بیماری گریوز چیست؟ چه علائم، علل، عوارض و درمان هایی دارد؟
بیماری گریوز یک بیماری خود ایمنی نسبتاً نادر است که در آن سیستم ایمنی بدن به دلایل ناشناخته به بافت های سالم غده تیروئید حمله می کند. این بیماری شایع ترین علت پرکاری تیروئید است و در زنان بیشتر از مردان دیده می شود. تپش قلب، لرزش، عصبی بودن، کاهش وزن، افزایش اشتها، نازکی پوست، اسهال و یا تکرر اجابت مزاج، تعریق زیاد، ریزش مو، ضعف عضلانی، اختلال نعوظ و تغییرات قاعدگی برخی از علائم بیماری گریوز هستند.
تعریف بیماری گریوز
این بیماری نام خود را از یک پزشک ایرلندی بنام رابرت گریوز گرفته است که اولین بار در سال 1980، این بیماری را توصیف کرد. بیماری گریوز یک اختلال خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به دلایل ناشناخته به بافت های سالم غده تیروئید حمله می کند و باعث ترشح بیش از حد هورمون تیروئید می شود. این بیماری شایع ترین علت پرکاری تیروئید است.
تیروئید یک غده درون ریز پروانه ای شکل کوچک است که در جلوی گردن در زیر پوست قرار دارد. اگرچه وظیفه اصلی غده تیروئید، تنظیم سرعت متابولیسم (نرخ متابولیسم) است اما بر عملکردهای دیگر بدن نیز مؤثر است. به همین علت ترشح بیش از حد هورمون تیروئید – بدلیل گریوز یا پرکاری تیروئید – بر قسمت های مختلف بدن تأثیر می گذارد از جمله قلب، ماهیچه های اسکلتی، چشم، پوست، استخوان ها و کبد.
به عنوان مثال ترشح بیش از حد هورمون تیروئید باعث بالا رفتن ضربان قلب می شود که می تواند منجر به به بیماری های قلبی و پوکی استخوان شود.
افرادی که بیشتر در معرض ابتلا به بیماری گریوز هستند
- جنسیت: این بیماری در زنان شایع تر از مردان است.
- سن: معمولاً در افراد بین 30 تا 50 سال دیده می شود. با این حال کودکان و سالمندان نیز ممکن است به آن دچار شوند.
- سابقه خانوادگی و سیگار: افرادی که سابقه خانوادگی بیماری تیروئید دارند و یا سیگار می کشند نیز بیشتر در معرض ابتلا به گریوز هستند.
- ابتلا به سایر اختلالات خودایمنی: ابتلا به اختلالات خودایمنی دیگر مانند روماتیسم مفصلی، لوپوس، دیابت نوع 1، سلیاک و ویتیلیگو نیز احتمال ابتلا به گریوز را افزایش میدهد.
علائم بیماری گریوز
شروع علائم گریوز معمولاً تدریجی است و اغلب چند هفته یا چند ماه طول می کشد تا ظاهر شوند. این بیماری علائم زیادی دارد اما ممکن است فرد مبتلا تنها برخی از این علائم را به صورت همزمان تجربه کند.
