هیپوترمی یا اُفت دمای بدن چیست و چه علائم، علل، عوارض و درمانی دارد؟

وقتی دمای بدن کاهش می‌یابد، قلب، سیستم عصبی و سایر اندام‌ها نمی‌توانند به خوبی کار کنند. در صورت عدم درمان به موقع، هیپوترمی می تواند باعث از کار افتادن قلب و سیستم تنفسی و در نهایت مرگ شود.

این بیماری در میان گروه‌های پرخطر مانند سالمندان، کودکان، افراد بی‌خانمان و افرادی که در هوای سرد ورزش می کنند، بسیار رایج است. آمارها نشان میدهد در ایالات متحده، سالانه بین 700 تا 1500 نفر، به دلیل افت دمای بدن، جان خود را از دست میدهند.

انواع هیپوترمی

• اگر دمای بدن فرد بین 32 تا 35 درجه سانتیگراد باشد، فرد دچار افت دمای بدن خفیف شده است.
• اگر دمای بدن فرد بین 27.78 تا 32 درجه سانتیگراد باشد، فرد دچار افت دمای بدن متوسط شده است.
• و اگر دمای بدن فرد کمتر از 27.78 درجه سانتیگراد باشد، فرد دچار افت دمای بدن شدید شده است.

از آنجایی که افراد به هیپوترمی واکنش متفاوتی نشان می دهند، بازه دمایی هر محله در افراد مختلف، ممکن است تا حدودی متفاوت باشد.

علائم و نشانه های هیپوترمی

هنگامی که دمای بدن شروع به کاهش می کند، لرزیدن اولین مکانیسم دفاعی است که بدن برای گرم شدن، انجام میدهد. در واقع لرزیدن، یک دفاع خودکار در برابر دمای سرد است.

علائم هیپوترمی در نوزادان عبارتند از:

• سردی پوست
• قرمزی روشن رنگ پوست
• انرژی کم غیر معمولی

علائم هیپوترمی خفیف در بزرگسالان عبارتند از:

• لرزیدن که ممکن است با پیشرفت هیپوترمی متوقف شود. (در واقع لرزیدن نشانه خوبی است که سیستم های تنظیم حرارت شما هنوز فعال هستند.)
• تنفس آهسته و سطحی
• نبض ضعیف
• ضربان سریعتر از حد طبیعی
• رنگ پریدگی پوست
• حرکات و واکنش های آهسته
• خواب آلودگی یا خستگی
• کاهش انرژی
• گیجی
• ادرار کردن بیش از حد

علائم هیپوترمی متوسط در بزرگسالان عبارتند از:

• لرزش کمتر
• کاهش سرعت تنفس و ضربان قلب
• تولید صداهای نامفهوم و زمزمه گونه
• ناتوانی در درست فکر کردن
• توهم
• آبی شدن رنگ پوست
• سفتی عضلات
• ریتم غیر طبیعی قلب
• فشار خون پایین
• از دست دادن هوشیاری

علائم هیپوترمی شدید در بزرگسالان عبارتند از:

• توقف لرزش بدن (علامت بدی است که نشان میدهد، سیستم های تنظیم حرارت بدن دیگر کار نمی کنند)
• کاهش فشار خون
• عدم واکنش دهی بدن
• تجمع مایعات در ریه ها
• ناتوانی در حرکت
• کاهش ادرار
• ایست قلبی
• کما یا مرگ

آیا میدانید

افراد مبتلا به هیپوترمی (سرمازدگی شدید) معمولاً از وضعیت خود آگاه نیستند و علائم اغلب به تدریج شروع می شود.

آشفتگی فکری و ناتوانی در تفکر درست ناشی از هیپوترمی می تواند منجر به رفتارهای مخاطره آمیز شود.

علل هیپوترمی

شایع ترین علت اُفت دمای بدن، قرار گرفتن در هوای سرد یا آب سرد است.

سایر عللی که می توانند منجر به هیپوترمی شوند عبارتند از:

• پوشیدن لباس هایی که به اندازه کافی برای شرایط آب و هوایی، گرم نیستند
• بیرون ماندن طولانی مدت در سرما
• پوشیدن لباس های خیس یا مرطوب در هوای سرد
• افتادن در آب سرد

چگونه بدن گرما از دست می دهد؟

گرمای تابشی : بیشترین گرما را بدن به دلیل ساطع شدن گرما از قسمت های غیر پوشیده از دست میدهد مانند دستها، پنجه پاها، صورت، گوش ها و…

تماس مستقیم : تماس مستقیم با اشیاء بسیار سرد، باعث تبادل گرمایی میان بدن و جسم سرد شده و در نتیجه باعث از دست دادن گرمای بدن می شود. به عنوان مثال تماس بدن با آب سرد یا زمین سرد. از آنجایی که آب در انتقال گرما از بدن سریعتر از هوای سرد عمل میکند، از دست دادن گرما از بدن در صورت خیس بودن لباس بسیار سریعتر اتفاق می افتد.

باد : باد هوای گرم ایجاد شده در اطراف سطح پوست را از بین می برد.

تبخیر : تعریق یکی دیگر از مکانیسم هایی است که باعث از دست دادن گرمای بدن می شود.

