هر آنچه باید در مورد پتاسیم بدانید
- فواید پتاسیم برای سلامت بدن
- علائم و عوارض کمبود پتاسیم (هیپوکالمی)
- عوارض و دلایل پتاسیم بیش از حد در خون ( هایپرکالمی )
- دوز مورد نیاز روزانه و منابع غذایی حاوی پتاسیم
- دلایل مصرف مکمل پتاسیم و تداخلات دارویی
پتاسیم یکی از 7 مینرال (ماده معدنی) ضروری برای بدن است که ضربان قلب را تنظیم می کند، عملکرد صحیح ماهیچه ها و اعصاب را تضمین می کند، برای سنتز پروتئین و متابولیسم کربوهیدرات ها حیاتی است و به حفظ مایعات بدن کمک می کند.
پتاسیم نیز مانند کلسیم و سدیم، یک ماده معدنی است که در برخی غذاها یافت می شود. اغلب موز به عنوان منبع خوبی از پتاسیم معرفی می شود، اما سایر میوه ها (مانند زردآلو، آلو خشک و پرتقال) و سبزیجات (مانند کدو و سیب زمینی) نیز حاوی آن هستند.
فواید پتاسیم برای سلامت بدن
تنظیم فشار خون و سلامت قلب و عروق
مصرف کافی پتاسیم به کنترل فشار خون کمک میکند زیرا به بدن کمک می کند، سدیم اضافی که یکی از عوامل اصلی افزایش فشار خون است، را دفع کند.
ماهیچه های قلب برای عملکرد صحیح به این ماده معدنی نیاز دارند تا سیگنال های الکتریکی مناسب را ارسال کنند و قلب به درستی پمپاژ کند. وجود پتاسیم بیش از حد در بدن می تواند ریتم قلب را تغییر دهد. علاوه بر این، مصرف زیاد پتاسیم و مصرف کم سدیم خطر حوادث قلبی مانند حمله قلبی، سکته قلبی و سکته مغزی را کاهش میدهد.
سلامت استخوان ها
پتاسیم در سلامت استخوان ها نقش دارد. این ماده معدنی با کاهش اسیدیته بدن به محافظت از استخوان‌ها و حفظ تراکم آنها کمک کرده و خطر ابتلا به پوکی استخوان را کاهش میدهد.
سلامت عضلات
این ماده معدنی به ماهیچه ها کمک می کند تا آنطور که باید خم و منقبض شوند.
سلامت کلیه ها
حفظ تعادل پتاسیم در بدن برای سلامت کلیه ها ضروری است. پایین بودن سطح این ماده معدنی در افرادی که بیماری کلیوی ندارند، بازجذب کلسیم توسط کلیه ها را مهار می کند و بالا رفتن میزان کلسیم در کلیه ها نیز ممکن است منجر به تشکیل سنگ کلیه شود.
به طور معمول، کلیه ها خروجی بدن برای دفع پتاسیم اضافی هستند و آن را از طریق ادرار به بیرون می فرستند. اما کلیه ها در افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی نمی توانند پتاسیم اضافی موجود در خون را به اندازه کافی دفع کنند، که می تواند باعث مشکلات جدی سلامتی شود.
سلامت سیستم عصبی
پتاسیم به اعصاب کمک می کند تا به درستی کار کنند و به تحریک ها پاسخ دهند. مغز نیز به عنوان بخشی از سیستم عصبی، به این ماده معدنی نیاز دارد. این ماده معدنی به سلول های مغز اجازه می دهد که هم با یکدیگر و هم با سلول های دورتر ارتباط برقرار کنند. تغییرات در سطح پتاسیم بدن با توانایی یادگیری، ترشح هورمون‌ها و وضعیت متابولیسم مرتبط است.
عملکرد سیستم عصبی
این مینرال حیاتی نقش مهمی در کمک به سلول ها در برقراری ارتباط دارد. سیگنال های عصبی تولید می کند که کنترل خوب ماهیچه ها، انقباضات قلب و همچنین تنظیم هورمون را تضمین می کند.