علائم گریوز عبارتند از:
- ضربان قلب سریع (تپش قلب)
- احساس لرزش و یا عصبی بودن
- کاهش وزن
- افزایش اشتها
- اسهال و یا اجابت مزاج مکرر
- پوست نازک، گرم و مرطوب
- عدم تحمل گرما و تعریق زیاد
- اختلالات خواب مانند بی خوابی
- بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر)
- ریزش و شکنندگی مو
- تغییرات قاعدگی
- ضعف عضلانی
- اختلال نعوظ
- از دست دادن یا کم شدن میل جنسی
علائم افتالموپاتی گریوز (بیماری چشمی تیروئید)
بیماری گریوز ممکن است باعث علائم بیماری چشم شود. حدود یک سوم از افراد مبتلا به گریوز به افتالموپاتی گریوز یا اوربیتوپاتی یا بیماری چشمی تیروئید مبتلا می شوند که علائم آن عبارتند از:
- احساس تحریک یا وجود شن در چشم
- تورم بافت های اطراف چشم
- چشم های برآمده
- حساسیت به نور
- فشار یا درد در چشمان
- تاری یا دوبینی
- التهاب سفیدی چشم
- سرخی
- پلک های متورم یا جمع شده
- برآمدگی چشم (اگزوفتالموس)
علل بیماری گریوز
علل بیماری های خودایمنی مانند گریوز، هنوز مشخص نیست. در این بیماری عامل ناشناخته ای سیستم ایمنی را تحریک میکند تا آنتی بادی به نام ایمونوگلوبولین محرک تیروئید (TSI) تولید کند. TSI به سلول های تیروئید سالم متصل می شود و باعث می شود غده تیروئید هورمون های تیروئیدی را بیش از حد تولید کند. اینکه چه عاملی باعث تحریک سیستم ایمنی می شود، مشخص نیست. با این وجود دانشمندان احتمال میدهند که عامل محرک حمله سیستم ایمنی به غده تیروئید، ترکیبی از عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی است مانند:
- وراثت (هنوز هیچ ژن واحدی برای ایجاد گریوز یافت نشده است)
- استرس
- ابتلا به ویروس
- بارداری
آیا میدانید
اگر فردی در خانواده شما بیماری گریوز، بیماری هاشیموتو یا سایر اختلالات خودایمنی داشته باشد، احتمال ابتلا به این بیماری در شما بیشتر است.
تشخیص و آزمایشات بیماری گریوز
مرحله اول تشخیص، بررسی سابقه خانوادگی بیمار و معاینه فیزیکی است. در مرحله بعد پزشک برای تأیید تشخیص آزمایشات زیر را تجویز می کند:
- آزمایش خون تیروئید: این آزمایش سطح هورمون تیروئید در خون و مقدار هورمون محرک تیروئید (TSH) را بررسی می کند. پایین بودن سطح TSH نشان می دهد که غده تیروئید هورمون زیادی تولید می کند.
- آزمایش خون آنتی بادی تیروئید: این آزمایش به شناسایی انواع مختلف شرایط خودایمنی تیروئید کمک می کند. دو نوع آنتی بادی مرتبط با بیماری گریوز عبارتند از TSI (آنتی بادی های تحریک کننده تیروئید) و TBII (ایمونوگلوبولین های مهار کننده اتصال تیروتروپین).
- جذب و اسکن تیروئید: در این آزمایش بیمار باید مقدار کمی ید رادیواکتیو را به صورت خوراکی مصرف کند. سپس پزشک بررسی می کند که تیروئید فرد، چه مقدار از ید رادیواکتیو را جذب کرده است. اگر تیروئید میزان بالایی از ید را جذب کند، می تواند نشاندهنده بیماری گریوز باشد.
- اندازه گیری جریان خون داپلر (سونوگرافی داپلر): در این آزمایش از امواج صوتی برای تشخیص افزایش تیروئید در جریان خون به دلیل گریوز استفاده می شود. برای افرادی که بدلایل خاص نظیر بارداری و شیردهی نمی توانند آزمایش جذب ید رادیواکتیو را انجام دهند، از سونوگرافی داپلر استفاده می شود.
درمان بیماری گریوز
گریوز یک بیماری مادام العمر یعنی مزمن است. با این حال، درمان ها می توانند سطح هورمون تیروئید را کنترل کنند. حتی در مواردی مراقبت های پزشکی ممکن است باعث شوند بیماری به طور موقت از بین برود.
اغلب پزشکان متخصص برای درمان گریوز درمان ها زیر را تجویز می کنند:
- بتا بلاکرها: بتا بلاکرها مانند پروپرانولول و متوپرولول اغلب اولین خط درمان اختلال گریوز هستند. این داروها تولید هورمون تیروئید را متوقف نمی کنند اما با تنظیم ضربان قلب، از قلب در برابر پرکاری تیروئید محافظت می کنند.
