سارکوپنیا چیست؟ علائم، علل و همه آنچه باید درباره آن بدانید

سارکوپنیا چیست؟

از دست دادن عضله یکی از فرآیندهای طبیعی پیری است که همه افراد را تحت تأثیر قرار می هد. همه افراد پس از 30 سالگی، حدود 3 تا 5 درصد از عضلات خود را در هر دهه زندگی از دست می دهند. کاهش توده و قدرت عضلانی ناشی از سن را که پس از 60 سالگی و ورود به سالمندی چشمگیرتر می شود، سارکوپنیا یا کم ماهیچگی می گویند. پژوهش ها نشان می دهد که 11 تا 50 درصد از سالمندان بالای 80 سال به سارکوپنی شدید مبتلا هستند به شکلی که برای انجام کارهایی مانند بلند شدن از صندلی، راه رفتن، باز کردن در قوطی و حمل مواد غذایی دچار مشکل هستند. کاهش و ضعف شدید توده عضلانی عموماً سالمندان را در معرض خطر سقوط، شکستگی استخوان، ناتوانی و حتی مرگ قرار می دهد.

علل سارکوپنیا چیست؟

اصلی ترین علت سارکوپنیا، افزایش سن است، اما عوامل دیگری نیز وجود دارند که می توانند باعث سرعت گرفتن روند تحلیل رفتن ماهیچه ها و تشدید آن شوند :

• افزایش سن (به خصوص پس از 60 سالگی)
• کاهش سلول های عصبی که مسئول ارسال سیگنال از مغز به عضلات برای شروع حرکت هستند
• غلظت پایین برخی از هورمون ها از جمله هورمون رشد، تستوسترون و فاکتور رشد شبه انسولین
• کاهش توانایی تبدیل پروتئین به انرژی
• افزایش التهاب به دلیل بیماری یا سایر عوامل

علائم سارکوپنیا

• ضعف عضلانی
• از دست دادن استقامت یا حفظ قدرت در حین فعالیت
• آهسته راه رفتن
• مشکل در انجام فعالیت های روزانه
• مشکل بالا رفتن از پله
• از دست دادن تعادل
• افتادن (زمین خوردن)
• کوچک شدن قابل توجه عضلات (تحلیل عضلات)

عواملی که خطر ابتلا به سارکوپنیا را افزایش می دهند

دلایلی که برخی افراد به سارکوپنی شدید مبتلا می شوند در حالی که برخی دیگر نه، پیچیده و نامشخص است. اگرچه سن و عدم تحرک از عوامل خطر اصلی هستند اما عوامل دیگری نیز وجود دارند که خطر ابتلا به کم ماهیچگی شدید را افزایش می دهند :

• سن
• کم تحرکی
• رژیم غذایی
• چاقی
• بیماری ها مزمن

سن : سارکوپنی شدید قبل از 60 سالگی نادر است، اگرچه روند از دست دادن عضله ده ها سال قبل از رسیدن به 60 سالگی شروع می شود. علاوه بر تغییرات بیولوژیکی که بخشی از روند طبیعی پیر شدن است، کم تحرکی، رژیم غذایی نامناسب و بیماری های مزمن باعث از دست دادن بیشتر توده و قدرت عضلانی می شوند.

کم تحرکی : مطالعات نشان می دهند افرادی که با بالا رفتن سن، همچنان فعال و پر تحرک هستند بسیار کمتر در خطر سارکوپنیای (کم ماهیچگی) شدید قرار دارند. هر چه در طول روز زمان بیشتری را به حالت نشسته یا دراز کشیده بگذرانید، احتمال از دست دادن توان و توده عضلانی بیشتر می شود.

رژیم غذایی : رژیم غذایی ناسالم یکی از علل تشدید سارکوپنی است. دانشمندان همچنان در حال بررسی مهمترین فاکتورهای غذایی هستند که ممکن است در تشدید تحلیل ماهیچه ها نقش داشته باشند، اما به نظر می رسد میان مصرف کم پروتئین و ابتلا به سارکوپنی رابطه مستقیمی وجود دارد. سایر عادات غذایی، از جمله مصرف کم میوه و سبزیجات، مصرف زیاد غذاهای فرآوری شده، قند، نمک، افزودنی های خوراکی و چربی های ناسالم (چربی های ترانس مصنوعی و چربی های اشباع شده) از دیگر عوامل مؤثر بر تشدید از دست دادن توده عضلانی و قدرت عضلات هستند.

