چاقی کودکان : تأثیرات دراز مدت چاقی در دوران کودکی

 چاقی اولیه، الگویی را ایجاد می کند که میتواند منجربه چالش های وزنی و سلامتی در طول عمر فرد شود. کودکان چاق بیشتر از همسالان خود در معرض خطر ابتلا به شرایط پزشکی مزمنی که تغییرات اساسی در زندگی فرد ایجاد می کند، هستند.

تعریف چاقی در کودکان

 شاید این سؤال بسیاری از پدرها و مادرها باشد که چه زمانی فرزندشان چاق به حساب می آید و چه زمانی دارای اضافه وزن.

 برای ارزیابی وضعیت وزنی کودک از شاخص توده بدنی یا همان BMI و نمودار رشد استفاده می شود ( BMI از نسبت اندازه گیری قد و وزن برای تخمین چربی بدن استفاده می کند). به گفته متخصصین، کودکانی که BMI، آنها را در صدک 95 یا بالاتر در نمودار رشد قرار می دهد، چاق در نظر گرفته می شوند. کودکانی که BMI، آنها را در صدک 85 تا کمتر از صدک 95 قرار میدهد، دارای اضافه وزن هستند.

چه عواملی در چاقی دوران کودکی نقش دارند؟

 چاقی یک بیماری مزمن پیچیده است و اغلب به این سادگی نیست که آن را حاصل مصرف بیش از حد غذا و کم بودن سطح فعالیت بدانیم. عوامل زیادی از جمله ژنتیک و وضعیت اجتماعی-اقتصادی نیز در اضافه وزن و یا چاقی کودکان نسبت به همسالانشان دخیل هستند.

اثرات دراز مدت چاقی در دوران کودکی

 بدون توجه به علت یا دلیل تشخیص چاقی کودکان، چربی اضافی می تواند عوارض جدی سلامتی به دنبال داشته باشد. هر گرم اضافی، بدن را تحت فشار قرار می دهد و آن را مجبور می کند برای انجام وظایفش، تلاش بیشتری کند.

 شاید بهترین تعریف نقش چاقی در ایجاد بیماری ها و مشکلات جدی سلامتی، توسط گروهی از محققان بیان شده است. آنها چاقی را بعنوان خاک مساعدی برای توسعه و بروز بیماری ها توصیف کرده اند. در ادامه برخی از عوارض دراز مدت چاقی در دوران کودکی آورده شده است.

چاقی کودکان و سلامت قلب

 اضافه وزن می‌تواند به قلب آسیب وارد کند و آن را مجبور کند برای گردش خون در یک بدن بزرگ‌تر (بافت های بیشتر)، سخت‌تر کار کند. چاقی می تواند عوامل خطر بیماری قلبی مانند فشار خون بالا و کلسترول بالا را نیز تحریک کند.

 چاقی در دوران کودکی، خطر ابتلا به مشکلات قلبی را در مراحل بعدی زندگی افزایش می دهد. مطالعه ای در سال 2023 نشان داد که:

• کودکانی که BMI بالاتری دارند، 40 درصد بیشتر در معرض ابتلا به بیماری های قلبی عروقی در بزرگسالی هستند.
• کودکانی که دارای عوامل خطر مرتبط با چاقی هستند مانند BMI بالا، فشار خون بالا یا کلسترول بالا، 9 برابر بیشتر از دیگران در معرض خطر حمله قلبی یا سکته هستند.

چاقی کودکان و دیابت

 بدن غذایی را که می خورید به گلوکز (قند) تجزیه می کند تا انرژی لازم برای انجام فعالیت هایش در طول روز را تأمین کند. انسولین، هورمونی است که در لوزالمعده ساخته می‌شود و نقش کلیدی در تنظیم این فرآیند دارد.

 چاقی می تواند منجر به مقاومت به انسولین شود. مقاومت به انسولین به این معنی است که بدن پاسخ مناسبی به انسولین نمی دهد و جذب گلوکز دچار اختلال شده و منجر به افزایش سطح قند خون (هیپرگلیسمی) و ایجاد دیابت می شود.

 تحقیقات نشان می دهد که چاقی در دوران کودکی، احتمال ابتلا به دیابت مادام العمر را افزایش می دهد به این معنی که کودکانی که BMI بالاتری دارند نسبت به سایر کودکان بیشتر در معرض ابتلا به دیابت دائمی هستند.

 دیابت زودرس خطر ابتلا به بیماری های قلبی، بیماری های کلیوی، بیماری های چشمی و آسیب های عصبی را افزایش می دهد.

