هیپوپروتئینمی چیست؟ با علائم، علل، عوارض و درمان آن آشنا شوید
اگر سطح پروتئین در خون کمتر از حد طبیعی باشد به آن هیپوپروتئینمی (Hypoproteinemia) می گویند. تورم در پاها، صورت و سایر نواحی بدن، از دست دادن توده عضلانی، خشکی و شکنندگی موها و تغییرات خلقی برخی از علائم کمبود پروتئین در خون هستند.
ابتلا به برخی بیماری ها، اختلالات کبدی، مشکلات کلیوی، سوء تغذیه و کم خوری از علل کمبود پروتئین در خون هستند.
فهرست مطالب
هیپوپروتئینمی چیست | انواع پروتئین خوب | سطح طبیعی پروتئین در خون | علائم | علل | عوارض | تشخیص و آزمایشات | درمان | میزان توصیه شده مصرف پروتئین
هیپوپروتئینمی چیست؟
هیپوپروتئینمی یک اصطلاح پزشکی است که برای توصیف کمبود پروتئین در خون استفاده می شود. هنگامی که پروتئین خون کمتر از حد طبیعی باشد به آن هیپوپروتئینمی (Hypoproteinemia) میگویند که اغلب در صورت عدم مصرف کافی غذا یا ابتلا به بیماری‌های خاص ایجاد می شود.
پروتئین یک ماده مغذی ضروری است که تقریباً در هر قسمت از بدن وجود دارد از جمله استخوان‌ها، عضلات، پوست، مو و ناخن‌ها. بدن ما برای عملکرد و زنده ماندن به درشت مغذی نیاز دارد و باید آن را از طریق غذا دریافت کند. با این حال، بدن نمی‌تواند پروتئین را برای استفاده در آینده به مدت طولانی ذخیره کند، بنابراین باید هر روز پروتئین کافی مصرف کرد تا بدن برای عملکرد صحیح به پروتئین کافی در اختیار داشته باشد.
انواع پروتئین خون
دو نوع اصلی پروتئین در خون وجود دارد – آلبومین و گلوبولین
آلبومین پروتئینی است که در پلاسمای خون وجود دارد و از نشت مایعات از جریان خون جلوگیری می کند.
گلوبولین لخته‌های خون را تشکیل میدهد و در عملکرد درست کبد و کلیه‌ها نقش دارد.
سطح طبیعی پروتئین در خون
در آزمایش‌های خون سطح پروتئین بر اساس گرم در دسی‌لیتر (g/dL) اندازه‌گیری می‌شود. محدوده طبیعی میزان پروتئین در خون عبارتند از:
| نوع پروتئین | محدوده طبیعی در خون |
| پروتئین کل | 6.3 تا 8.0 گرم در دسی‌لیتر |
| آلبومین | 3.9 تا 4.9 گرم در دسی‌لیتر |
| گلوبولین | 2.0 تا 3.5 گرم در دسی‌لیتر |
در آزمایش پروتئین کل خون، نسبت A/G که نشاندهنده نسبت آلبومین به گلوبولین است، نیز اندازه گیری می شود. به طور معمول، بدن آلبومین بیشتری از گلوبولین دارد که البته این اختلاف زیاد نیست و نسبت طبیعی A/G کمی بیشتر از ۱ است.
علائم و علل
علائم هیپوپروتئینمی
برخی از علائم رایج کمبود پروتئین در خون عبارتند از:
- ضعف و خستگی
- ادم (تجمع مایع) در معده، دست ها، پاها و یا سایر اندام های تحتانی
- عفونت های مکرر
- خشکی، زخم و بثورات پوستی
- خارش پوست
- یرقان
- نازک شدن، شکنندگی یا ریزش موها
- از دست دان رنگ دانه مو
- ناخن‌های شکننده و حفره دار
- تغییرات خلقی
- شکستگی‌های ناشی از فشار
- از دست دادن توده عضلانی
- عدم رشد در کودکان
آیا میدانید
برخی از این علائم ممکن است ناشی از مشکلات دیگری مانند کم خونی ناشی از فقر آهن و یا مشکلات سیستم ایمنی باشند. بنابراین صرف داشتن این علائم به این معنا نیست که فرد قطعاً دچار هیپوپروتئینمی شده است. تشخیص کمبود پروتئین در خون تنها از طریق آزمایش های پزشکی امکانپذیر است.
علل هیپوپروتئینمی
- بیماری های خودایمنی: بیماری‌هایی مانند بیماری سلیاک و بیماری کرون می‌توانند باعث سوء جذب شوند.
- عفونت یا التهاب: ابتلا به عفونت یا بیماری ها که باعث التهاب می‌شوند، نیاز بدن به پروتئین را افزایش میدهند.
- افزایش متابولیسم: بیماری یا فعالیت می‌تواند باعث افزایش متابولیسم و در نتیجه نیاز بیشتر به پروتئین شوند.
- بیماری های کلیوی: سندروم نفروتیک و سایر بیماری‌های کلیوی ممکن است باعث کاهش سطح پروتئین در خون شوند.
- بیماری های کبدی: بیماری‌هایی مانند سیروز کبدی و هپاتیت می‌توانند بر توانایی کبد در ساخت و استفاده از آلبومین تأثیر بگذارند.
- سوء تغذیه: عدم دریافت مواد مغذی کافی به دلیل کم خوری، اختلالات خوردن و پیروی از یک رژیم خاص غذایی.
- بارداری و شیردهی: احتمال دارد که برخی از زنان در دوران بارداری و شیردهی دچار هیپوپروتئینمی شوند. در دوران بارداری، برای حمایت از رشد جنین، بدن مادر به پروتئین بیشتری نیاز دارد. در دوران شیردهی نیز نیاز بدن به پروتئین بیشتر از حالت عادی است.
