اختلال بدگمانی یا پارانویا چیست؟

 پارانویای بالینی نوعی شدیدتر اختلال بدگمانی است. این بیماری یک مشکل روانی نادر است که فرد مبتلا اصلاً باور ندارد که دچار سوءظن و بدبینی بی دلیل است. فرد بیمار مطمئن است، آنچه که تصور می کند حقیقت دارد در حالیکه هیچ مدرک واقعی وجود ندارد که کسی یا کسانی در صدد آسیب رساندن به وی هستند.

تفاوت اضطراب و تفکر پارانوئید چیست؟

 اضطراب می تواند باعث پارانویا شود و بر موضوعی که فرد در مورد آن دچار سوءظن شده و مدت زمان دوام این احساس تأثیر می گذارد. از طرفی افکار پارانوئید نیز می توانند باعث اضطراب شوند.

 طبیعی است که گاهی مضطرب باشیم، مخصوصاً اگر در شرایط سختی مانند از دست دادن شغل یا پایان یک رابطه قرار داشته باشیم. وقتی در ارتباطات اجتماعی، نگرانیم که دیگران درباره چیزهایی که می گوییم یا نحوه لباس پوشیدن یا رفتار ما چه قضاوتی می کنند. برخی این گونه افکار را پارانوئید می نامند، اما همه ما هر از گاهی افکاری از این دست داریم. فقط به این دلیل که نگران هستیم به این معنی نیست که ما یک بیماری روانی داریم. پارانویای بالینی زمانی اتفاق می‌افتد که فرد 100% به بدبینی های خود یقین دارد حتی زمانی که حقایق ثابت می کنند تصور او درست نیست.

 اگر نگران هستید که افکارتان پارانوئید است یا فقط اضطراب معمولی است، به منبع و مدت زمان دوام آن دقت کنید. اگر اضطراب شما با چیز واضحی مرتبط نیست و به نظر می رسد که از بین نمی رود، لازم است در مورد آن با پزشک صحبت کنید. احساس اضطراب و هراس که برای مدت طولانی ادامه داشته باشد می تواند نشانه اختلال اضطرابی باشد. علائم پارانویا معمولاً شدیدتر از  اختلال اضطرابی است.

علائم پارانویا

علائم بدگمانی می تواند شامل موارد زیر باشد:

• فرد حالت تدافعی، خصمانه و یا تهاجمی دارد
• به راحتی به دیگران توهین می کند
• عقیده دارد که همیشه حق با اوست و آرام کردن یا منصرف کردن او از این افکار دشوار است
• ناتوانی در سازش، بخشش یا پذیرش انتقاد
• ناتوانی در اعتماد کردن به دیگران
• به دنیال کشف و تفسیر معانی پنهان در رفتارهای عادی افراد است

علل پارانویا

• کم خوابی زیاد

بزرگسالان باید 7 تا 9 ساعت در شب بخوابند تا هوشیار و از نظر روانی سالم بمانند.

اگر برای مدت طولانی نتوانید بخوابید، ممکن است چیزهایی را ببینید و بشنوید که وجود ندارند (دچار توهم شوید)، نسبت به دیگران بدگمان شوید و احتمال درگیری با دیگران و ایجاد سوءتفاهمات بالا می رود.

• اختلالات روانپزشکی

اسکیزوفرنی می تواند یکی از علل پارانویا باشد. اسکیزوفرنی، یکی از اختلالات جدی است که می تواند تشخیص اینکه چه چیزی واقعی است و چه چیزی تصور فرد است را سخت کند. بیشتر اوقات، به سادگی نمی توانید تشخیص دهید که چه زمانی افکار شما پارانوئید شده اند.

اختلال شخصیت مرزی که در آن فرد دچار نوسانات عاطفی سریعی است، یک لحظه فردی را ستایش می کند و لحظه ای دیگر از او متنفر است. این اختلال می تواند باعث ایجاد افکار پارانوئید و حتی پارانویای بالینی در برخی افراد شود.

• مصرف مواد مخدر

مخدرهایی مانند ماری جوانا، مواد توهم‌زا (ال‌اس‌دی، قارچ های روانگردان) و محرک‌ها (کوکائین، مت آمفتامین) دارای مواد شیمیایی هستند که می توانند سبب افکار پارانوئیدی برای کوتاه مدت شوند. هنگامی که این مواد شیمیایی از بدن خارج می شوند، پارانویا نیز از بین می رود. سوء مصرف شدید الکل نیز می‌تواند باعث پارانویای کوتاه‌مدت شود و در درازمدت می تواند منجر به پارانویای مداوم و حتی توهم شود.

هشدار: اگر افکار پارانوئید و یا افسردگی دارید، مصرف مواد مخدر و الکل باعث وخیم تر شدن آنها می شوند.

• زوال عقل

افکار پارانوئید بخشی از بیماری زوال عقل است. بیماری آلزایمر و سایر اشکال زوال عقل، که با بالا رفتن سن احتمال ابتلا به آنها بیشتر می شود، می توانند مغز را به گونه ای تغییر دهند که فرد دچار بدبینی و سوءظن نسبت به دیگران شود. ممکن است متوجه شوید که یکی از اطرافیانتان که مبتلا به زوال عقل است، چیزهایی مانند جواهرات یا پول را پنهان می کند یا یقین دارد که دیگران درصدد آسیب رساندن به او هستند.

درمان اختلال بدگمانی

 متأسفانه اغلب افرادی که افکار پارانوئید دارند، تحت درمان قرار نمی‌گیرند، زیرا متوجه غیرواقعی بودن افکارشان نمی‌شوند. اگر متوجه برخی از علائمی که ذکر شد در اطرافیانتان شدید بهتر است با یک روانپزشک مشورت کنید.

 حتی اگر بیماری روانی ندارید، اما افکار پارانوئید یا غیرمنطقی مانع انجام کارهایی می شود که می خواهید انجام دهید، با یک مددکار اجتماعی، روانشناس یا روانپزشک صحبت کنید. گفتار درمانی یا داروهای تجویزی می توانند به شما کمک کنند احساس بهتری داشته باشید.

 اگر احساس می کنید که در حال از دست دادن ارتباط خود با واقعیت هستید، حتماً باید به روانپزشک مراجعه کنید.

 اگر هنوز خودتان متوجه هستید که افکارتان معقول نیست، این یعنی اینکه کارهایی وجود دارد که می توانید برای کمک به خودتان انجام دهید:

• برای شروع، مهم است که یک رژیم غذایی متعادل سالم داشته باشید، ورزش کنید و خواب کافی داشته باشید. همه این ها بخشی از تعادل ذهنی است که می تواند به دور نگه داشتن افکار پارانوئید کمک کند.
• صحبت کردن با خودتان در مورد افکار پارانوئید می تواند مفید باشد. این روش تا زمانی کمک کننده است که شما هنوز می توانید بگویید که افکار شما معقول نیستند. به جای اینکه با خود فکر کنید «من دیوانه هستم» یا «من پارانوئید هستم»، به خودتان بگویید «نگران چیزی هستم که خیلی بعید است درست باشد».