علائم مسمومیت بارداری (پره اکلامپسی )؛ علل و عوارض آن

پره اکلامپسی دیررس چیست؟

این نوع مسمومیت نادر است و معمولاً در عرض 48 ساعت اول پس از زایمان علائم آن ظاهر می شود؛ علائمی مانند فشار خون بالا و وجود پروتئین ببیش از حد در ادرار. احتمال بروز مسمومیت بارداری دیررس که با عنوان مسمومیت حاملگی پس از زایمان نیز شناخته می شود، تا 6 هفته بعد از زایمان نیز وجود دارد! این نوع مسمومیت حاملگی نیاز به درمان فوری دارد و اگر به سرعت اقدامات درمانی انجام نشود می تواند باعث تشنج یا سایر عوارض جدی دیگر شود.

تفاوت پره اکلامپسی با اکلامپسی چیست؟

در صورتیکه پره اکلامپسی منجر به تشنج و یا کما مادر شود، به آن اکلامپسی می گویند. اکلامپسی یک وضعیت جدی و خطرناک برای مادر و جنین است که در موارد نادر می تواند باعث مرگ شود.

برخی از علائم اکلامپسی قبل از وقوع تشنج عبارتند از سردرد شدید، مشکلات بینایی، سردرگمی ذهنی و تغییر رفتار. ممکن است هیچ علامت هشدار دهنده ای وجود نداشته باشد. اکلامپسی ممکن است قبل، در حین یا بعد از زایمان اتفاق بیفتد.

علائم مسمومیت بارداری 

• تورم پاها و دست ها
• وجود پروتئین بیش از حد در ادرار
• فشار خون بالا (فشار بالاتر از 140 بر روی 90)
• افزایش وزن ناگهانی در طی 1 یا 2 روز به دلیل احتباس مایعات در بدن
• درد شانه
• درد شکم، به خصوص در ناحیه بالای شکم در سمت راست
• سردردهای شدید
• تغییر در واکنش ها یا وضعیت هوشیاری
• کاهش ادرار و یا قطع شدن کامل آن
• سرگیجه
• مشکل در تنفس
• استفراغ و حالت تهوع شدید
• تغییرات بینایی ( به عنوان مثال دیدن چراغ ها به صورت چشمک زن یا تاری دید )

در مواردی نیز امکان دارد فرد مبتلا به مسمومیت بارداری باشد اما هیچ گونه علائمی نداشته باشد، بنابراین مهم است که به طور منظم فشار خون و آزمایش ادرار وی توسط پزشک مورد بررسی قرار بگیرد.

چه زمانی احتمال دارد مسمومیت حاملگی اتفاق بیفتد؟

پره اکلامپسی ممکن است در اوایل هفته بیستم بارداری اتفاق بیفتد، اما احتمال آن بسیار کم است. علائم این عارضه اغلب پس از هفته سی و چهارم شروع می شوند. در موارد نادری، علائم پس از تولد و معمولاً در عرض 48 ساعت اول پس از زایمان ظاهر می شوند.

علل مسمومیت بارداری

اگرچه علت دقیق پره اکلامپسی مشخص نیست اما بسیاری از متخصصین موارد زیر را علت مسمومیت حاملگی می دانند:

• نارسایی عملکردی جفت
• کمبود جریان خون در رحم
• ژن

سایر اختلالات فشار خون بالا در بارداری

پره اکلامپسی تنها یکی از چهار اختلال فشار خون است که ممکن است در دوران بارداری رخ دهد. سه مورد دیگر آن عبارتند از:

• فشار خون بارداری : این نوع فشار خون بالا بعد از هفته بیستم بارداری شروع می شود، اما باعث تغییر میزان پروتئین در ادرار نمی شود و معمولاً بعد از زایمان از بین می رود.
• فشار خون مزمن : این نوع فشار خون بالا قبل از بارداری یا قبل از هفته بیستم بارداری شروع می شود.
• فشار خون مزمن به همراه مسمومیت بارداری : این نوع، فشار خون بالا مزمن است که با ادامه بارداری حادتر می شود و باعث افزایش میزان پروتئین در ادرار و عوارض دیگری میشود.

چه کسانی بیشتر در معرض پره اکلامپسی قرار دارند؟

اگرچه همه زنان در دوران بارداری در خطر ابتلا به مسمومیت حاملگی قرار دارند اما برخی شرایط، احتمال ابتلای مادر به پره اکلامپسی را افزایش می دهد. این عوامل خطر عبارتند از :

• سابقه پره اکلامپسی
• وجود بیش از یک جنین (دوقلو یا بیشتر بودن جنین ها)
• فشار خون مزمن
• بیماری کلیوی
• دیابت
• بیماری های خود ایمنی مانند لوپوس
• باردار شدن برای اولین بار
• بیش از 10 سال از آخرین بارداری مادر گذشته باشد
• BMI بالای 30
• سابقه خانوادگی پره اکلامپسی (مادر یا خواهر قبلا دچار مسمومیت بارداری شده باشند)
• سن مادر بیش از 35 سال باشد
• داشتن عوارضی در بارداری های گذشته (مانند کمبود وزن نوزاد در هنگام تولد)
• انجام لقاح آزمایشگاهی (IVF)
• رنگ پوست (آمارها نشان میدهد که مسمومیت حاملگی در زنان سیاه پوست شایع تر است)

