باورهای غلط درباره زوال عقل (دِمانس) که شاید ندانید
تخمین زده می شود که در حال حاضر حدود 5.8 میلیون بزگسال بالای 65 سال، در آمریکا به زوال عقل مبتلا هستند. با توجه به افزایش امید به زندگی (طول عمر) طی دهه های اخیر، پیش بینی می شود این آمارها تا سال 2050 به 13.8 میلیون نفر برسد! این آمارها در کنار صحبت های غیر علمی در مورد دِمانس، باعث بوجود آمدن باورهای غلط درباره زوال عقل شده است.
در این مقاله به بررسی 11 باور غلط درباره زوال عقل و واقعیت آن خواهیم پرداخت.
با افزایش سن ابتلا به زوال عقل غیر قابل اجتناب است
زوال عقل بخش طبیعی از بالا رفتن سن و پیری نیست. انجمن آلزامیر ایالات متحده می گوید تنها 3 درصد از بزرگسالان بین 65 تا 74 سال، به آلزایمر که شایع ترین شکل زوال عقل است، مبتلا می شوند. براساس آمارها تنها 17 درصد از افراد بین 75 تا 84 سال و 32 درصد از افراد بالای 85 سال به زوال عقل مبتلا می شوند.
همانطور که آمارها نشان میدهد، این که با افزایش سن، فرد حتما به زوال عقل دچار خواهد شد؛ کاملاً اشتباه و غیر علمی است. بنابراین لازم نیست با بالا رفتن سن نگران این بیماری باشید.
زوال عقل و بیماری آلزایمر یکسان هستند
یکی از باورهای غلط درباره زوال عقل، یکسان دانستن آن با آلزایمر است. واقعیت این است که آلزایمر نوعی از زوال عقل و شایع ترین نوع آن است. انواع زوال عقل یا دِمانس عبارتند از:
- آلزایمر
- دمانس فرونتوتمپورال (FTD)
- زوال عقل عروقی
- زوال عقل مختلط
- زوال عقل لووی
زوال عقل به معنای از دست دادن عملکرد شناختی، تفکر، به خاطر سپردن، استدلال و توانایی‌های رفتاری است تا حدی که باعث اختلال در زندگی و فعالیت های روزانه فرد شود، است.
بیماری آلزایمر بدلیل تجمع پلاک ها و گره ها در مغز ایجاد می شود؛ این ساختارها با سلول های مغز تداخل ایجاد کرده و در نهایت سلول های مغزی را از بین می برند.
در زوال عقل عروقی، کمبود اکسیژن باعث مرگ سلول های مغزی می شود که بعنوان مثال ممکن است در اثر سکته مغزی رخ دهد.
دمانس فرونتوتمپورال(FTD) زمانی اتفاق می‌افتد که ساختارهای پروتئینی غیرطبیعی در لوب‌های پیشانی و تمپورال مغز شکل بگیرد و باعث مرگ سلول‌های مغزی این نواحی شود.
زوال عقل یک بیماری ارثی است
یک باور غلط دیگر درباره زوال عقل این است که زوال عقل کاملاً ژنتیکی و ارثی است. یعنی گمان می شود اگر یکی از اعضای خانواده به این بیماری دچار شود، حتماً اعضا دیگر خانواده نیز در آینده به آن مبتلا خواهند شد. اما واقعیت این است که اگرچه در برخی از انواع زوال عقل، ژنتیک تا حدود کمی دخیل است اما در اکثر موارد، ژنتیک نقشی در ابتلای فرد به این بیماری ندارد.
مهمترین عامل خطر در ابتلا به دِمانس، ژنتیک نیست بلکه افزایش سن است. با این حال، اگر والدین یا پدربزرگ و مادربزرگ شما قبل از 65 سالگی به آلزایمر مبتلا شده باشند، احتمال انتقال ژنتیکی آن وجود دارد.
آیا میدانید
آلزایمر زودرس نسبتاً نادر است و تنها در 5.5 درصد موارد، ابتلا به این بیماری قبل از 65 سالگی اتفاق می افتد.