- داروهای ضد تیروئید: داروهای ضد تیروئید، مانند متیمازول و پروپیل تیوراسیل، تولید هورمون تیروئید را مسدود می کنند. در درصد کمی از بیماران، این داروها باعث بثورات پوستی و کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون می‌شوند که ممکن است خطر عفونت را افزایش دهد و به ندرت باعث بیماری کبدی شود.
- درمان با ید رادیواکتیو: این درمان شامل مصرف یک دوز ید رادیواکتیو به صورت قرص یا مایع است. در طی دو تا سه ماه، تابش رادیواکتیو موجود در این قرص ها، به آرامی سلول های غده تیروئید را از بین می برد. (بقیه بدن در معرض تشعشع نیست.) با کوچک شدن غده تیروئید، سطح هورمون ها به حالت عادی باز می گردد. این درمان به هیچ عنوان نباید در دروان بارداری و شیردهی استفاده شود. به احتمال بسیار زیاد درمان با ید رادیو اکتیو در نهایت باعث کم کاری تیروئید می شود. خوشبختانه کم کاری تیروئید در دراز مدت عوارض کمتری دارد و درمان آن نیز راحت تر است.
- جراحی: به برداشتن کامل غده تیروئید یا بخشی از آن، تیروئیدکتومی می گویند. پس از جراحی، برخی افراد دچار کم کاری تیروئید می شوند و ممکن است نیاز به مصرف مادام العمر داروهای هورمون جایگزین تیروئید، مانند لووتیروکسین داشته باشند.
داروهای ضد تیروئید، درمان با ید رادیواکتیو و جراحی همگی مزایا و خطراتی دارند. در جامعه پزشکی اتفاق نظری در مورد اینکه، کدام یک درمان بهتری هستند، وجود ندارد. انتخاب هر کدام از این گزینه های درمانی به شرایط بیمار و تشخیص پزشک بستگی دارد.
عوارض بیماری گریوز
در صورتی که فرد مبتلا به گریوز تحت درمان قرار نگیرد، در معرض عوارضی مانند مشکلات قلبی، پوکی استخوان و طوفان تیروئید قرار خواهد داشت.
- مشکلات قلبی: گریوز درمان نشده یا مدیریت نشده می تواند باعث آریتمی (ضربان قلب نامنظم) شود. آریتمی نیز خطر سکته مغزی، نارسایی قلبی و سایر بیماری های قلبی را افزایش می دهد.
- پوکی استخوان: اگر اختلال گریوز تحت درمان قرار نگیرد، می تواند منجر به پوکی استخوان و شکستگی های مکرر شود.
- طوفان تیروئید: طوفان تیروئید – که به آن بحران تیروئید و بحران تیروتوکسیک نیز گفته می شود – زمانی اتفاق می افتد که غده تیروئید مقدار زیادی هورمون تیروئید را در مدت زمان کوتاهی آزاد کند. این یک عارضه نادر پرکاری تیروئید و بیماری گریوز است و اگر به طور ناگهانی مصرف داروهای ضد تیروئید خود را متوقف کنید یا دچار ضربه یا عفونت شوید، ممکن است اتفاق بیفتد. طوفان تیروئید یک وضعیت اورژانسی و خطرناک است که با علائمی مانند تب بالا و ضربان قلب سریع همراه است.
- آسیب بینایی: اگر افتالموپاتی گریوز به درستی تحت درمان قرار نگیرد، می تواند باعث تورم شدید چشم، آسیب دیدن عصب بینایی و حتی ناببینایی شود.
