بایدها و نبایدهای مصرف کافئین در دوران بارداری

مطالعات نشان میدهند که مصرف کافئین در دوران بارداری با پیامدهای نامطلوب حاملگی همراه است. مطالعاتی که اخیراً برای بررسی اثرات مصرف کافئین در دوران بارداری انجام شده است نشان میدهد، کافئین باعث انقباض مجرای تخمدان شده و بر لانه گزینی و رشد جنین تأثیر منفی میگذارد. علاوه بر این، قرار گرفتن در معرض کافئین در طول هفته های حساس بارداری ممکن است تغییرات اپی ژنتیکی را در جنین در حال رشد یا حتی سلول‌های زایشی ایجاد کند که در نسل‌های بعدی منشاء برخی بیماری ‌ها در سنین بزرگسالی شوند.

کافئین

کافئین پرمصرف ترین ماده محرک در سراسر جهان است. در آمریکا، تقریباً 70٪ از زنان در دوران بارداری به مصرف کافئین ادامه می دهند. گزارشات نشان میدهد که برخی در طول دوران بارداری روزانه بیش از 300 تا 500 میلی گرم کافئین مصرف می کنند که معادل تقریباً سه تا پنج فنجان قهوه در روز است. اگرچه مصرف کافئین در بزرگسالان اثرات مفیدی بر بیماری‌های عصبی (مانند پارکینسون و آلزایمر)، بیماری‌های قلبی عروقی (مانند بیماری عروق کرونر قلب، سکته مغزی)، برخی سرطان‌ها (مانند سرطان پروستات، ملانوم، سرطان کبد، سرطان سینه)، بیماری های کبدی (مانند فیبروز کبدی و سیروز کبدی) و دیابت نوع 2 دارد؛ اما مصرف کافئین در دوران بارداری خطر نارسایی بارداری یا عوارض بارداری را افزایش می دهد.

متابولیسم و نیمه عمر کافئین در بدن در دوران بارداری چه تغییری می کند؟

در طول بارداری، میزان متابولیسم کافئین در بدن مادر به طور قابل توجهی کاهش می یابد، به خصوص پس از سه ماهه اول. نیمه عمر مدت زمانی است که طول میکشد میزان یک ماده در بدن به نصف میزان اولیه آن برسد. نیمه عمر کافئین در بدن یک انسان سالم 5 ساعت است در حالیکه نیمه عمر کافئین در بدن یک زن باردار بیش از این است و در هفته های پایانی بارداری به حدود 15 ساعت می رسد!

علاوه بر این، کافئین به اندازه ای چربی دوست است که آزادانه به تمام غشاهای بیولوژیکی، از جمله سد خونی جفتی، منتقل میشود، در حالی که نه جنین و نه جفت آنزیم های متابولیسم جداگانه را ندارند و نمی توانند آن را پردازش کنند.

کافئین جذب شده توسط بدن مادر ممکن است در مجرای تخمدان یا مایع رحم انباشته شود و بر رشد جنین تأثیر گذاشته و باعث ایجاد برخی بیماری‌ها حتی بعد از تولد نوزاد و در بزرگسالی او ‌شود.

عوارض مصرف کافئین در دوران بارداری

مطالعات نشان میدهد که مصرف زیاد و طولانی مدت کافئین در دوران بارداری عوارضی به همراه دارد که عبارتند از:

• محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR)
• کم وزنی هنگام تولد
• ناباروری
• سقط خود به خودی
• نقص مادرزادی
• زایمان زودرس

چرا مصرف کافئین در دروان بارداری عوارض دارد؟

• زیرا کافئین محرک است

کافئین به عنوان یک ماده محرک، فشار خون و ضربان قلب را افزایش می دهد و باعث افزایش دفعات ادرار و در نتیجه کاهش سطح مایعات بدن و کم آبی میشود. افزایش فشار خون و ضربان قلب و کم آبی بدن اثرات منفی بر بارداری دارند به همین علت بهتر است در دروان بارداری از مصرف آن اجتناب کنید.

• زیرا کافئین از طریق جفت به جنین منتقل میشود

اگرچه بدن اغلب بزرگسالان به راحتی کافئین را پردازش میکند اما کودکان و به خصوص جنین این توانایی را ندارد زیرا متابولیسم او هنوز در حال تکامل است. حتی مقدار کمی کافئین نیز می تواند باعث تغییر در الگوی خواب جنین و الگوی حرکتی طبیعی او در مراحل بعدی بارداری شود.