به طور کلی، سالمندانی که سوءتغذیه دارند، به دلیل اینکه خیلی کم غذا می خورند یا رژیم غذایی که دارند، مواد مغذی کافی برای نیازهایشان را تأمین نمی کند، در معرض خطر سارکوپنیا قرار دارند و در صورت ابتلا با سرعت بیشتری سارکوپنی آنان پیشرفت می کند.

چاقی : اگر فردی به صورت همزمان مبتلا به سارکوپنی و چاقی باشد به آن چاقی سارکوپنیک می گویند. بالا بودن میزان چربی بدن باعث افزایش التهاب می شود و نحوه پاسخ بدن به هورمونی به نام انسولین را تغییر می دهد. افزایش التهاب و اختلال در پاسخ هورمونی بدن به انسولین باعث تشدید و تسریع از دست دادن عضلات و قدرت عضلانی میشود.

بیماری های مزمن : ابتلا به برخی بیماری های مزمن مانند بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، بیماری کلیوی، دیابت، سرطان یا HIV خطر ابتلا به سارکوپنی را افزایش می دهند.

تفاوت سارکوپنیا و آتروفی عضلانی چیست؟

آتروفی عضلانی به معنای از دست دادن و کوچک شدن توده عضلانی است که در هر سنی می تواند اتفاق بیفتد اما سارکوپنیا کاهش توده و قدرت عضلانی ناشی از سن است. بنابراین فردی که مبتلا به سارکوپنی است به این معناست که دچار آتروفی عضلانی نیز هست، اما ابتلا به آتروفی عضلانی به معنای سارکوپنی نیست زیرا کوچک شدن عضلات در فرد ممکن است ناشی از عوامل دیگری غیر از افزایش سن باشد. مثلاً فرد جوانی که استراحت مطلق بوده یا بدلیل کم تحرکی، عضله از دست داده است یا فردی که بدلیل سکته مغزی، آسیب نخاعی و یا ام اس (MS) دچار آتروفی عضلانی شده است.

تشخیص سارکوپنیا

برای تشخیص سارکوپنی، پزشک با معاینه فیزیکی و گرفتن سابقه پزشکی شروع می کند و سپس به سراغ آزمایشاتی می رود که به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

• تست‌هایی که میزان قدرت و تحرک را اندازه گیری می کنند
• آزمایش‌هایی که توده عضلانی را اندازه‌گیری می‌کنند

تست‌هایی که میزان قدرت و تحرک را اندازه گیری می کنند

این تست ها قدرت و توانایی فرد در حرکت و در حین انجام فعالیت های روزمره را بررسی می کنند :

1. تست گرفتن دست : در این آزمایش، از شما خواسته می‌شود که دستگاهی به نام دینامومتر دستی را با یک دست تا جایی که می‌توانید محکم فشار دهید. این دستگاه نشان می دهد که چه مقدار نیروی می توانید با دستانتان اعمال کنید، که نشانگر خوبی برای قدرت کلی شما است.
2. تست صندلی : از شما خواسته می شود تا هر چند بار که می توانید بدون استفاده از بازوها، در عرض 30 ثانیه روی صندلی بنشینید و بایستید. این تست قدرت پاها را نشان می دهد.
3. تست سرعت پیاده روی : این تست معمولا به مدت زمانی که طول می کشد تا حدود 4 متر را با سرعت معمول خود راه بروید، بررسی می کند.
4. تست پیاده روی 400 متر : در این تست پیاده‌روی طولانی‌تر، از شما خواسته می‌شود که 20 دور 20 متری را در سریع‌ترین زمان ممکن بپیمایید و بین هر دور بیش از 2 دقیقه استراحت نکنید.
5. تست زمان تمام شد و برو : این آزمایش زمانی که از روی صندلی بلند می‌شوید و حدود 3 متر دور می شوید و برمی‌گردید و سپس می‌نشینید، را بررسی می کند.
6. تست توانایی عملکرد فیزیکی کوتاه : این سه تست زمان‌بندی شده را ترکیب می‌کند: بلند شدن از روی صندلی، تعادل هنگام ایستادن و سرعت راه رفتن.

