اکسی توسین (هورمون عشق) چیست، چه عملکرد و اثراتی در بدن ما دارد؟
اکسی توسین که با نام هورمون عشق نیز شناخته می شود یک انتقال دهنده عصبی است که با همدلی، اعتماد، فعالیت جنسی و ایجاد رابطه مرتبط است و سطح آن در خون در هنگام بغل کردن و ارگاسم افزایش می یابد.
این هورمون در سیستم تولید مثل زن و مرد، زایمان و شیردهی نقش کلیدی دارد و بعنوان درمانی برای برخی از بیماری ها از جمله افسردگی، اضطراب، اختلال طیف اوتیسم (ASD) و مشکلات روده، مفید است.
اکسی‌توسین چیست؟
اکسی‌توسین هورمونی است که در هیپوتالاموس تولید می‌شود و توسط غده هیپوفیز در جریان خون آزاد می‌شود. این هورمون در طول رابطه جنسی، زایمان و شیردهی برای کمک به عملکردهای تولید مثلی آزاد می شود و زنان معمولاً سطح بالاتری از آن را نسبت به مردان دارند.
هورمون‌ها مواد شیمیایی هستند که با انتقال پیام‌ها از طریق خون به اندام‌ها، عضلات و سایر بافت‌ها، عملکردهای مختلف بدن را هماهنگ می‌کنند و به بدن می‌گویند چه کاری را و چه زمانی انجام دهد.
اکسی توسین یکی از معدود هورمون‌هایی است که دارای حلقه بازخورد مثبت است. یعنی آزاد شدن آن منجر به فرآیندهایی در بدن می‌شود که غده هیپوفیز را برای آزاد کردن بیشتر این هورمون تحریک می‌کند.
چرا به آن هورمون عشق می گویند؟
اکسی‌توسین، مانند اندورفین یا سروتونین، نوعی هورمون است که به صورت طبیعی در بدن ترشح می شود و احساسات مثبت را تقویت می کند.
از آنجایی که اکسی‌توسین با اعتماد، برانگیختگی جنسی و ایجاد رابطه مرتبط است، گاهی اوقات به عنوان “هورمون عشق” یا “هورمون آغوش” نیز شناخته می‌شود. سطح این هورمون هنگام بغل کردن کسی که دوست داریم، تجربه ارگاسم، هنگام زایمان و شیردهی افزایش می‌یابد.
مطالعات نشان میدهد سطح اکسی توسین در افرادی که در مراحل اولیه دلبستگی عاشقانه هستند، در مقایسه با افراد مجردی که دلبستگی عاشقانه ندارند، حداقل به مدت 6 ماه بالاتر است.
اکسی‌توسین در زنان
این هورمون در عملکردهای تولید مثلی زنان از فعالیت جنسی گرفته تا زایمان و شیردهی، نقش دارد و تحریک نوک سینه‌ها باعث آزاد شدن آن می‌شود.
اکسی توسین در مردان
در مردان، این هورمون در انزال نقش دارد و لوله‌های منی و اسپرم را منقبض می‌کند تا برای خروج به جلو رانده شوند. همچنین بر تولید تستوسترون در بیضه‌ها نیز تأثیر میگذارد.
آیا میدانید
اکسی‌توسین با فعال کردن مراکز پاداش در مغز، وفاداری مردان نسبت به شریک زندگیشان را تقویت می کند.
اشکال مصنوعی هورمون عشق
شکل مصنوعی این هورمون برای القای زایمان استفاده می شود. از اکسی توسین مصنوعی هنگامی که زایمان به صورت طبیعی آغاز نمی شود و یا انقباضات رحم ضعیف است و همچنین برای تسریع زایمان جفت (مرحله سوم زایمان) و کاهش خطر خونریزی شدید (خونریزی پس از زایمان) استفاده می شود.
عملکرد
دو عملکرد فیزیکی اصلی اکسی‌توسین، تحریک انقباضات رحم در زایمان و تولد نوزاد و تحریک انقباضات بافت سینه برای کمک به شیردهی پس از زایمان است.