چاقی کودکان و سرطان های مختلف

 چاقی در دوران کودکی (چاقی زودرس) یک محیط التهابی ایجاد می کند که به نظر می رسد توانایی بدن برای دفع سرطان را در مراحل بعدی زندگی سرکوب می کند. مطالعات نشان می دهد که BMI بالاتر در دوران کودکی ممکن است خطر ابتلا به این سرطان ها را افزایش دهد:

• سرطان پستان
• سرطان روده بزرگ
• لنفوم هوچکین
• سرطان خون

 به طور کلی رابطه قوی بین چاقی و سرطان وجود دارد. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های ایالات متحده (CDC) گزارش داده است که چاقی و اضافه وزن خطر ابتلا به 13 نوع سرطان مختلف را افزایش می دهد.

چاقی کودکان و سلامت روان

حمل وزن اضافی تنها به فرد، آسیب فیزیکی نمی رساند بلکه عوارض روانی نیز دارد.

تحقیقات نشان می دهد که کودکان چاق، 32 درصد بیشتر از کودکانی که وزن سالمی دارند به افسردگی مبتلا می شوند. این ریسک ابتلا به افسردگی تنها مختص دوران کودکی نیست بلکه تا بزرگسالی نیز ادامه دارد.

علاوه براین چاقی در دوران کودکی و یا اضافه وزن می تواند منجر به اعتماد به نفس پایین، اختلالات خوردن و اضطراب اجتماعی در کودکان شود که می تواند به مشکلات مادام العمر تبدیل شود.

دکتر الخالد متخصص کودکان می گوید: “مشخص شده است که کیفیت زندگی کودکان چاق ممکن است بسیار پایین باشد حتی پایینتر از کودکان مبتلا به سرطان. این موضوع می تواند تأثیر بسیار منفی بر سلامت روان آنها داشته باشد.»

چاقی کودکان و چاقی در بزرگسالی

 بسیاری از مشکلاتی که در اینجا ذکر شده است فقط به دلیل چاقی در دوران کودکی نیست بلکه اغلب آنها، محصول جانبی ادامه دار شدن چاقی تا بزرگسالی است.

یافته های پژوهش های نشان می دهد که :

• 55 درصد از کودکان مبتلا به چاقی، در دوران نوجوانی دچار چاقی می شوند
• 80 درصد نوجوانان مبتلا به چاقی همچنان در بزرگسالی چاق خواهند بود

 اما توجه به این نکته مهم است که مدیریت زودهنگام چاقی می تواند به جلوگیری از عوارض بعدی در بزرگسالی کمک کند.

چگونه روند چاقی کودکان را معکوس کنیم؟

 دکتر الخالد می گوید که تشویق کودکان چاق برای رسیدن به وزن سالم با تشویق به تغییر سبک زندگی آغاز می شود :

• سالم تر خوردن : سهم میوه‌ها، سبزیجات و غذاهای سبوس‌دار را در سبد غذایی خانواده بیشتر و سهم اقلام پرچرب یا فرآوری شده را کمتر کنید. نوشیدنی های شیرین مانند نوشابه یا نوشیدنی های میوه ای را با شیر کم چرب جایگزین کنید.
• فعالیت بدنی بیشتر : بچه هایی که فعالیت بدنی بیشتری دارند نسبت به همسالان خود چربی کمتری دارند. کودکان 6 تا 17 ساله روزانه به حداقل یک ساعت فعالیت بدنی نیاز دارند.
• خواب کافی : آیا می دانستید کودکانی که به اندازه کافی نمی خوابند، مستعد افزایش وزن هستند؟ پژوهش ها نشان می دهد که کودکانی که به اندازه کافی نمی خوابند بیشتر در معرض ابتلا به چاقی در دوران کودکی هستند.
• محدود کردن زمان استفاده از تبلت، رایانه و تلویزیون. استفاده کمتر از این سرگرمی های علاوه بر افزایش تحرک بدنی در کودکان، باعث افزایش کیفیت خواب آنان نیز می شود.
•  رعایت نکاتی که گفته شد زمانی برای کودک امکانپذیر است که سایر اعضای خانواده نیز او را همراهی کنند. بنابراین برای تغییر و اصلاح سبک زندگی فرزندتان لازم است که ابتدا خودتان الگوی او باشید.
• در مورد چاقی با فرزندتان به طور شفاف صحبت کنید و برایش توضیح دهید که چگونه ایجاد تغییرات برای سالمتر زندگی کردن در حال و آینده او مؤثر است.
• از سرزنش، تلقین حس شرمساری یا تمرکز بیش از حد روی اعداد وزن فرزندتان خودداری کنید.
• چاقی را از دیدگاه سلامتی برای او تشریح کنید. به فرزندتان توضیح دهید که چه کاری می‌تواند انجام دهد تا در طول روز احساس انرژی بیشتری کند، شب‌ها بهتر بخوابد و زندگی سالم‌تری داشته باشد.