آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان چیست؟ چه علائم، عوارض و درمان هایی دارد؟
آرتریت ایدیوپاتیک (Idiopathic arthritis) نوجوانان که قبلا به عنوان آرتریت روماتوئید نوجوانان شناخته می شد، شایع ترین نوع آرتریت در کودکان زیر 16 سال است. این بیماری باعث درد، تورم و سفتی مفاصل می شود. در برخی کودکان این علائم موقت است و پس از چند ماه از بین می رود اما در برخی دیگر علائم بیماری سال ها ادامه می یابد.
برخی از انواع آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان می توانند عوارض جدی مانند مشکلات رشدی، آسیب مفاصل و التهاب چشم ایجاد کنند. مهم ترین هدف در درمان این بیماری کنترل درد و التهاب، بهبود عملکرد مفاصل و جلوگیری از آسیب است.
تعریف بیماری
آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان که به اختصار JIA نامیده می شود، نوعی بیماری مفصلی در کودکان زیر 16 سال است. این بیماری باعث تورم، التهاب و سفتی مفاصل می شود.
بر خلاف آرتریت روماتوئید بزرگسالان که مزمن است و تا آخر عمر ادامه می یابد، آرتریت روماتوئید نوجوانان معمولاً با رشد کودک، از بین می رود. اگرچه در برخی موارد بر رشد استخوانی کودک تأثیر منفی می گذارد.
انواع مختلف آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان (JIA)
- آرتریت با شروع سیستمیک
این بیماری که به آن بیماری استیل نیز می گویند یک یا چند مفصل را تحت تأثیر قرار میدهد و اغلب با تب و بثورات پوستی همراه است که اغلب در تنه، بازوها و پاها با بالا رفتن تب ظاهر می شوند. علاوه براین ممکن است باعث التهاب اندام های داخلی از جمله قلب، کبد، طحال و غدد لنفاوی شود. آمارها نشان میدهد که از هر 1000 کودک مبتلا به JIA یک نفر به این نوع دچار میشود.
- JIA الیگوارتیکولار
این نوع آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان شایع ترین نوع ورم مفاصل در کودکان است و در دختران شایع تر از پسران است. آمارها نشان میدهد که ببش از نیمی از کودکان مبتلا به JIA به نوع الیگوارتیکولار مبتلا می شوند.
در این نوع آرتریت، در 6 ماه اول بیماری، 1 تا 4 مفصل بزرگ مانند مچ پا، زانو و آرنج درگیر میشود و اگر بعد از 6 ماه مفاصل دیگر درگیر این بیماری نشوند به آن نوع پایدار می گویند. همچنین می تواند باعث یووئیت یا همان التهاب لایه میانی چشم (یووآ) شود. در اکثر مواقع، یووئیت بدون معاینه تخصصی چشم قابل تشخیص نیست.
- JIA پلی آرتیکولار
در این نوع آرتریت، در 6 ماه اول، حداقل 5 یا تعداد بیشتری مفصل کوچک و بزرگ را درگیر می کند. JIA پلی آرتیکولار اغلب مفاصل مشابه در هر طرف بدن و مفاصل گردن، فک و مفاصل کوچکتر مانند مفاصل دست و پا را درگیر میکند. این بیماری در دختران شایع تر است و حدود 20 درصد از بیماران JIA را تشکیل می دهد.
- JIA مرتبط با آنتزیت
این نوع آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان به عنوان اسپوندیلوآرتریت شناخته می شود و اغلب بر ستون فقرات، لگن و اندام‌ها (نقاطی که تاندون‌ها و رباط‌ها به استخوان‌ها می‌چسبند) تأثیر می‌گذارد. این نوع در پسران بالای 7 سال شایع تر است و چشم ها اغلب در این نوع آرتریت تحت تأثیر قرار می گیرند و ممکن است دردناک یا قرمز شوند.
- آرتریت پسوریاتیک
این نوع آرتریت کودکان مبتلا به آرتریت و پسوریازیس را تحت تاثیر قرار می دهد. آرتریت پسوریاتیک می تواند باعث تغییراتی در ناخن شود و ظاهری شبیه گودی یا فرورفتگی ایجاد می کند.
اگرچه هر یک از مفاصل بدن ممکن است درگیر این بیماری شوند اما اغلب التهاب در مفاصل انگشتان (دست و پا)، مهره های گردن و کمر ایجاد میشود.
- آرتریت تمایز نیافته
این نوع آرتریت ایدیوپاتیک در هیچ دسته خاصی قرار نمی گیرد و فرد مبتلا ممکن است همزمان علائم چند نوع مختلف را داشته باشد و یا علائم غیر مشابه با سایر انواع JIA را داشته باشد.