- بیماری التهابی روده: برخی از انواع بیماری التهابی روده (IBD) باعث التهاب در روده کوچک که بسیاری از مواد مغذی ضروری را تجزیه و جذب میکند، می‌شوند.
- جراحی، از جمله جراحی کاهش وزن یا جراحی های که در آنها بخشی از روده برداشته می شود.
- آسیب به پانکراس
عوارض هیپوپروتئینمی
- کمبود پروتئین در خون ممکن است نشانه مشکلات و بیماری های جدی مانند بیماری کلیوی یا بیماری کبدی باشد. هر کدام از این بیماری ها در صورت درمان نشدن خطرناک هستند و ممکن است حتی باعث مرگ شوند.
- هیپوپروتئینمی شدید ممکن است منجر به کواشیورکور شود که نوعی سوء تغذیه است که در اثر کمبود شدید پروتئین ایجاد می شود.
- از دست دادن عضلات
- کند شدن رشد
- ضعیف شدن سیستم ایمنی
- ضعیف شدن قلب و ریه‌ها
تشخیص و آزمایشات
همانطور که قبلا هم اشاره شد، داشتن علائم نشانه قطعی کمبود پروتئین در خون نیست و برای تشخیص قطعی این وضعیت نیاز به انجام آزمایش خون است.
پزشکان برای تشخیص مجموعه‌ای از آزمایش‌های خون را که به عنوان پروتئین کل، آلبومین، گلوبولین و نسبت آلبومین/گلوبولین (A/G) شناخته می‌شوند، انجام میدهند.
نتایج این آزمایش نشان میدهد که آیا سطح پروتئین کل پایین است یا خیر و آیا سطوح پروتئین‌های آلبومین و گلوبولین طبیعی هستند یا نه.
آلبومین و گلوبولین دو پروتئینی هستند که در کبد تولید می‌شوند. اگر تعادل این دو پروتئین در بدن بهم بخورد ممکن است نشاندهنده یک مشکل جدی مانند اختلال کبدی، بیماری کلیوی یا یک بیماری خودایمنی باشد.
درمان هیپوپروتئینمی
نوع درمان براساس موارد زیر انتخاب می شود:
- علت کمبود پروتئین
- رژیم غذایی
- وضعیت سلامتی بیماری
- سن
- سابقه پزشکی
انواع درمان
نمونه‌هایی از درمان‌های موجود عبارتند از:
فردی که بدلیل اختلال خوردن دچار هیپوپروتئینمی شده است علاوه بر رعایت یک رژیم غذایی سالم و متعادل که شامل پروتئین کافی است، نیاز به روان درمانی نیز دارد.
فرد مبتلا به بیماری سلیاک باید رژیم غذایی بدون گلوتن را دنبال کند تا جذب مواد مغذی از جمله پروتئین توسط روده کوچک را بهبود پیدا کند.
هیپوپروتئینمی ناشی از اختلالات کبد و کلیه نیاز به درمان های خاص تر و گسترده تر و نظارت بیشتر توسط یک گروه متخصص پزشکی دارند.
زنان بارداری که بدلیل تهوع و استفراغ شدید دچار کمبود پروتئین شده اند نیز باید برای کاهش علائم باید با نظر پزشک، داروهای ضدتهوع و زنجبیل مصرف کنند.
آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای ضد انگلی برای درمان عفونت‌ها
مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی برای درمان هرگونه کمبود مواد مغذی دیگر
استروئیدها، سرکوب‌کننده‌های سیستم ایمنی و سایر داروها برای کاهش التهاب روده
پیشگیری
در برخی موارد، تغذیه خوب می‌تواند به حفظ سطح پروتئین در حد طبیعی کمک کند. اما ممکن است نتوان از هیپوپروتئینمی که در اثر شرایطی مانند بیماری کبد و کلیه ایجاد می شود، پیشگیری کرد.
میزان توصیه شده مصرف پروتئین
داشتن یک رژیم غذایی متعادل که شامل غذاهای با کیفیت باشد، بهترین راه برای اطمینان از دریافت پروتئین کافی است.
میزان توصیه شده روزانه پروتئین 0.8 گرم پروتئین به ازای هر کیلو وزن بدن است. یعنی یک فرد حدود 68 کیلوگرم باید روزانه 54 گرم پروتئین مصرف کند. در نظر داشته باشید که این عدد با توجه به جنسیت و میزان فعالیت فرد، ممکن است کمی متفاوت باشد.
به طور کلی توصیه می شود که یک زن بالغ روزانه 46 گرم پروتئین و یک مرد بالغ حدود 56 گرم پروتئین مصرف کند.
در دوران بارداری و شیردهی که نیاز بدن به پروتئین افزایش پیدا می کند، توصیهم می شود مصرف پروتئین روزانه حدود 71 گرم باشد.
انتخاب پروتئین‌های مناسب
پروتئین‌ها از اسیدهای آمینه تشکیل شده‌اند که بلوک‌های سازنده بافت‌های بدن هستند. بدن ما برای انجام عملکردهای مختلف خود به اسیدهای آمینه مختلف زیادی نیاز دارد.
پروتئین‌های حیوانی، پروتئین‌های کاملی هستند مانند گوشت، ماهی، تخم مرغ و مرغ است. برخی پروتئین های گیاهی مانند سویا، کنف، کینوا و آمارانت نیز منبع پروتئین کامل هستند. پروتئین های کامل حاوی تمام اسیدهای آمینه ضروری مورد نیاز بدن هستند.
آیا میدانید
بسیاری از پروتئین‌های گیاهی فقط حاوی برخی از اسیدهای آمینه ضروری هستند.