• زیرا مصرف کافئین احتمال سقط جنین را افزایش میدهد

مطالعات نشان می‌دهد که قرار گرفتن در معرض کافئین نه تنها به‌شدت لانه‌گزینی جنین را مختل می‌کند، بلکه باعث اختلال در رشد و نمو جنین می‌شود، که منجر به از دست دادن بارداری (سقط جنین) می شود. در سال 2008، دو مطالعه در مورد رابطه مصرف کافئین در دوران بارداری و سقط جنین، نتایج متفاوتی را نشان دادند. مطالعه ای که در مجله آمریکایی زنان و زایمان نتایج آن منتشر شد نشان داد، زنانی که روزانه 200 میلی گرم یا بیشتر کافئین مصرف می کنند، دو برابر بیشتر از زنانی که هیچ کافئینی مصرف نمی کنند، در معرض سقط جنین هستند.

مطالعه دیگری که توسط Epidemiology منتشر شد، افزایش خطر سقط جنین را در زنانی که بین 200 تا 350 میلی‌گرم در روز کافئین مصرف میکردند، نشان داد. براساس نتایج هر دو پژوهش میان مصرف کافئین در دوران بارداری و افزایش خطر سقط جنین ارتباط مستقیمی وجود دارد، تنها مقادیر مصرف در این مطالعات متفاوت بود. به همین دلیل توصیه می شود زنان باردار حتماً مصرف کافئین خود را مدیریت کنند و میزان آن را به کمتر از 200 میلی گرم در روز محدود کنند.

خوراکی های حاوی کافئین

کافئین نه تنها در قهوه بلکه در چای (سیاه و سبز)، نوشابه، شکلات، نوشیدنی های انرژی زا و برخی داروهای بدون نسخه مانند شربت سرفه، وجود دارد. بنابراین بسیار مهم است در دوران بارداری از ترکیبات غذاها و نوشیدنی هایی که مصرف می کنید آگاه باشید تا دوز بی خطر مصرف کافئین را رعایت کنید.

دوز ایمن مصرف کافئین در دوران بارداری چقدر است؟

بسیاری از کارشناسان توصیه می کنند در دوران بارداری هر چه کمتر کافئین مصرف شود، بهتر است اما پژوهش های اخیر نشان میدهند که ممکن است هیچ دوز ایمنی برای مصرف کافئین در دوران بارداری وجود نداشته باشد.

در گذشته مصرف روزانه کمتر از 300 میلی گرم بعنوان “حداکثر دوز ایمن” مصرف کافئین در دروان بارداری به حساب می آمد. با این حال، این دوز «ایمن» بر اساس شواهد فزاینده در حال ارزیابی مجدد است. شواهد نشان میدهد که حتی دوزهای روزانه کمتر از 300 میلی گرم ممکن است خطر شکست بارداری را افزایش دهد. همچنین مصرف روزانه 100-200 میلی گرم در دوران بارداری نه تنها با افزایش خطر سقط جنین، محدودیت رشد جنین و کم وزنی هنگام تولد مرتبط است بلکه می تواند منجر به مشکلات پس از تولد برای کودک شود مانند خطر اضافه وزن (چاقی) و اختلالات رشدی شناختی (توانایی زبانی، هوشی، توجه و تمرکز، حافظه، درک مفاهیم انتزاعی و حل مسائل).

اثرات منفی قرار گرفتن در معرض کافئین در دوران جنینی بر سلامت بلندمدت کودک

علاوه بر اثرات منفی که مصرف کافئین در دوران بارداری بر جنین و سلامت بارداری دارد، تأثیرات منفی نیز می تواند بر سلامت بلندمدت کودک (پس از تولد) داشته باشد. این مسئله منعکس کننده نظریه منشأ رشد سلامت و بیماری در انسان (DOHaD) است.

• قرار گرفتن در معرض دوزهای بالای کافئین قبل از تولد یعنی در دوران جنینی، به طور قابل توجهی خطر ابتلا به لوسمی لنفوبلاستیک حاد دوران کودکی را افزایش می دهد.
• احتمال اختلال رشدی شناختی و ضریب هوشی پایین در کودکان 5 ساله ای که مادرانشان در دوران بارداری بیش از 200 میلی‌گرم کافئین در روز مصرف می‌کردند، در مقایسه با کودکانی که مادر آنها کمتر از 100 میلی‌گرم کافئین در روز مصرف می‌کردند، 2 برابر بیشتر است.
• حتی مصرف دوزهای پایین کافئین در دوران بارداری باعث افزایش خطر رشد بیش از حد فرزندان در دوران کودکی و اضافه وزن در اوایل کودکی می شود. این افزایش سریع وزن در کودکانی که هنگام تولد دچار کم وزنی هستند، یک عامل خطر اصلی برای ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی یا متابولیک در بزرگسالی است.
• مصرف کافئین در اواسط تا اواخر بارداری می تواند باعث افزایش گلوکوکورتیکوئیدهای مادر شود. جنینی که در معرض چنین محیطی قرار می گیرد ممکن است متابولیسم عصبی غدد درون ریز او مختل شود. جنینی که دچار این مشکل شده است، پس از تولد و در بزرگسالی بیشتر در خطر ابتلا به سندروم متابولیسم است.