علائم کمبود پتاسیم چیست؟
- انقباضات و گرفتگی عضلات
- احساس خستگی شدید
- ضعف
- ریتم غیر طبیعی قلب (ضربان بالا)
- یبوست
- فشار خون پایین
- سبکی سر
- سوزن سوزن شدن و بی حسی
- فشار خون پایین
- تشنگی شدید و ادرار مکرر
- ضعف شدید عضلانی از جمله فلج (در صورت کمبود شدید پتاسیم)
عوارض کمبود شدید پتاسیم یا هیپوکالمی چیست؟
اگر سطح پتاسیم در یک فرد سالم به کمتر از 2.5 میلی مول در لیتر برسد، فرد دچار کمبود متوسط است. در حالیکه برای یک فرد سالم، اگر سطح پتاسیم در خون کمتر از 3.6 میلی مول در لیتر باشد، فرد دچار کمبود شدید یا هیپوکالمی است (توجه داشته باشید این اعداد برای افراد مبتلا به بیماری کلیوی کمتر است).
کمبود شدید پتاسیم یا هیپوکالمی می تواند منجر به مشکلات جدی شود از جمله :
- فشار خون بالا
- خطر ابتلا به سنگ کلیه
- پایین بودن سطح کلسیم در استخوان ها
- تولید ادرار بالا
- عدم تحمل گلوکز
- فلج عضلانی
- مشکلات تنفسی
- تغییرات در ریتم قلب، به ویژه در افراد مبتلا به بیماری قلبی
- انسفالوپاتی (بیماری که بر عملکرد و ساختار مغز تأثیر می گذارد) در افراد مبتلا به بیماری کلیوی
عوارض پتاسیم بیش از حد در خون یا هایپرکالمی چیست؟
تا جایی که کلیه ها توان دفع پتاسیم اضافی را داشته باشند، بدن می تواند میزان بالای آن را تحمل کند، با این حال، پتاسیم بیش از حد در خون یا هایپرکالمی، می تواند برای افراد مبتلا به مشکلات کلیوی مضر باشد. افراد مبتلا به بیماری های کلیوی نمی توانند به میزان کافی پتاسیم اضافی را دفع کنند بنابراین اگر سطح این ماده معدنی در بدن آنها به سرعت افزایش یابد، می تواند خطرناک باشد.
اگر میزان پتاسیم در بدن در بازه 5.1 تا 6 میلی مول در لیتر قرار بگیرد، فرد دچار هاپیرکالمی شده است. افراد مبتلا به هلیپرکالمی ممکن است علائمی نداشته باشند یا علائم بسیار کمی داشته باشند که شبیه علائم هیپوکالمی هستند.
هایپرکالمی شدید یا ناگهانی می تواند عوارض جدی و خطرناکی داشته باشد که نیاز به دریافت کمک فوری پزشکی دارد، از جمله:
- تپش قلب
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
دلایل بالا بودن میزان پتاسیم چیست؟
شایع ترین علت پتاسیم بیش از حد در خون ابتلا به بیماری کلیوی است. وقتی کلیه ها درست کار نمی کنند نمی توانند پتاسیم اضافی را از خون خارج کنند و مجددا این ماده معدنی از طریق کلیه ها به جریان خون باز می گردد و در نهایت، ممکن است مقدار خطرناکی از آن در خون جمع شود.
دیگر دلایل افزایش بیش از حد پتاسیم در خون عبارتند از:
- کم آبی بدن
- رژیم غذایی نادرست (حاوی مقدار زیادی از این ماده معدنی)
- مصرف مکمل های پتاسیم
- مصرف داروهای خاص
- دیابت کنترل نشده
- جراحاتی که باعث خونریزی زیاد شوند
- سوختگی های شدید
- بیماری آدیسون (در این بیماری بدن به اندازه کافی هورمون های خاص تولید نمی کند)
- برخی از بیماری های نادر
روزانه به چقدر مقدار پتاسیم نیاز داریم؟
مقدار پتاسیم مورد نیاز به سن، جنسیت و شرایط پزشکی فرد، بستگی دارد. مقادیر توصیه شده در جدول زیر بر حسب میلی گرم (mg) هستند.
