توهم تکرار چیست؟

آیا تا به حال برای شما پیش آمده که بعد از یادگیری یک کلمه جدید، امتحان کردن یک نوشیدنی تازه و یا کشف یک اصطلاح پزشکی جدید، متوجه شوید که بیش از قبل با آنها مواجه می شوید. این پدیده بعنوان توهم تکرار شناخته می شود که یک سوگیری شناختی مرتبط با حافظه است. در حقیقت، آهنگ مورد علاقه جدید شما ممکن است پیشتر نیز وجود داشته اما چون به تازگی وارد ذهن شما شده است، در همه جا متوجه آن می شوید و فکر می کنید که به تازگی محبوب تر و فراگیرتر شده است.کارشناسان توهم تکرار را اثر بادر ماینهوف (Baader-Meinhof) یا سندرم ماشین آبی نیز می نامند. نام بادر ماینهوف  از یک گروه شبه نظامی چپ گرا در آلمان غربی گرفته شده است.

در سال 1994 روزنامه نگاری به طور اتفاقی نام این گروه را در یکی از منابع مطالعاتی اش برای اولین بار مشاهده کرد و تنها به فاصله 24 پس از آن  به صورت کاملا تصادفی بار دیگر با نام این گروه در منبعی دیگر مواجه شد. او در ستون روزنامه، این تجربه را با خوانندگان در میان گذاشت که چگونه به مجرد آشنایی با یک اصطلح یا رخداد جدید کم اهمیت متوجه می شویم که پس از آن به دفعات در اطرافمان تکرار می شود. به زودی سیل تجربیات مشابه خوانندگان در ارتباط با این پدیده را دریافت کرد و از همین جا بود که این پدیده بادر ماینهوف نام گرفت.

به طور مشابه، سندرم ماشین آبی نیز براساس یک اتفاق رایج نامگذاری شده است که وقتی یک ماشین خاص را یک بار می بینید، به احتمال زیاد دوباره متوجه همان ماشین در مکان های دیگر نیز می شوید.

چرا توهم تکرار اتفاق می افتد؟

این پدیده بسیار رایج است و به احتمال زیاد هر کسی را در مقطعی از زندگی تحت تأثیر قرار داده یا خواهد داد. به عبارت ساده تر، توهم تکرار به این دلیل اتفاق می افتد که شما به چیزهایی که اخیراً برای شما مهم شده اند توجه بیشتری می کنید. توهم تکرار دو بخش دارد. اول اینکه شما باور می کنید که موضوع مورد نظر بیشتر از قبل در اطراف شما ظاهر می شود. دوم اینکه، خودتان را متقاعد می کنید که قبلاً به این صورت نبوده است، که به آن سوگیری تأیید می گویند. واقعیت این است که تکرار آن موضوع بیشتر نشده است، اما مغز شما، شما را متقاعد کرده که این اتفاق افتاده است.

مطالعات زیادی در مورد توهم تکرار وجود ندارد. این مفهوم بسیار شبیه به نظریه ای است که به آن «تصرف توجه مبتنی بر حافظه کاری» می‌گویند. این مفهوم توضیح می دهد که چگونه توجه فرد می تواند هدایت شود. وقتی ایده خاصی را در ذهن خود نگه می دارید، توجه شما به طور طبیعی به آن معطوف می شود – بدون اینکه حتی خودتان متوجه شوید.

توهم تکرار با توجه ارادی و غیرارادی شما کار می کند. توجه ارادی به شما کمک می کند اطلاعاتی را که برای موقعیت فعلی تان مهم است انتخاب کنید. توجه غیر ارادی نیز زمانی اتفاق می افتد که چیز دیگری توجه شما را از آن موضوع دور کند.

این مسئله به چگونگی تکامل ما مربوط می شود. ذهن ما باید به اتفاقات اطرافمان پاسخ دهد تا در امان باشیم. اما اگر می‌خواهیم یک کار را به طور مؤثر انجام دهیم، باید توجه مان را به آن معطوف کنیم. توجه برای یادگیری و حافظه مهم است. اگر به چیزی توجه نکنید، نمی توانید آن را به خاطر بیاورید. بنابراین اگر برای اولین بار چیز جدیدی یاد گرفتید یعنی به آن توجه کرده اید و پس از آن به احتمال زیاد شروع به دیدن آن خواهید کرد زیرا اکنون از آن آگاه هستید.

چگونه توهم تکرار می تواند بر شما تأثیر بگذارد؟

برای اکثر مردم، توهم تکرار به هیچ اثر خاصی منجر نمی شود و تنها یک پدیده جالب به شمار می رود. اما برای برخی، توهم تکرار می تواند به نتایج جدی منجر شود. به عنوان مثال، اگر در زمینه جرم شناسی کار می کنید، ممکن است توجه شما به یک مظنون خاص جلب شود. پس از آن، ذهن شما تمایل بیشتری برای توجه به آن شخص زمانی که اطلاعات جدیدی منتشر می شود، خواهد شد.

این می تواند برای پرونده مفید باشد و شما را به سمت مظنون درست هدایت کند. اما می تواند مضر هم باشد. اگر ذهن شما به عنوان کارآگاه روی یک نفر متمرکز باشد، ممکن است شواهد کلیدی دیگر را از دست بدهید.

یا اگر در زمینه پزشکی کار می کنید، ممکن است اخیراً در مورد یک بیماری جدید مطلع شده باشید. از آنجایی که تمرکز شما بر روی این بیماری قرار دارد، ممکن است بیشتر متوجه علائم آن بیماری در مراجعینتان شوید.

توهم تکرار در این مورد می تواند مفید باشد زیرا شما از این بیماری جدید آگاهی بیشتری دارید. اما از سوی دیگر می تواند موجب نادیده گرفتن سایر علائم و در نتیجه تشخیص نادرست شود.

یا اگر اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی داشته باشید ، توهم تکرار ممکن است وضعیت شما را حادتر کند. در این وضعیت، سوگیری تأیید ناشی از توهم تکرار می تواند باعث شود که شما شک خود را تأیید کنید. اگر روی یک توهم خاص که ناشی از بیماری اسکیزوفرنی شماست تمرکز کنید، توهم تکرار ممکن است شما را متقاعد کند که آن واقعی است در حالی که اینطور نیست.

به طور کلی، این پدیده نشان می دهد که مغز واقعاً در هر لحظه چه حجم بالایی از اطلاعات را دریافت می کند که در بیشتر مواقع حتی از آن آگاه هم نیستیم. این مفهوم توضیح می‌دهد که چرا وقتی توجه ما به چیزی متمرکز می‌شود، بیشتر از سایر موارد متوجه آن می‌شویم.