با توجه به اینکه آلزایمر که شایع ترین شکل زوال عقل است، ارثی نیست بنابراین در اکثر موارد زوال عقل ارثی (ژنتیکی) نیست. تنها در دمانس فرونتوتمپورال(FTD) که نادرترین نوع زوال عقل است، ژنتیک نقش مهمی دارد. اما بازهم اگر والدین یا پدربزرگ و مادربزرگ به این عارضه مبتلا شوند، به این معنا نیست که فرزندان یا نوه ها حتماً به این بیماری مبتلا خواهند شد.
آیا میدانید
از هر 100,000 نفر تنها 15 تا 22 نفر به بیماری FTD مبتلا میشوند که 10 تا 15 درصد از این افراد دارای سابقه خانوادگی هستند.
افراد مسن فقط به زوال عقل مبتلا می شوند
اگرچه سن اصلی ترین عامل خطر در ابتلا به دِمانس است اما در موارد نادر میانسالان و جوانان نیز ممکن است دچار زوال عقل شوند. پژوهشگران تخمین می زنند که از 100,000 فرد بالغ بین 30 تا 63 سال، 38 تا 260 نفر (0.038 تا 0.26 درصد) احتمال دارد به زوال عقل زودرس مبتلا شوند. در حالیکه در سنین بین 55 تا 64 سال، از هر 100,000 نفر، 420 نفر به دِمانس (0.4 درصد) مبتلا می شوند.
استفاده از ظروف آلومینیومی باعث آلزایمر می شود
یکی از باورهای غط درباره زوال عقل، این است که استفاده از قوطی های آلومینیومی یا پخت و پز در ظروف آلومینیومی خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش میدهد.
در دهه 1960، دانشمندان دریافتند، خرگوش هایی که به آنها میزان بالایی آلومینیوم تزریق شده بود، دچار ضایعات عصبی مشابه ضایعاتی که در مغز افراد مبتلا به آلزایمر رخ میدهند، می شوند. پژوهش های بعدی نیز نشان داد که در پلاک های مغزی که باعث دِمانس می شوند، آلومینیوم وجود دارد. با این وجود، تحقیقات نشان می دهند که در مغز افراد سالم نیز آلومینیوم وجود دارد، بنابراین رابطه علت و معلولی میان آلومینیوم و زوال عقل رد شد.
تا امروز (زمان نوشتن این مقاله) آزمایش‌های اولیه، ارتباط واضحی بین آلزایمر و استفاده از ظروف آلومینیومی پیدا نکرده‌اند. اگرچه ممکن است در سال های آینده محققان به نتایج روشن تری در مورد رابطه دقیق آلومینیوم و آلزایمر دست یابند، اما بعید به نظر می رسد که مصرف آلومینیوم از طریق رژیم غذایی بتواند نقش مهمی در ابتلا به این بیماری ایفا کند.
آیا میدانید
انجمن آلزایمر اعلام کرده است که آلومینیوم موجود در غذا ها و نوشیدنی ها به گونه ای است که به راحتی جذب بدن نمی شود و بیشتر آلومینیوم وارد شده به بدن توسط کلیه ها پاکسازی می شود.
با این حال، برخی تحقیقات، نقش دوز بالای آلومینیوم در آب آشامیدنی را در پیشرفت بیماری آلزایمر در افراد مبتلا، تأیید کرده اند.
زوال عقل به معنای پایان زندگی معنادار است
خوشبختانه این هم یک باور غلط بیشتر نیست. بسیاری از افراد مبتلا به زوال عقل زندگی فعال و معناداری دارند. برخی افراد می ترسند که اگر به زوال عقل مبتلا شوند دیگر نمی توانند به تنهایی پیاده روی کنند یا رانندگی کنند.
ابتلا به دِمانس خفیف باعث این تغییرات نخواهد شد اما بدیهی است که در موارد شدیدتر و با پیشرفت بیماری، برخی از این تغییرات غیر قابل اجتناب هستند. اما باز هم این به این معنا نیست که فرد مبتلا نمی تواند زندگی رضایت بخشی داشته باشد.