آزمایش‌هایی که توده عضلانی را اندازه‌گیری می‌کنند

برای اندازه گیری توده عضلانی و تأیید سارکوپنیا می توان از انواع تست های تصویربرداری استفاده کرد که عبارتند از :

1. جذب سنجی اشعه ایکس با انرژی دوگانه (DEXA یا DXA) : این آزمایش معمولاً برای اندازه گیری تراکم استخوان استفاده می شود، اما برای بررسی وضعیت ماهیچه ها نیز کابردر دادر. در این آزمایش از اشعه ایکس با دوز پایین برای اندازه گیری توده های عضلانی و چربی شما استفاده می شود.
2. آنالیز ترکیب بدن / تجزیه و تحلیل امپدانس بیوالکتریکی (BIA) : این تست به طور گسترده در دسترس است و می تواند ترکیب بدن از جمله ماهیچه و چربی را با استفاده از جریان الکتریکی ملایم اندازه گیری کند.
3. ام آر آی یا سی تی اسکن : این دو تست می توانند اندازه گیری های بسیار دقیقی از توده عضلانی کل بدن ارائه دهند اما به دلیل محدودیت دسترسی و هزینه بالای انجام آنها، برای تأیید سارکوپنی کمتر استفاده می شوند.

درمان سارکوپنیا

• افزایش تحرک و فعالیت بدنی (تمرینات قدرتی / مقاومتی و تمرینات هوازی )
• تغییر در سبک زندگی و رژیم غذایی
• تجویز دارو

در حال حاضر (تا زمان نگارش این مقاله) هیچ دارویی برای درمان سارکوپنی تأیید نشده است. داروهایی که توسط پزشکان تجویز می شوند همچنان تحت مطالعه و بررسی هستند و نتایج نشان می دهد که هیچ موفقیتی در بهبود عملکرد فیزیکی ندارند با وجود اینکه ممکن است باعث بهبود و قدرت توده عضلانی شوند. این داورهای تجویزی عبارتند از:

• تستوسترون
• هورمون های رشد
• دارو برای درمان سندروم متابولیک (از جمله مقاومت به انسولین، چاقی و فشار خون بالا)
• داروهای دیگری که عواملی را که در از دست دادن عضله نقش دارند، مانند التهاب را هدف قرار می دهند

رژیم غذایی سارکوپنیا

• بسیاری از افراد مسن مبتلا به سارکوپنی پروتئین و کالری کمی مصرف می کنند، بنابراین افزودن کالری و مواد مغذی بیشتر، به ویژه پروتئین، ممکن است مفید باشد. کارشناسان در سراسر جهان در مورد میزان مصرف صحیح پروتئین برای افراد مسن اختلاف نظر دارند، اما توصیه رایج، مصرف  20 تا 35 گرم پروتئین در هر وعده غذایی است.
• زمانی که یک رژیم غذایی غنی از پروتئین را با تمرینات قدرتی ترکیب کنید، احتمالا بهترین نتایج را خواهید گرفت.
• اگر کمبودهای تغذیه ای دیگری دارید، مانند پایین بودن سطح ویتامین D، تغییرات در رژیم غذایی و مصرف مکمل می تواند مفید باشد.

چگونه با افزایش سن از سارکوپنیا جلوگیری کنیم؟

ما نمی توانیم به طور کامل جلوی از دست دادن توده عضلانی و تحلیل عضلات ناشی از بالا رفتن سن را بگیریم اما می توانیم سرعت پیشرفت آن را کند کنیم با استفاده از :

• یک رژیم غذایی با کیفیت بالا با مقدار زیادی پروتئین، از جمله پروتئین های گیاهی مانند حبوبات و آجیل
• یک سبک زندگی فعال که شامل تمرینات قدرتی است
• معاینات منظم پزشکی به منظور ارزیابی وضعیت اسکلتی و ماهیچه ها

سؤالات متداول درباره سارکوپنیا