علاوه بر این به عنوان یک پیام‌رسان شیمیایی در مغز عمل می‌کند و نقش مهمی در بسیاری از رفتارهای انسانی و تعاملات اجتماعی دارد از جمله:
- پیوند والدین و نوزاد
- پیوند زوجین
- دلبستگی عاشقانه
- برانگیختگی جنسی (رفتارهای جنسی)
- همدلی
- اعتماد
- حافظه اجتماعی
آیا میدانید
اثرات اکسی‌توسین بر مغز بسیار پیچیده است و محققین در تلاش هستند نقش این هورمون را در موارد دیگری مانند اعتیاد، بی اشتهایی، اضطراب، اختلال طیف اوتیسم و اختلال پس از سانحه (PTSD) شناسایی کنند.
اثرات
نقش اکسی توسین در زایمان
در طول زایمان، هنگامی که بدن جنین (معمولاً سر) به دهانه رحم فشار می‌آورد، تکانه‌های عصبی حاصل از این تحریک به مغز منتقل می‌شوند و غده هیپوفیز را تحریک می‌کنند تا اکسی‌توسین را در جریان خون آزاد کند. اکسی‌توسین پس از آزاد شدن از طریق جریان خون به رحم منتقل می‌شود و انقباضات آن را تحریک می‌کند.
این انقباضات رحمی باعث می‌شوند غده هیپوفیز هورمون بیشتری آزاد کند و شدت و فراوانی انقباضات افزایش یابد. اکسی توسین تولید پروستاگلاندین‌ها را نیز افزایش میدهد که زایمان را به جلو می‌برد و انقباضات را حتی بیشتر می‌کند تا مادر بتواند به صورت طبیعی زایمان کند.
پروستاگلاندین‌ها گروهی از لیپیدها با عملکردهای شبه هورمونی هستند.
نقش اکسی‌توسین در شیردهی
پس از تولد نوزاد، ترشح این هورمون با ایجاد انقباضات سلول‌های میواپیتلیال در مجاری آلوئولی سینه‌ها، شیردهی را تقویت می‌کند.
وقتی نوزاد سینه را می‌مکد، ترشح اکسی‌توسین باعث آزاد شدن شیر می‌شود تا نوزاد بتواند شیر بخورد. تا زمانی که نوزاد به مکیدن ادامه میدهد، غده هیپوفیز به ترشح این هورمون ادامه میدهد. به محض اینکه نوزاد شیر خوردن را متوقف کند، ترشح هورمون نیز تا وعده بعدی شیردهی متوقف می‌شود.
نقش اکسی توسین در احساسات
وقتی این هورمون وارد جریان خون می‌شود، بر رحم و شیردهی تأثیر میگذارد، اما وقتی در قسمت‌های خاصی از مغز آزاد می‌شود، بر رفتارهای عاطفی، شناختی و اجتماعی تأثیر میگذارد و پاسخ‌های استرس از جمله اضطراب را کاهش میدهد.
بررسی ها نشان میدهد که تأثیر این هورمون بر “رفتارهای اجتماعی” و پاسخ‌های عاطفی، به آرامش، اعتماد و ثبات روانی کمک می‌کند. به همین علت این هورمون به عنوان “یک جزء مهم از یک سیستم عصبی شیمیایی پیچیده که به بدن اجازه میدهد با موقعیت‌های بسیار احساسی سازگار شود” توصیف می شود.
آیا میدانید
دریافت اکسی توسین از طریق اسپری بینی ویژگی های شخصیتی مانند خونگرمی، اعتماد، نوع‌دوستی و گشودگی را تقویت می کند.
نقش اکسی‌توسین در روابط والدین با فرزندان
این هورمون باعث ایجاد پیوند بین والدین و نوزادان می‌شود. مطالعات نشان میدهد مادرانی که در دوران بارداری و ماه اول پس از زایمان سطح اکسی توسین در بدن آنها بالاتر است، پیوند عمیق تری با نوزاد خود برقرار می‌کنند. همچنین سطح اکسی توسین در پدرانی که نوزادان خود را در آغوش می‌گیرند، افزایش می‌یابد و این پدران زمان بیشتری را صرف بازی با نوزاد خود می‌کنند.