جرمی هیوز، مدیر انجمن آلزایمر می گوید « بسیاری از مردم در مورد زوال عقل آگاهی و شناخت درستی ندارند. آنها فکر می‌کنند که زوال عقل به این معنی است که فرد دیگر قادر به داشتن یک زندگی عادی نیست، در حالی که بسیاری از باورهای غلط درباره زوال عقل، زمینه ساز انزوا و تغییر زندگی افراد مبتلا به دِمانس می شود نه خود بیماری. ما به شما اطمینان می دهیم که با شروع زوال عقل، زندگی به پایان نمی رسد».
از دست دادن حافظه (فراموشی)، نشان دهنده زوال عقل است
از دست دادن حافظه می تواند یکی از علائم اولیه زوال عقل باشد، اما لزوماً به معنای شروع این بیماری نیست. حافظه انسان غیرقابل پیش بینی است و همه ما گاهی اوقات چیزهایی را فراموش می کنیم. با این حال، اگر از دست دادن حافظه باعث اختلال در زندگی روزمره شود، حتماً باید به پزشک مراجعه کرد.
مشکلات حافظه معمولاً نشانه اولیه بیماری آلزایمر است، اما در مورد سایر اشکال زوال عقل اینطور نیست. به عنوان مثال، علائم و نشانه های اولیه FTD به شکل تغییرات در خلق و خو و شخصیت، مشکلات گفتاری و رفتار وسواسی ظاهر می شود.
زوال عقل قابل پیشگیری است
متاسفانه یکی از باورهای غلط درباره زوال عقل، قابل پیشگیری بودن آن است. زوال عقل قابل پیشگیری نیست اما می توان برخی عوامل خطر ابتلا به انواع خاصی از زوال عقل را کاهش داد یا شروع آن ها را به تأخیر انداخت.
در سال 2020 کمیسیون Lancet فهرستی در مورد عواملی که خطر ابتلا به زوال عقل را افزایش می دهند، منتشر کرد که شامل موارد زیر است:
- آموزش کمتر
- فشار خون بالا
- اختلال شنوایی
- سیگار کشیدن
- چاقی
- افسردگی
- عدم تحرک بدنی
- دیابت
- روابط اجتماعی کم (محدود)
- مصرف الکل
- آسیب مغزی تروماتیک
- آلودگی هوا
جالب است که بدانید 40 درصد از موارد ابتلا به زوال عقل در سراسر جهان، مربوط به این 12 عامل است. خوشبختانه این 12 عامل قابل تغییر هستند و در نتیجه می توان از نظر تئوری از دِمانس ناشی از آنها، پیشگیری کرد یا دست کم آن را به تعویق انداخت.
ویتامین ها و مکمل ها می توانند از زوال عقل پیشگیری کنند
یکی دیگر از باورهای غلط درباره زوال عقل، نقش ویتامین ها و مکمل ها در پیشگیری از دِمانس است. واقعیت این است که تا به امروز، شواهد محکمی مبنی بر اینکه مکمل های حاوی ویتامین ها و مواد معدنی می توانند خطر زوال عقل را کاهش دهند، وجود ندارد.
همه افراد مبتلا به زوال عقل پرخاشگر می شوند
برخی افراد مبتلا به زوال عقل، در درک دنیای اطرافشان دچار مشکل می شوند. سردرگمی و ناامیدی ناشی از این موضوع ممکن است باعث شود فرد به شیوه ای عصبی رفتار کند. با این وجود این مسئله در مورد همه مبتلایان صدق نمیکند.
زوال عقل کشنده نیست
متأسفانه، زوال عقل می تواند کشنده باشد. نتایج پژوهشی که در سال 2020 در میان بزرگسالان 70 تا 99 ساله مبتلا به زوال عقل انجام شد، نشان داد که، این بیماری بیش از آنچه کارشناسان گمان می کنند، می تواند باعث مرگ شود. آنها دریافتند که در فاصله سال های 2000 تا 2009، 13.6 درصد از مرگ و میر سالمندان بدلیل ابتلا به زوال عقل بوده است.