علائم بیماری
شایع ترین علائم و نشانه های آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان عبارتند از:
- درد: در حالی که کودک ممکن است از درد مفاصل شکایتی نداشته باشد مشاهده کنید که هنگام راه رفتن می لنگد، به خصوص پس از بیدار شدن از خواب
- تورم: تورم مفاصل یکی از شایع ترین علائم بیماری است که اغلب در مفاصل بزرگتر مانند زانو مشاهده می شود.
- سفتی: ممکن است مشاهده کنید که کودک در انجام صحیح کارها ناتوان است به خصوص پس از بیدار شدن از خواب
- گرمی و قرمزی در مفصل
- توانایی کمتر برای استفاده از 1 یا چند مفصل
- کاهش اشتها، افزایش وزن ضعیف و رشد کند
- تب بالا و راش پوستی (کهیر)
- تورم غدد لنفاوی
- خستگی یا تحریک پذیری
- التهاب چشم
- قرمزی چشم، درد چشم و تاری دید
علل بیماری
آرتریت ایدیوپاتیک یک بیماری خود ایمنی است و بدلیل حمله سیستم ایمنی بدن به سلول ها و بافت های خود ایجاد می شود. دلیل این اتفاق به درستی مشخص نیست اما به نظر می رسد وراثت، عفونت و عوامل محیطی که بر سیستم ایمنی تأثیر می گذارند، در آن نقش دارند.
عوامل خطر
برخی از اشکال آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان در دختران شایع تر است.
عوارض بیماری
تقریبا نیمی از کودکان مبتلا به آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان (JIA) به طور کامل بهبود می یابند. برخی دیگر ممکن است سال ها علائمی مانند بثورات، تب یا آرتریت داشته باشند. اگر بیماری درمان نشود، می تواند منجر به مشکلات زیر شود:
- آسیب دائمی به مفاصل
- آرتریت مزمن و ناتوانی
- نازک شدن استخوان ها (پوکی استخوان)
- التهاب غشاهای اطراف قلب (پریکاردیت) یا ریه ها (پلوریت) ناشی از JIA سیستمیک
- مشکلات رشدی: آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان می تواند در رشد استخوان کودک اختلال ایجاد کند. برخی از داروهای مورد استفاده برای درمان که عمدتاً کورتیکواستروئیدها هستند تأثیر منفی بر فرآیند رشد داشته و آن را متوقف می کنند.
- مشکلات بینایی مانند آب مروارید، گلوکوم (آب سیاه) و از دست دادن بینایی ناشی از یووئیت (التهاب داخل چشم)
آیا میدانید
التهاب چشم اغلب بدون علامت رخ می دهد، بنابراین مهم است که کودکان مبتلا به آرتریت ایدیوپاتیک به طور منظم توسط چشم پزشک معاینه شوند.
چگونگی تشخیص آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کرد؟
اگر کودکتان بیش از یک هفته درد، تورم یا سفتی مفاصل داشت – به خصوص اگر تب هم داشته باشد، حتما باید به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص JIA ممکن است دشوار باشد زیرا هیچ آزمایش واحدی برای تأیید بیماری وجود ندارد.
بررسی سابقه سلامت کودک و معاینه فیزیکی اولین گام تشخیصی است.
گام بعدی انجام آزمایشات است از جمله این آزمایشات خون، تصویربرداری، آزمایش ادرار، آسپیراسیون مفصل (آرتروسنتز) و معاینه کامل چشم.
آزمایشات خون برای تشخیص آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان
- آنتی بادی ضد هسته ای (ANA) و سایر آزمایشات آنتی بادی: این آزمایش ها سطح آنتی بادی های خونی را که اغلب در افراد مبتلا به بیماری روماتیسمی دیده می شود اندازه گیری می کند.
- شمارش کامل خون (CBC): این آزمایش تعداد کم گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها را بررسی می کند.
- آزمایشات تکمیلی: این آزمایش ها میزان و فعالیت پروتئین های مکمل را اندازه گیری میکنند. وظیفه اصلی این پروتئین ها در خون، کمک به شناسایی و از بین بردن مواد خارجی است و پایین بودن میزان آنها در خون، با اختلالات خود ایمنی مرتبط است.
- سرعت رسوب گلبول قرمز: این آزمایش به بررسی سرعت سقوط گلبول های قرمز خون به انتهای لوله آزمایش می پردازد. هرچه سلول های خونی سریعتر سقوط کنند، نشان دهنده التهاب شدیدتر است.
- پروتئین واکنشی (CRP): این پروتئین زمانی خود را نشان می دهد که در بدن التهاب وجود داشته باشد.
- کراتینین: این آزمایش خون، احتمال بیماری کلیوی را بررسی می کند.
- هماتوکریت: تعداد گلبول های قرمز خون را در نمونه خون اندازه گیری می کند. سطوح پایین گلبول های قرمز خون (کم خونی) در افراد مبتلا به آرتریت التهابی و بیماری های روماتیسمی شایع است.
