، مسدودکننده‌های کانال کلسیم (مانند آملودیپین) و گلیکوزیدهای قلبی (مانند دیگوکسین) را افزایش دهد. این امر ممکن است منجر به واکنش‌ها و عوارض جانبی غیرمنتظره‌ای مانند افت ضربان قلب و فشار خون شود.
- داروهای کاهش دهنده پتاسیم: از آنجا که این گیاه باعث کاهش پتاسیم می شود اثر سایر داروها مانند دیورتیک‌ها (ادرار آورها) که پتاسیم را کاهش می‌دهند را تشدید و باعث کاهش شدید پتاسیم خون شود.
- داروی آسم تئوفیلین: شنبلیله ممکن است بر نحوه جذب یا تجزیه تئوفیلین در بدن تأثیر بگذارد.
روش های مصرف
روش‌های مختلفی برای گنجاندن این گیاه در روتین روزانه یا وعده‌های غذایی وجود دارد از جمله:
- استفاده از دانه‌های شنبلیله به عنوان سبزی یا ادویه در غذا
- به شکل پودر به ماست، آب، چای، نان یا سایر غذاها اضافه کنید
- چای
- مکمل ها
دستورالعمل تهیه چای شنبلیله
روش‌های زیادی برای تهیه این چای وجود دارد، اما اگر به روش اشتباه انجام شود می‌تواند مضر باشد.
روش تهیه:
- دانه‌های شنبلیله را به آرامی در یک صافی بشویید. برای یک فنجان آب از حدود یک قاشق چایخوری دانه استفاده کنید.
- آب را بجوشانید.
- دانه‌ها را داخل آب جوش بریزید
- بگذارید دانه‌ها حدود سه دقیقه در آب جوش بمانند. هر چه دانه‌ها بیشتر در آب جوش بمانند، چای غلیظ‌تر خواهد شد.
- دانه‌ها را صاف کنید و چای را به صورت گرم یا سرد بنوشید.