- مشکلات پوستی: برخی از افراد مبتلا به بیماری گریوز ممکن است دچار یک بیماری پوستی نادر به نام میکسدم پرتیبیال یا درموپاتی گریوز شوند. این بیماری باعث ضخیم شدن توده ای مایل به قرمز در پوست روی ساق پا است. . این وضعیت معمولاً بدون درد و خفیف است، اما ممکن است در برخی افراد دردناک باشد. میکسدم پرتیبیال لزوماً با شروع گریوز شروع نمی شود و به شدت بیماری مربوط نیست.
- تغییرات قاعدگی: اختلال گریوز در زنان ممکن است باعث تغییرات پریود شود. ممکن است قاعدگی های نامنظم، سبک و کم شود. تغییراتی که در تخم گذاری ایجاد می شود نیز باردار شدن را سخت میکند.
عوارض بیماری گریوز در بارداری
هورمون های تیروئید نقش کلیدی در رشد مغز و سیستم عصبی جنین دارند. پرکاری تیروئید درمان نشده و گریوز در دوران بارداری می تواند برای مادر و جنین مضر باشد.
تولید بیش از حد هورمون تیروئید در دوران بارداری می تواند خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش دهد:
- کم وزنی هنگام تولد نوزاد
- سقط جنین
- پره اکلامپسی
- زایمان زودرس
- پرکاری تیروئید نوزاد
- نارسایی احتقانی قلب
علائم طوفان تیروئید
طوفان تیروئید یکی از عوارض نادر اما به شدت خطرناک بیماری گریوز است. علائم طوفان تیروئید عبارتند از:
- تب بالا – دمای بین 40 تا 41.11 درجه سانتیگراد
- ضربان قلب سریع (تاکی کاردی) که می تواند بیش از 140 ضربه در دقیقه باشد
- احساس آشفتگی، تحریک پذیری و یا اضطراب
- هذیان
- نارسایی احتقانی قلب
- از دست دادن هوشیاری
- تحریک
- روان پریشی
- لرزش
- درد معده
- حالت تهوع
- استفراغ
- کما
هشدار: در صورت داشتن هر کدام از این علائم سریعاً با اورژانس 115 تماس بگیرید.
تفاوت بیماری گریوز با بیماری هاشیموتو
هاشیموتو همانند گریوز یک بیماری خودایمنی است، با این تفاوت که بیماری هاشیموتو باعث کاهش ترشح هورمون تیروئید میشود. در بیماری هاشیموتو، سیستم ایمنی پادتن هایی می سازد که به غده تیروئید حمله کرده و به آن آسیب می زند و باعث می شود که هورمون تیروئید کافی تولید نکند. سپس تیروئید فرد کم کار شده و آنطور که باید کار نمی کند. خستگی، افزایش وزن، ضربان قلب آهسته، احساس یبوست، خشکی پوست، نازک شدن موها، عدم تحمل سرما، پریودهای سنگین و نامنظم مشکلات باروری از علائم بیماری هاشیموتو هستند.
بیماری گریوز نیز یک بیماری خودایمنی است با این تفاوت که باعث میشود غده تیروئید هورمون‌های تیروئیدی زیادی بسازد و این موضوع باعث تسریع عملکردهای بدن می شود. به همین دلیل است که علائم گریوز برعکس علائم بیماری هاشیموتو است مانند عصبی بودن، اضطراب، مشکل در خوابیدن، کاهش وزن و تعریق زیاد.
پیشگیری از بیماری گریوز
ناشناخته بودن علت تحریک سیستم ایمنی و علت حمله آن به غده تیروئید، باعث شده که در حال حاضر، هیچ راه شناخته شده ای برای جلوگیری از اختلال گریوز وجود نداشته باشد.
رژیم غذایی بیماری گریوز
- غذاهایی که باید از آنها اجتناب کرد یا محدود کرد مانند کلپ و سایر جلبک های دریایی
- مکمل هایی که باید از آنها اجتناب کنید، مانند مولتی ویتامین ها و مکمل های حاوی ید
- پرهیز از مصرف شربت های سرفه که حاوی ید هستند