عوارض مسمومیت بارداری

• پره اکلامپسی می تواند از رسیدن خون کافی به جفت جلوگیری کند و باعث محدودیت رشد جنین شود و نوزاد کم وزن به دنیا بیاید.
• جدا شدن ناگهانی جفت از رحم که به آن جدا شدن جفت می گویند و می تواند منجر به مرده زایی شود.
• زایمان زودرس و عوارض ناشی از آن مانند عقب افتادگی ذهنی، صرع، فلج مغزی و مشکلات شنوایی و بینایی
• اکلامپسی
• سکته مغزی یا سایر آسیب های مغزی
• سکته قلبی یا سایر آسیب های قلبی
• تشنج
• تجمع مایع در قفسه سینه
• نابینایی برگشت پذیر
• خونریزی کبد
• خونریزی بعد از زایمان
• آسیب دیدن کلیه ها
• آسیب دیدن ریه ها
• بیماری های قلبی عروقی. ابتلا به مسمومیت بارداری ممکن است خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی را در آینده افزایش دهد. اگر مادر بیش از یک بار به پره اکلامپسی مبتلا شده باشد و یا زایمان زودرس داشته باشد، ریسک ابتلا افزایش می یابد.
• سندروم HELLP . اگر پره اکلامپسی یا اکلامپسی به کبد و سلول های خونی آسیب بزنند، ممکن است مادر به عارضه ای به نام سندروم HELLP مبتلا شود که یک وضعیت اورژانسی است.

علائم سندروم HEELP

• تاری دید
• درد سینه یا شکم
• سردرد
• خستگی
• ناراحتی معده یا استفراغ
• تورم در صورت یا دست ها
• خونریزی از لثه یا بینی

هشدار : در صورتیکه که این علائم را دارید فوراً با اورژانس تماس بگیرید.

تشخیص مسمومیت بارداری

اگر فشار خون بالا به همراه حداقل یکی از علائم زیر را دارید، دچار پره اکلامپسی هستید:

• وجود پروتئین بیش از حد در ادرار
• کافی نبودن پلاکت در خون
• سطوح بالای مواد شیمیایی مرتبط با کلیه در خون
• سطوح بالای مواد شیمیایی مرتبط با کبد در خون
• وجود مایع در ریه ها
• سردرد جدیدی که با مصرف دارو از بین نمی رود

برای تأیید تشخیص مسمومیت بارداری آزمایشات زیر انجام می شود:

• آزمایش خون برای بررسی پلاکت ها و بررسی مواد شیمیایی مربوط به کبد و کلیه ها
• آزمایش ادرار برای اندازه گیری پروتئین
• سونوگرافی
• تست بدون استرس جنین یا همان تست ان اس تی (NST)
• تست بیوفیزیکال پروفایل جنین یا تست BPP

تست NST و تست BPP برای ارزیابی وضعیت سلامت و رشد جنین انجام می شود.

درمان پره اکلامپسی

تنها راه درمان پره اکلامپسی و اکلامپسی زایمان است.

اگر کودک در هفته 37 یا بعد از آن باشد و به خوبی رشد کرده باشد، پزشک می تواند کودک را با سزارین و یا القای زایمان به دنیا بیاورد و از بدتر شدن مسمومیت حاملگی پیشگیری کند.

اگر جنین به پایان ترم نزدیک نشده باشد (قبل از هفته سی و هفتم)، پزشک می تواند مسمومیت بارداری خفیف را تا زمانی که کودک به اندازه کافی رشد کند، کنترل کند.

اگر پره اکلامپسی خفیف باشد که به عنوان پره اکلامپسی بدون علائم شناخته می شود به طور معمول، درمان های زیر تجویز می شود :

• استراحت در خانه یا بستری شدن در بیمارستان
• نظارت دقیق ضربان قلب جنین
• دارو برای کاهش فشار خون (هیدرالازین یا سایر داروهای فشار خون)
• داروبرای جلوگیری از تشنج (مانند تزریق منیزیم) و پیشگیری از سایر مشکلات
• تزریق استروئید برای کمک به رشد سریع‌تر ریه‌های کودک
• آزمایش خون و ادرار

پیشگیری از مسمومیت بارداری

• وزن کم کردن (در صورت اضافه وزن مادر)
• ترک سیگار
• ورزش منظم
• کنترل قند خون
• کنترل فشار خون

سوالات متداول

چگونه بفهمم پره اکلامپسی دارم؟

از آنجایی که برخی از علائم پره اکلامپسی مانند سردرد، حالت تهوع و درد در اکثر بارداری ها شایع است، تشخیص مسمومیت بارداری توسط خود مادر دشوار است و امکان تشخیص اشتباه نیز وجود دارد، به ویژه اگر اولین بارداری وی باشد. بهترین و مطمئن ترین راه تشخیص مراجعه به پزشک متخصص است. اگر تشنج، سردرد شدید، تاری دید یا سایر اختلالات بینایی، درد شدید شکم یا تنگی نفس شدید دارید فوراً با اورژانس تماس بگیرید.

در صورت ابتلا مادر به پره اکلامپسی، آیا امکان زنده ماندن نوزاد وجود دارد؟

اکثر نوزادان متولد شده از مادران مبتلا به پره اکلامپسی، سالم هستند. اما اگر مسمومیت حاملگی درمان نشود، می تواند مشکلات سلامتی جدی برای مادر و نوزاد ایجاد کند.

دردهای مسمومیت بارداری به چه شکل هستند؟

سردردهای پره اکلامپسی ممکن است خفیف، شدید یا ضربان دار باشند. درد شکم می تواند خفیف و ثابت باشد یا درد تیز و کوبنده که می آید و می رود.