نقش اکسی‌توسین در سلامت روان
هورمون عشق بر سلامت روان نیز تأثیر می گذارد از جمله:
- کاهش استرس: مطالعات نشان میدهد زمانی که افراد تحت استرس فیزیکی مانند درد یا محدودیت هستند، سطح اکسی‌توسین در خون آنها افزایش می‌یابد. این موضوع کمک می کند که سیستم عصبی هنگام مواجهه با چیزی سخت یا ترسناک غیرفعال نشود و ترشح هورمون استرس کورتیزول نیز کاهش یابد.
- کاهش اضطراب
- بهبود خلق و خو
نقش اکسی‌توسین در رابطه جنسی
هورمون عشق مسئول برانگیختگی جنسی و ارگاسم است. در زنان، تحریک نوک سینه ها ترشح هورمون عشق را افزایش میدهد که باعث برانگیختگی جنسی می شود.
در مردان نیز ترشح اکسی‌توسین باعث نعوظ، افزایش تعداد اسپرم و حرکت اسپرم از طریق انزال می‌شود. شواهد نشان میدهد که در طول ارگاسم سطح هورمون عشق در مردان به شکل قابل توجهی افزایش می یابد.
عوارض پایین بودن غیر طبیعی اکسی توسین
پایین بودن غیر طبیعی این هورمون نادر است اما پایین بودن آن در زنان می تواند انقباضات رحم را در طول فرآیند زایمان متوقف کند و از خروج شیر پس از زایمان جلوگیری کند.
به نظر می رسد پایین بودن میزان اکسی‌توسین با اختلال طیف اوتیسم و علائم افسردگی مرتبط است.
شایع‌ترین علت اینکه سطح اکسی‌توسین در برخی پایین‌تر از حد معمول است، پان‌هیپیتوئیتاریسم است. وضعیتی که در آن سطوح تمام هورمون‌هایی که غده هیپوفیز آزاد می‌کند، پایین‌تر از حد معمول است.
عوارض بالا بودن غیر طبیعی اکسی توسین
عوارض در زنان
بالاتر از حد معمول بودن سطح هورمون عشق در زنان بسیار نادر است و به آن سمیت اکسی‌توسین می‌گویند. اگر میزان این هورمون در بدن زنان بیشتر از حد طبیعی باشد، منجر به فعالیت بیش از حد رحم و در نتیجه افزایش توده عضلانی رحم (هیپرتروفی) می‌شود.
هیپوتروفی باعث محدود شدن فضای رحم می شود؛ در نتیجه فضای کافی برای نگهداری جنین باقی نمی ماند که این امر باعث ایجاد محدودیت در بارداری می شود.
عوارض در مردان
در مردان بالا بودن غیر طبیعی هورمون اکسی‌توسین خطر هایپرپلازی (بزرگ شدن) خوش‌خیم پروستات را افزایش میدهد. آمارها نشان میدهد، بیش از نیمی از مردان بالای 60 سال به هایپرپلازی خوش خیم پروستات مبتلا هستند.
برای تغییر این متن بر روی دکمه ویرایش کلیک کنید. لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است.
کاربرد و عوارض اکسی‌توسین به عنوان دارو
کاربردها
اکسی‌توسین به عنوان دارو با نام تجاری پیتوسین عرضه می شود.
- این دارو تحت نظارت پزشک در شرایط خاصی مانند القای زایمان، تقویت انقباضات رحم در طول زایمان و کاهش خونریزی پس از زایمان یا سقط جنین استفاده می شود.
- درمان هراس اجتماعی، اوتیسم و افسردگی پس از زایمان
- درمان سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) و درمانی برای جلوگیری از آسیب روده ناشی از شیمی‌درمانی-پرتودرمانی
عوارض جانبی داروهای اکسی توسین
استفاده از این هورمون برای تسریع زایمان ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند:
- واکنش آلرژیک (بثورات پوستی، خارش، کهیر و تورم)
- تغییرات ریتم قلب
- خونریزی شدید واژن
آیا میدانید
استفاده بیش از حد و تزریق خیلی سریع این داروها برای تسریع زایمان ممکن است منجر به پارگی رحم شود.
راه های افزایش هورمون عشق
- ورزش
- موسیقی
- آواز خواندن گروهی
- لمس کردن
- نوازش کردن
- ماساژ دادن
- دیدن والدین (به ویژه مادر)
- وقت گذراندن با فرزندان
- در آغوش گرفتن
- معاشرت و مراقبت از خود