عواملی که خطر ایجاد هیپوترمی را افزایش میدهند

• خستگی توانایی فرد برای تحمل سرما را کم می کند.
• افزایش سن توانایی بدن برای تنظیم دما و احساس سرما را کم میکند. به همین دلیل است که افراد مسن بیشتر احساس سرما میکنند.
• کودکان و نوزادان سریعتر از بزرگسالان گرما را از دست می دهند.
• شرایط روحی مانند بیماری های روانی، زوال عقل یا سایر شرایطی که در قضاوت اختلال ایجاد می کنند ممکن است باعث شود، فرد لباس مناسب نپوشد یا خطر هوای سرد را درک نکند.
• اگرچه مصرف الکل و مواد مخدر باعث ایجاد گرما در بدن میشود، اما باعث انبساط عروق خونی نیز می شود و در نتیجه سطح پوست با سرعت بیشتری گرما از دست می دهد.
• علاوه بر این، استفاده از الکل یا مواد مخدر می تواند بر قدرت استدلال و قضاوت تأثیر منفی بگذارد. فردی که مست است و در هوای سرد بیهوش می شود، احتمالاً دچار هیپوترمی می شود.
• برخی شرایط پزشکی خاص و اختلالات بر توانایی بدن در تنظیم دمای بدن تأثیر می گذارند، مانند کم کاری تیروئید، تغذیه نامناسب یا بی اشتهایی عصبی، دیابت، سکته، آرتریت شدید، بیماری پارکینسون و آسیب های نخاعی.
• مصرف برخی داروها توانایی بدن در تنظیم دمای خود را تغییر میدهند، مانند داروهای ضد افسردگی خاص، داروهای ضد روان پریشی، داروهای ضد درد مخدر و آرام بخش ها.

عوارض هیپوترمی

اگر هیپوترمی درمان نشود، می تواند منجر به سرمازدگی و قانقاریا شود.

سرمازدگی باعث آسیب در سطح پوست و انتشار آن به بافت های زیرین می شود. اگر سرمازدگی فوراً درمان نشود ممکن است فرد دچار آسیب های دائمی شود. بینی، انگشتان پا، دست ها، گونه ها و چانه، بیشتر از سایر قسمت های بدن در معرض سرمازدگی هستند.

اگر نقاطی از بدن که دچار سرمازدگی شده اند، سیاه شوند و بافت آن بمیرد به آن قانقاریا می گویند. در موارد شدید، معمولاً لازم است که قسمت آسیب دیده برای جلوگیری از سرایت به سایر نقاط بدن، قطع شود.

تشخیص هیپوترمی

• پزشکان برای تشخیص به دنبال علائم فیزیکی مانند لرز، گیجی، نبض ضعیف و غیره می‌گردند.
• دماسنج های مخصوصی که در اکثر اورژانس ها وجود دارد، می تواند دمای بسیار پایین بدن را تشخیص دهد.
• گاهی اوقات ممکن است تشخیص اُفت دمای بدن سخت باشد زیرا علائم ممکن است شبیه سایر شرایط باشد. به عنوان مثال، یک فرد مسن ممکن است گیج شده و مشکلات گفتاری داشته باشد که شبیه علائم هیپوترمی است اما فرد در معرض سرما نبوده است.

درمان هیپوترمی

در موارد شدید اُفت دمای بدن، به درمان فوری پزشکی نیاز است:

• گرم شدن غیرفعال: پوشاندن فرد با پتو و دادن نوشیدنی گرم به او
• گرم کردن خون با کمک دستگاه همودیالیز (که معمولاً برای فیلتر کردن خون بیماران کلیوی استفاده می شود)
• تزریق مایعات گرم داخل وریدی
• گرم کردن مجاری تنفسی با استفاده از اکسیژن مرطوب شده از طریق ماسک یا لوله بینی
• اضافه کردن محلول آب شور گرم به ناحیه اطراف ریه ها یا حفره شکمی از طریق کاتتر

ذات‌الریه، ضربان قلب نامنظم، فیبریلاسیون بطنی (ریتم خطرناک “فلوترز” قلب)، قطع ناگهانی ضربان قلب) و مرگ از جمله خطراتی هستند که ممکن است در حین درمان اُفت دمای بدن، اتفاق بیفتند.

پیشگیری

در هوای سرد، گرم بمانید

برای گرم ماندن در هوای سرد، مخفف COLD – پوشش، فشار بیش از حد، لایه‌ها، خشکی را به خاطر بسپارید:

• پوشش: برای جلوگیری از خروج گرمای بدن از سر، صورت و گردن از کلاه یا پوشش محافظ دیگری استفاده کنید. دست های خود را با دستکش بپوشانید.
• فشار بیش از حد: از فعالیت هایی که باعث تعریق زیاد می شود خودداری کنید. ترکیب لباس خیس و هوای سرد باعث می شود بدن سریعتر گرما از دست بدهد.
• لایه ها: لباس های گشاد، چند لایه و سبک بپوشید.
• خشک بمانید: لباس های خیس را سریعاً تعویض کنید.

اگر شروع به لرزیدن کردید، سریعاً خود را به یک مکان گرم برسانید. به یاد داشته باشید که لرزیدن اولین نشانه شروع هیپوترمی است.

در اتاق سرد نخوابید به خصوص نوزادان، کودکان و سالمندان

اگر قرار است در هوای سرد بیرون باشید، الکل ننوشید

برای ایجاد هیپوترمی، لازم نیست آب بسیار سرد باشد. هر آبی که سردتر از دمای معمول بدن باشد باعث از دست دادن گرما می شود. اگر قصد دارید سوار کشتی شوید یا قایق سواری کنید، جلیقه نجات بپوشید.