- فاکتور روماتوئید (RF): این آزمایش بررسی می کند که آیا RF در خون وجود دارد یا خیر. این آنتی بادی در خون اکثر افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید و سایر بیماری های روماتیسمی، وجود دارد.
- شمارش گلبول های سفید: تعداد گلبول های سفید خون را اندازه گیری می کند. سطوح بالاتر گلبول های سفید ممکن است به معنای وجود عفونت در بدن باشد. پایین بودن سطح گلبول های سفید خون، نشانه برخی از بیماری های روماتیسمی یا واکنش بدن به برخی داروها است.
آزمایشات تصویربرداری برای تشخیص آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان
این گروه از آزمایشات برای بررسی میزان آسیب و وضعیت استخوان ها کودک انجام می شود.
- اشعه ایکس: دراین آزمایش از مقدار کمی پرتو برای ایجاد تصاویری از اندام ها، استخوان ها و سایر بافت ها استفاده می شود.
- سی تی اسکن: سی تی اسکن جزئیات بیشتری نسبت به اشعه ایکس معمولی، نشان میدهد.
- ام آر آی: در این آزمایش از اشعه ایکس استفاده نمی شود.
- اسکن استخوان
سایر آزمایشات و معاینات برای تشخیص آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان
- آزمایشات ادرار : برای بررسی وجود خون یا پروتئین در ادرار انجام می شود. وجود خون و پروتئین در ادرار، میتواند نشان دهد که کلیه ها عملکرد طبیعی ندارند.
- آسپیراسیون مفصل (آرتروسنتز): از مایع سینوویال یکی از مفاصل نمونه گیری می شود تا وجود کریستال ها، باکتری ها یا ویروس ها مورد بررسی قرار گیرد.
- معاینه کامل چشم توسط متخصص چشم
روش های درمانی آرتریت ایدیوپاتیک
هدف از درمان این بیماری کاهش درد، تورم و سفتی مفاصل، افزایش تحرک و قدرت مفاصل و جلوگیری از آسیب و عوارض مفصلی است.
روش درمان به علائم، شدت بیماری، سن و سلامت عمومی کودک بستگی دارد. درمان این بیماری به طور کلی شامل داروها و ورزش است.
درمان ها دارویی
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) برای کاهش درد و التهاب
- داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری (DMARDs)، مانند متوترکسات، برای کاهش التهاب و کنترل آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان
- داروهای کورتیکواستروئیدی برای کاهش التهاب و علائم شدید
- داروهایی به نام داروهای بیولوژیک که با پاسخ التهابی بدن تداخل دارند. اگر درمان دیگری مؤثر نباشد از این داروها استفاده می شود
سایر درمان ها
- فیزیوتراپی برای بهبود و حفظ عملکرد عضلات و مفاصل
- کاردرمانی برای بهبود توانایی انجام فعالیت های روزمره زندگی
- مشاوره تغذیه
- معاینات منظم چشم برای یافتن تغییرات اولیه چشم ناشی از التهاب
- ورزش منظم و کنترل وزن
- استراحت کافی
- در برخی موارد، آتل یا بریس نیز ممکن است برای کمک به محافظت از مفاصل هنگام رشد کودک استفاده شود.
- آموزش استفاده از مفاصل بزرگ به جای مفاصل کوچک برای جابجایی یا حمل اشیا
نکات کلیدی در مورد آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان
- JIA نوعی آرتریت در کودکان زیر 16 سال است.
- در حال حاضر، چون علت JIA ناشناخته است، هیچ روشی برای جلوگیری از بیماری وجود ندارد.
- این بیماری ممکن است چند مفاصل یا بسیاری از مفاصل را تحت تاثیر قرار دهد و علائمی در همه بدن ایجاد کند.
- شایع ترین علائم این بیماری مفاصل متورم، سفت، گرم، قرمز و دردناک است.
- گزینه های درمانی شامل داروها، فیزیوتراپی، تغذیه سالم، ورزش، معاینه چشم و استراحت است.
- کودکان مبتلا به JIA باید تا حد امکان زندگی عادی داشته باشند. حضور در مدرسه، انجام ورزش، شرکت منظم در فعالیت های فوق برنامه و خانوادگی برای آنها ضروری است.
- به یاد داشته باشید که ورزش علائم آرتریت را بدتر نمی کند. در واقع، ورزش به جلوگیری از ناتوانی و افزایش قدرت عضلانی و استقامت عضلانی برای حمایت از مفاصل کمک میکند.
- هیچ شواهد علمی وجود ندارد که رژیم های خاص غذایی برای آرتریت مؤثر هستند، بنابراین کودکان مبتلا به آرتریت ایدیوپاتیک میتوانند یک رژیم غذایی معمولی و متعادل داشته باشند.