| سن | میزان مورد نیاز |
| تولد تا 6 ماهگی | 400 |
| 7 تا 12 ماهگی | 860 |
| 1 تا 3 سال | 2000 |
| 4 تا 8 سال | 2300 |
| 9 تا 13 سال (پسران) | 2500 |
| 19 تا 13 سال (دختران) | 2300 |
| 14 تا 18 (پسران) | 3000 |
| 14 تا 18 (دختران) | 2300 |
| 19 سال به بالا (مردان) | 3400 |
| 19 سال به بالا (زنان) | 2600 |
| نوجوانان در دوران بارداری | 2600 |
| زنان در دوران بارداری | 2900 |
| نوجوانان در دوران شیردهی | 2500 |
| زنان در دوران شیردهی | 2800 |
منبع: مؤسسه ملی سلامت (NIH) ایالات متحده
چه غذاهایی حاوی پتاسیم هستند؟
- زردآلو و میوه های خشک
- میوه های درختی – مانند آووکادو، سیب، پرتقال، انار و موز
- سبزیجات برگ دار – مانند اسفناج، کلم پیچ و چغندر
- میوه های دانه دار – مانند گوجه فرنگی، خیار، کدو سبز، هندوانه، بادمجان و کدو تنبل، کدو حلوایی
- سبزیجات ریشه ای – مانند هویج، سیب زمینی و سیب زمینی شیرین
- حبوبات – مانند لوبیا و نخود، عدس، لوبیا لیما، سویا، لوبیا چیتی، لوبیا چشم بلبلی
- لبنیات مانند شیر و ماست
- گوشت قرمز و مرغ
- ماهی ها مانند ماهی تن، سالمون و قزل آلا
- آب نارگیل، آب گریپ فروت، آب گوجه فرنگی و رب گوجه فرنگی
- قارچ
- برنج قهوه ای
- غلات سبوس دار
- نان و پاستای سبوس دار
دلایل مصرف مکمل پتاسیم چیست؟
اگرچه یک رژیم غذایی مغذی پتاسیم کافی را فراهم می کند، به خصوص اگر رژیم غذایی کم سدیم داشته باشید اما گاهی به تشخیص پزشک لازم است که مکمل آن را مصرف کنید. پزشکان به دلایل زیر مصرف مکمل پتاسیم را برای برخی افراد تجویز می کنند :
- مدیریت و کنترل فشار خون
- جلوگیری از سکته مغزی
- جلوگیری از سنگ کلیه
- تقویت سلامت استخوان ها
- مدیریت و کنترل سطح گلوکز خون (قند خون)
هشدار : قبل از استفاده از مکمل های پتاسیم با پزشک مشورت کنید. این امر به ویژه برای افراد مبتلا به بیماری کلیوی یا افرادی که داروهای دیگری مصرف می کنند بسیار مهم است.
چه داروهایی با پتاسیم تداخل دارند؟
هر فردی که دارو مصرف می کند نباید قبل از مشورت با پزشک، میزان مصرف پتاسیم خود را افزایش دهد، زیرا برخی از داروها با این ماده معدنی تداخل دارند از جمله :
- داروهایی به نام مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (مهارکننده‌های ACE) و مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARBs) مانع دفع پتاسیم اضافی می شوند مانند داروی بنازپریل (لوتنسین) و لوزارتان (کوزار)
- دیورتیک های نگهدارنده پتاسیم از دفع پتاسیم از طریق ادرار توسط بدن جلوگیری می کنند مانند داروی آمیلوراید (Midamor) و اسپیرونولاکتون (Aldactone)
- دیورتیک های لوپ و تیازیدی با افزایش خروجی ادرار باعث از دست دادن پتاسیم زیادی می شوند که می تواند منجر به هیپوکالمی شود مانند داروی فوروزماید (Lasix) و بومتانید (Bumex)
